Irak ve Diyarbakır dış ticareti
Mehmet Galip ENSARİOĞLU / Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı
Son zamanlarda Irak, Suriye ve İran ile Türkiye'nin dış ticaretinde büyük dönüşümler oluşturacak ikili anlaşmalar yapıldı. Özellikle Irak, yatırımcılarımız tarafından uzun bir dönemdir mercek altına alınmış durumda. Diyarbakır'ın fuarlarda ve başka etkinliklerde Irak'la yarattığı ticaret hacmi, hep bölgemizin çıkış noktalarından biri olarak gösterildi. Halen de öyle olduğuna inanıyoruz. Çünkü; tarihi, kültürel, coğrafi ve hatta siyasi olarak Irak'la olan ilişkiler nedeniyle ticaret hacmini en rahat artıracak illerden birisi Diyarbakır'dır. Irak'ın inşası için 350 milyar dolar civarında iş yapılacağı tahmin edilmekte. Ayrıca, Irak, Türkiye'nin her türlü ürününü satabildiği çok önemli bir pazar. Saddam döneminde Türkiye-Irak toplam ihracatı 1 milyar dolar civarındaydı. Günümüze geldiğimizde durum biraz ilginç bir hal almaktadır.
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası olarak bu konuda bir araştırma yaptık ve ilgi çekici sonuçlar elde ettik. Diyarbakır'ın 2007 yılı ihracatı 79,2 milyon dolardır. Irak'a olan ihracatı ise 28,2 milyon dolardır ve toplam miktarın yaklaşık yüzde 35'idir. 2008 yılında ise Diyarbakır'ın ihracatında yüzde 15'e yakın bir artış olmuş ve 91,2 milyon dolar ihracat kapasitesine ulaşmıştır. 2008 yılında ise Irak'a olan ihracatımız 33,3 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu da yaklaşık yüzde 36'ya tekabül etmektedir.Yani, 2007'den 2008'e geldiğimizde Diyarbakır'ın toplam ihracatında yüzde 15'lik bir artış olmuş ama Irak'a olan ihracatımızın oranında değişiklik olmamıştır.
Türkiye'nin Irak'a olan 2007 toplam ihracatı 2.844 milyar dolar, 2008 toplam ihracatı ise 3.911 milyar dolardır. Diyarbakır'ın bu ihracattaki payı yüzde 1 civarındadır. Gaziantep'in ise 2008 yılında Irak'a olan ihracatı 1.211 milyar dolardır. Yani, Gaziantep Irak'a olan ihracatın yüzde 30'unu tek başına yapabilmektedir. Diğer illerden de birkaç örnek verirsek; Şanlıurfa 71 milyon dolar, Hatay 69 milyon dolar, Adana 118 milyon dolar, Konya 52 milyon dolar, Mardin 263 milyon dolar, Samsun 20 milyon dolardır.
2008 yılında Irak'a yapılan ihracat ürünlerinde ilk sırayı bitkisel ürünler 862 milyon dolar ile almaktadır. Diğer ürünler ise; çelik 565 milyon dolar, elektrik 518 milyon dolar, kimyevi malzemeler 392 milyon dolar, demir 226 milyon dolar, ağaç ve orman ürünleri 181 milyon dolar, makine 175 milyon dolar, canlı hayvan 144 milyon dolar, konfeksiyon 137 milyon dolar, otomotiv 111 milyon dolar, meyve-sebze 92 milyon dolar, halı 70 milyon dolar, yaş meyve ve sebze 50 milyon dolar, tekstil 29 milyon dolar, madencilik 23 milyon dolar, deri 23 milyon dolar, kuru meyve 20 milyon dolar, değerli madenler 19 milyon dolar, zeytin 9 milyon dolar, fındık 6 milyon dolar, diğer sanayi ürünleri 3 milyon dolar, kesme çiçek 1,5 milyon dolardır.
Özellikle dikkat edilirse; yaş ve kuru meyve ve sebze, kimyevi malzemeler, ağaç ve orman ürünleri, canlı hayvan, makine, konfeksiyon ürünleri, madencilik ve hatta kesme çiçek gibi sektörler yatırımcılarımızın düşüneceği konuların başında gelmektedir. Özellikle son bir aydır Irak, İran ve Suriye ile devrim niteliğinde yapılan anlaşmalar, yolumuzun daha aydınlık olmasını sağlayacaktır.