İhracatta şirketlerin karşılaşabilecekleri durumlar

İhracatçı şirketlerin yaptıkları işlemlerin, incelenmesi ya da duruma göre soruşturulması her zaman için karşılaşılabilecek bir durumdur. Muhtelif kamu kurumları ile muhatap olan ihracatçıların işlemlerinin yasal zeminde cereyan etmesine ışık tutabilmek bakımından, incelemelerde, çeşitli açılardan karşılaşabilecekleri durumlar ve muhatap olabilecekleri sorular, aşağıda belirtilmeye çalışılmıştır. Çözüm yolları, doğan olarak her madde için

1) Gümrük beyannameleri çıkış kapıları ve eşya kıymeti araştırmaları

a- İhracata konu beyannameler şekil muhteva ve muhataplar açısından incelenir ve neticelerine göre araştırmanın yönü tayin edilir.  

b- Çıkış kapılarında araştırmalar yapılır. (Aracın yükü ile birlikte çıkıp çıkmadığı, TIR karnesi ve taşıma belgelerinin gümrük işlemine tabi tutulup tutulmadığı konularında detaylı araştırmalar yapılır)

c- Eşya kıymetinin doğruyu yansıtıp yansıtmadığı konusunda Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün 2007/18 sayılı 28.03.2007 tarihli genelgesi(daha önceki 2003/11 genelge) ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile ihracatçı birlikleri mevzuatı çerçevesinde konuya ilişkin fatura ve beyannameler ve diğer belgeler dikkate alınarak gerekli çalışmanın yapılması İhracatçı Birliklerinden istenir.

Yaşanan sorunlar dikkate alınarak yayınlanan bu genelgede;

a) Kıymet araştırması, ihracata konu eşyanın beyan edilen kıymetinin kabul edilemeyecek ölçüde yüksek ya da düşük olması veya herhangi bir ihbarın olması veya adli mercilerin talebi halinde ve ihracatçı birliklerinden yapılacaktır. İhracatçı birliklerinden yapılan kıymet araştırmaları sonucunda, eşyanın ihraç kıymetinin uygun olup olmadığının tespit edilememesi halinde diğer ilgili kuruluşlar nezdinde kıymet araştırmasına gidilecektir.

b) Kıymet araştırmasına gidilen hallerde, eşyanın tamamını temsil edecek miktar ve nitelikte numune alınacak; ancak ihracatın bütünlüğünü bozacak durumlarda numune alınmak yerine fotoğrafla belirleme yapılacak; ayrıca taahhütname alınmak suretiyle eşyanın bekletilmeksizin çıkışına izin verilerek kıymet araştırmasına ilişkin işlemler daha sonra yürütülecektir.

c) Beyan edilen kıymetin kabul edilemeyecek ölçüde düşük olmasına ilişkin durumlar dışında, toplam FOB fatura bedeli 25 bin ABD Doları'na kadar olan ihracat beyannameleri için kıymet araştırmasına gidilmemesi esas olacaktır.

d) Aynı şekilde toplam FOB fatura bedeli 25 bin ABD Doları'ndan fazla olmakla birlikte, beyannamede yer alan kalemlerden birinin veya birkaçının eşya bedelinin 5 bin ABD Doları'ndan az olması halinde, bu kalemlerde yer alan eşya için kıymet araştırmasına gidilmemesi esas olacaktır.

e) Toplam FOB fatura bedeli 100 bin ABD Doları'na kadar olan ve kıymet araştırmasına gidilen ihracat beyannamelerinin, kıymet araştırmasının sonucu beklenilmeksizin, ihracat gümrük işlemlerinin gümrük ve dış ticaret mevzuatına uygun şekilde sonuçlandırılmasını müteakip kapatılması esastır.

f) Toplam FOB fatura bedeli 100 bin ABD Doları'ndan yüksek olan ihracat beyannamelerinde kıymet araştırmasının sonucu alınmadıkça beyanname kapatılmayacaktır.

g) Yukarıda belirtilen işlemlerde aynı sevkıyat kapsamında ihraç edilecek eşya için birden fazla sayıda beyannamenin açılması halinde, beyanname bedellerinin toplamı kıymet araştırmasına esas alınacaktır.

h) Aynı eşyayı aynı gümrük idaresinden sürekli ve düzenli olarak ihraç eden beyan sahipleri için, bu genelge tarihinden sonra yapılacak olan ilk kıymet araştırması eşyanın müteakip sevkıyatlarında da geçerli kabul edilecek ve ayrıca kıymet araştırmasına gidilmeyecektir.

i) Kıymet araştırmasına gidilen ihracat beyannameleri için ihracatçı birlikleri veya diğer ilgili kuruluşlar tarafından, ihraç eşyasının kıymetinin uygun olmadığının tespit edilerek bildirilmesi halinde, keyfiyet derhal ilgili vergi dairesine ve kambiyo müdürlüğüne bildirilecektir.

j) Yapılan kıymet araştırması sonucunda ihraç eşyasının beyan edilen kıymetinin kabul edilemeyecek ölçüde yüksek veya düşük olduğunun tespit edildiği hallerde konu 4926(5607) sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 241/3-j ve Gümrük Yönetmeliği'nin 516/2. maddeleri çerçevesinde değerlendirilecek ve sonucuna göre usulsüzlük cezası uygulanmak veya 4926(5607) sayılı kanun çerçevesinde takibata geçilmek suretiyle işlem tesis edilecektir.

Bu genelgenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle gümrük idarelerince başlatılmış, ancak henüz sonuçlandırılmamış ve ilgili ihracat beyannameleri kapatılmamış olan kıymet araştırmaları da bu genelge kapsamında değerlendirilecektir.

Deniliyor. Bu hususlar dikkate alındığında, ihracatçıların, eşya kıymetini doğru beyan etmeleri ve haklarını da bilmeleri gerekiyor.

2) Aracı banka

Aracı bankaya nezdinde araştırma yapılır eşyaların bedellerinin aracı bankaya intikalini gösterir belgeleri inceleme konusu yapılır.

Ödeme şekilleri dikkate alınır

Döviz alım bordroları/Döviz alım belgelerinin düzenlenip düzenlenmediği, düzenlenmiş ise DAB'lerin ve düzenlenmesine dayanak teşkil ettirilen belgeler inceleme konusu yapılır.

3) İmalatçı

İmalat ve tedarik konularında araştırmalar (kapasite-sicil raporları-çalıştırılan personel-satış faturaları vb.) yapılır.

İmalatçının işlemlerini yapanlar tespit edilir

Malların imalatına ilişkin belgeler temin edilerek

1) Muhasebe kayıtları ve satış faturaları

2) Mal bedellerinin kimlerden tahsil edildiği,

3) Navlun ödemeleri

4) Malların imalatını, tedarik edilmesini, satışını, taşınmasını ve teslim edilmesini gösteren bütün belgeler (alış-satış faturaları dahil). Bu belgeler konusu işlemlerin muhasebe kayıtlarını gösteren defter sayfaları Taşımalara ilişkin tüm belgeler.

5) Söz konusu tarihlerde geçerli bulunan ve şirket ortaklarını ve yetkililerini gösteren ticaret sicili gazetesi fotokopisi. Konu ile ilgili olabilecek ve verilecek olan karşılıkları kanıtlayacak olan bütün belgeler

incelenir.

4) Yurtdışı araştırması

İnceleme kapsamı ihracat işlemlerine konu eşyanın (ilgili ülke) Gümrük İdaresi'nde işlem görüp görmediği, ithalat esnasında Gümrük İdaresi'ne hangi cins, miktar ve kıymet ile beyan edildiği ve bu beyanın ekte yer alan belgeler ile uyumlu olup olmadığı ve de giren eşyanın tekrar Türkiye'ye gönderilip gönderilmediği, gönderilmiş ise hangi firmaya ve hangi belgelerle gönderildiği, hususlarının araştırılması, karşı ülke gümrük idaresinden istenir. (Faturalar ile bu faturalara TIR karneleri-malzeme listeleri-dolaşım belgeleri ilgili ülke gümrük idaresine gönderilir.)

5) Yeminli mali müşavirle ilgili konular

İhracatın gerçek olduğu sonucuna nereden varıldığı,

Ücrete ilişkin faturaların neler olduğu,

KDV iadelerinin alınıp alınmadığı,

KDV İadesi Tasdik Raporu'nun düzenlenip düzenlenmediği, konularında YMM nezdinde inceleme yapılabilir ve belge istenebilir.

6) Vergi daireleri

İhracatçı şirket adına tescili gümrük çıkış beyannamelerine istinaden yapılan ödeme veya yararlanımların beyannameler bazında tespiti yapılır. Konuya ilişkin durumu gösteren belgeler (KDV beyannameleri/raporlar vs.) temin edilip incelenir. Şüpheli durumlarda, yeterli kanıt olması halinde, inceleme sonuna kadar ödemeler durdurulabilir.

7) Nakliyatçı ile ilgili konular

Gemi veya TIR şirketi-acentesi tespiti

Özet beyan ve taşıma belgeleri incelemesi

Eşyanın kaç kg olarak araca/gemiye yüklendiği araştırması

Eşyayı kime nerede teslim ettiği,

Taşıma sözleşmesi ve ücrete ilişkin belgelerin temini

Kantar vs tartım fişlerinin temini

Gibi konulara öncelik verilerek inceleme yapılır.

Nakliyatçılara yöneltilebilecek sorular  

Ticaret şirketi adına Gümrük Md. tescil edilmiş olan çıkış beyannamesi kapsamı eşyaların kayıtlı olduğu sayı ve tarihli özet beyan tarafınızdan tanzim ve tescil ettirilmiş midir?

Konşimentolar şirketinizce tanzim edilmiş midir?

İhracatçı şirketin yükünün taşınması konusunda yapılmış bulunan bir anlaşma var mıdır?

Şirket yönetim kurulunun bu taşıma hakkındaki bilgisi nedir? Bir karar var mıdır?

İhracatçı şirketin yazılı yükleme talimatı var mıdır?

Söz konusu eşyalar nerede teslim alınmıştır.

İhraç edilen eşya sigorta kapsamına alınmış mıdır?

Taşınan malın navlun ücreti alınmış mıdır?

Navlun ücreti alınmış ise muhasebe kayıtlarınıza intikal etmiş midir?

Gemilere yüklenen eşyaların ağırlıklarını neye göre tespit ettiniz.

Gemilere vermiş bulunduğunuz acentelik hizmetlerinizin dayanağı nedir?

Sözü edilen eşyaların iki gemiye ağırlık itibariyle ne kadar yüklendiğini gösterir ve gemide tutulan ve de kaptanın imzasını havi bir belge var mıdır?

Gemi sahipleri ve yetkililerince bir taşıma ücreti alınmış mıdır?

Bu taşıma ücretine ilişkin belgede taşınan eşya ağırlığı kaç kg olarak belirtilmiştir?

Taşınan eşyalar nereye götürülmüştür. Varış noktasında boşaltma yapılmış mıdır? belgeler?

Malların konduğu konteynerler boş veya dolu olarak süresi içinde yurda getirilmiş midir?

8) Gümrük müşaviri ile ilgili konular ve yöneltilebilecek sorular

Müşavirler ve vekaletnameleri ile hizmet faturaları ve muhasebe kayıtları

Şirketle ilişkiniz nedir. Malların yurtdışına çıkış işlemlerini kim yaptı.

Malları gördünüz mü? Kalitesi-cinsi ve ağırlığı konusunda bildikleriniz nelerdir.

Ücretinizi gösterir makbuzlarınızı ibraz ediniz.

Gümrük işlemlerinizi kim takip etti.

Muayene esnasında var mıydınız?

10) İhracatçı ile ilgili konular ve yöneltilebilecek sorular

Mezkur gümrük çıkış beyannamesi ve bütün eklerinin,

Beyanname kapsamı eşyalar tarafınızdan imal edilmiş ise durumu gösteren belgelerin,

İmalatçıya ilişkin bilgi ve belgeleri, mal satın alma faturalarının,

eşyalarla ilgili olarak işlem gören evrakların ve yapılan ödemeleri gösterir muhasebe defterlerinin ilgili sayfalarının onaylı fotokopilerinin,

İhraç edilen malların nereden ve ne şekilde hangi şirketin vasıtalarına yüklendiğini ve navlun ücretinin ödendiğini gösterir belgelerin,

Konşimento, manifesto ve taşımaya ilişkin diğer belgelerin,

Eşyaların miktar ve ağırlığını gösterir belgelerin,

İhraç edilen malların yurtdışındaki alıcı tarafından gümrük işlemleri yapılarak teslim alındığını kanıtlayacak bütün belgelerin,

Mal bedellerinin yurtdışındaki firma tarafından ödendiğini gösterir transfer belgelerinin,

Beyanname tarihindeki şirket ticaret sicili gazetesi ve yetkilileri gösterir imza sirkülerlerinin,

İhracat bağlantısının kurulmasına ilişkin sözleşme-anlaşma-proforma fatura vb. belgelerin,

Konuya açıklık getirebilecek olan her türlü bilgi ve belgelerin, araştırması yapıldıktan sonra;

İhracat nereye yapılmıştır?

Şirket ortakları-sicil gazetesi-imza sirküleri

Beyanı yapanlar kimlerdir?

İhracatın yapılmasına ilişkin şirket kararı var mıdır?

Mal bedellerinin alındığına dair belgeler nelerdir

Malları kimden temin ettiniz. Muhasebe kayıtları-envanter giriş çıkışlarını belgelendiriniz. KDV beyannamelerini ibraz ediniz.

İmalatçı ile aralarındaki hukuki ilişkiye dair bütün belgeleri belirterek açıkayınız

Faturalardaki birim fiyatlardaki döviz cinsi ile beyannamedeki döviz cinsinin farlılığını izah edin

Yurtdışındaki firma ile sözleme veya sipariş belgeleri nelerdir

Malların şu anda nerede ve ne durumda olduklarını belirtiniz

Yurtdışındaki firmanın malları teslim alıp almadığını açıklayınız belgelendiriniz

Hangi maddi edinimler elde olunmuştur açıklayınız ve belgelendiriniz YMM ve rapor düzenlenmiş ise KDV iadesi yada diğer yararlanımları belirtiniz ve belgelendiriniz.

Nakliyatçı ile anlaşmanız var mıdır? Navlun ücretini gösteren belgeleri ibraz ediniz.

Yurtdışı çıkış işlemlerini kapılarda kim yaptı. İç idaredeki işlemleri yapan müşavirler kimdir. Yetki konusunda vekaletnameleri ibraz ediniz

İhraç edilen mal hareketlerini ve mal bedeli para hareketlerini muhasebe kayıtlarınızda gösteriniz.

Vb. sorular yöneltilebilir.

11) Cezalar

İşlenen fiillere göre faillerin sıfatları değişik olmaktadır

Cezalar idari ve adli açıdan ayrıma tabi tutulabilir.

Gümrük Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Yasası, TCY, Kambiyo Mevzuatı, Mali Mevzuat vs. açılarından konuya temas eden madde hükümlerine göre ceza tayin edilebilmektedir.

Not: Dolaşım belgeleri, menşe belgeleri ve onaylanmış kişi statü belgeleri ile ilgili inceleme konularına, ileriki yazılarımızda yer verilmeye çalışılacaktır.