Hammadde ithalatında yükseliş devam ediyor

Naki BAKIR

ANKARA - Son dönemde cari açık tartışmalarıyla birlikte kriz tartışmaları sürerken, dış ticaretteki açık da büyümeye devam ediyor.  Altı aylık ithalat faturasında ara malları (hammadde) en büyük kalemi oluşturmaya devam etti. Ancak yıllardır yaşanan sürecin aksine en hızlı ithalat artışı yatırım mallarında görüldü. İlk yarıda, tüketim malı ithalatı da artış oranında hammaddeyi solladı.

DÜNYA'nın TÜİK verilerinden derlediği bilgilere göre, ocak-haziran döneminde yatırım malları ithalatı, geçen yılın aynı dönemine göre, “kaydedilen artış oranında” diğer mal gruplarını açık farkla geride bıraktı. Özellikle mart ayından itibaren hızlanan yatırım malı ithalatında altı aylık tutar geçen yılın eş dönemine göre yüzde 58'lik bir artışla 18 milyar 822.5 milyon dolara ulaştı. Ocak-haziran döneminde yatırım malları kapsamında özellikle sanayiyle ilgili taşımacılık araç gereçleri ithalatı yüzde 169.9'luk rekor artışla 4 milyar 112.9 milyon dolar oldu. Diğer yatırım mallarının toplam ithalat tutarı ise yüzde 41.6 artarak 14 milyar 709.6 milyon dolara ulaştı.  

İthal hammaddeye altı ayda 85 milyar dolar

Sanayideki ithal girdi bağımlılığının bir sonucu olarak Türkiye'nin yaptığı tüm ihracat dahi hammadde ithalatını karşılamaya yetmiyor. Hammadde dış alımı, bu yılın ilk altı ayında da toplam ithalat faturasında en büyük kalemi oluşturmaya devam etti. Toplam hammadde ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 40.7 oranında 24 milyar 598 milyon dolar artarak 84 milyar 976 milyon dolar oldu.

Bunun da en büyük bölümünü, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 39.3 artışla 37 milyar 675 milyon dolara ulaşan "Sanayi için işlem görmüş hammaddeler" ithalatı oluşturdu. "Gizli veri" kapsamındaki hammadde ithalatı yüzde 50.2 artışla 16 milyar 25 milyon dolar olurken, işlem görmemiş hammaddeler ithalatı yüzde 44.4 artışla 8 milyar 164 milyon, işlem görmüş diğer yakıt ve yağların ithalatı ise yüzde 29 artışla 7 milyar 359 milyon dolara çıktı.

Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları yüzde 33.3 artışla 6 milyar 434 milyon, yatırım mallarının aksam ve parçaları yüzde 31.3 artışla 5 milyar 372 milyon dolar oldu. Esası yiyecek içecek olan işlenmemiş hammaddeler ithalatı yüzde 80,9 artışla 2 milyar 529 milyon dolara, bunların işlenmiş olanlarının ithalatı da yüzde 71.7 artışla 891 milyon dolara ulaştı.

Tüketim malı ithalatı da hızlandı

Tüketim malı ithalatı da artış hızında hammaddenin önüne geçti. Ocak-haziran döneminde tüketim malları ithalatı geçen yıla göre yüzde 41.4 artışla 15 milyar 352.7 milyon dolara yükseldi. Bunun da 4 milyar 325 milyon dolarla en büyük bölümünü geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 82 artış gösteren binek otomobil ithalatı oluşturdu. İthalat tutarı dayanıklı tüketim mallarında yüzde 39 artışla 2 milyar 341 milyon, yarı dayanıklı tüketim mallarında yüzde 37.5 artışla 3 milyar 201 milyon, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 14.9 artışla 3 milyar 89 milyon dolar oldu.

Altı ayda 1 milyar 20.4 milyon dolara ulaşan esası yiyecek olan işlenmiş tüketim mallarında da geçen yıla göre yüzde 81.3'le rekor bir artış yaşandı. Bunların işlenmemiş olanında ise ithalat yüzde 7.1 artışla 437 milyon dolar oldu. Tüketim malı kategorisinde yer alan motor benzini ve diğer hafif yağlar ithalatı yüzde 15 artışla 774 milyon, sanayi ile ilgili olmayan taşıma araç ve gereçleri ithalatı yüzde 21.3 artışla 166 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

İthalatın yüzde 71'i hammadde

Ocak-haziran dönemleri itibariyle toplam ithalat sepetinde ara mallarının payı yüzde 72.4'ten yüzde 71'e, tüketim mallarının payı da yüzde 13'ten yüzde 12.8'e gerilerken,  yatırım mallarının payı yüzde 14.3'ten yüzde 15.7'ye yükseldi. Başka bir deyişle sepette hammaddenin payı 1.4 puan, tüketim mallarının payı da 0.2 puan düşerken, yatırım mallarının payı 1.4 puan arttı.

İhracatın iki katı ithalat

Toplam ihracatın hammadde ithalatını karşılama oranı geçen yıla göre 13.4 puan dolayında geriledi. İlk altı ayda ithalatta sadece hammaddeye ödenen faturanın 85 milyar dolara yaklaştığı ilk altı ayda, yapılan toplam ihracattan elde edilen döviz ise 65 milyar 632 milyon dolarda kaldı. Geçen yıl ilk altı ayda yüzde 90.6 olan toplam ihracatın hammadde ithalatını karşılama oranı bu yıl aynı dönemde yüzde 77.2'ye indi. Başka bir deyişle Türkiye'nin hammadde ithalatı, toplam ihracatının yüzde 129.5'i düzeyine ulaştı.

Altı aylık ihracat; yatırım ve tüketim malları ile birlikte 119 milyar 610 milyon dolara ulaşan toplam ithalatın ise sadece yüzde 54.9'unu karşılayabildi. Bu oran geçen yıl aynı dönemde yüzde 65.6 olmuştu. Diğer bir deyişle geçen yıl yüzde 152.4 olan ithalatın ihracata oranı bu yıl yüzde 182.2'ye çıktı.

DIŞ TİCARET (Ocak-Haziran/Milyon $)