İşveren tarafından yapılan ayni yardımların vergisel boyutu

İşveren tarafından hizmet erbabına yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler193 sayılı GVK'a göre ücrettir. GVK'ya göre ücret olarak tanımlanan gelir ise işveren ve işçi açısından farklı kanunlarda farklı uygulamalar tabidir. İşveren tarafından hizmet erbabına sağlanan ayni yardımların kanunlar karşısından uygulaması ise şöyle açıklanıyor.

I-Gelir Vergisi Kanunu açısından

Hizmet erbabına yapılan ödemeler 193 sayılı GVK göre ücrettir. 193 sayılı GVK Md. 61- de  'ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir' şeklinde tanımlanmıştır.

Aynı kanunun hizmet erbabına yapılan ayni yardımlar emsal bedele göre değerleneceği belirtilmiştir. 193 sayılı GVK 63 Md 'hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir.'

Hizmet erbabına ayni olarak verilen ücretler değerlemesi;

· Verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyata göre değerlenir.

Bir malın perakende fiyatı, o malın piyasa fiyatı, yani tüketiciye satış fiyatını ifade eder. Ortalama deyimi ile, ücret karşılığında ayni olarak verilen malın, istihkak sahibine verildiği gündeki perakende piyasa değerinin ortalama tutarı kastedilmiştir.

· İşveren, ücretliye vermiş olduğu malın pekende satışını yapmakta ise kendi ortalama satış fiyatının ortalaması ile yapıla bilir.

· İşveren, ücretliye vermiş olduğu değer dışarıdan satın alınmış ve satın alınmışsa, alınan değer perakende satış fiyatı ile alınmışsa, alış fiyatı ile değerlenebilir.

Dışarıdan alınan mal büyük partiler halinde emsalinden düşük bir bedelle satın alınmış ise alış bedeli ortalama perakende satış fiyatıyla alındığı söylenemez. Ortalama birim fiyatın ayrıca tespit ve değerlenmesi gerekir. Bu durumda ayrıca fiyatın tespiti ve değerlemesinin ona göre yapılması gerekir. Bu durumda alış fiyatı ile ortalama perakende fiyatı arasındaki farkın, gelir hesaplarına alacak yazılması gerekir.

II-Katma Değer Vergisi açısından

3065 sayılı KDV Kanunu'nun Birinci Maddesi'nde Verginin Konusunu Teşkil Eden İşlemler bölümünde açıklanmıştır.

Ticarî,  sınaî, ziraî faaliyet  ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim > ve hizmetler ,  her türlü mal ve hizmet ithalatı,  Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler olarak sayılmıştır

3065 sayılı KDV Kanunu'na göre KDV'den söz ede bilmek için;

·  Mal teslimi veya hizmet ifası şeklinde bir işlemin ifası

·  İşlemin Türkiye içerisinde yapılmış olması

·  İşlemin  çerçevesinde yapılmış olması gerekmektedir

Aynı kanunun Md.3 de ise teslim sayılan haller belirtilmiş olup a bendinde' vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi,' açıklaması yapılmıştır. Md.5 de ise hizmet sayılan haller açıklamasında 'Vergiye tabi bir hizmetten, işletme sahibinin, işletme personelinin veya diğer şahısların karşılıksız yararlandırılması hizmet sayılır.'denmiştir.

3065 sayılı KDV Kanunu'nun hangi teslim ve hizmetlerin vergiye tabi olacağını ilgili maddelerinde belirtmiş olup, personele yapılacak mal teslimi ve/veya hizmet ifasının KDV Kanunu'ndan istisna olduğu kanunda açıklama yapılmamış olup yalnızca KDV Kanunu'nun 9. No'lu Genel Tebliği ilgili bendinde şu açıklama yapılmıştır.

KDV 9.No'lu Tebliği 8- Katma Değer Vergisi uygulamasında personele sağlanan menfaatlerden aşağıda sayılanlar vergiye tabi tutulmayacaktır.

a) Personele iş yerinde veya müştemilatında yemek verilmesi,

b) Personele yatacak yer veya konut tahsisi,

c) Personelin toplu olarak iş yerine gidip gelmesini sağlamak amacıyla yapılan taşıma hizmetleri,

d) Demirbaş olarak verilen giyim eşyası.

İşletmenin iktisadi faaliyetini yürütebilmesi için yapılan ve işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru olan bu masraflar maliyetin bir parçası olduğundan, personele tahsis sırasında vergiye tabi tutulmayacak, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler ise genel hükümlere göre indirim konusu yapılabilecektir Bu menfaatler dışındaki  yardımlardan dolayı yüklenilen KDV, indirim konusu yapılamayacaktır.

III-Sosyal Sigortalar Kanunu açısından;

5510 sayılı  Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu Md.80Prime esas kazanç bölümünde SSK priminin hesaplanmasında esas kazançlar sayılmış olup b bölümünde şu açıklama yapılmıştır. 'b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile kurumca tutarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.' denilmiştir. Bu açıklamayla hizmet erbabına verilen ayni yardımlar SSK primi esas kazancından muaftır. (Nakdi olarak yapılan tüm yardımlar SSK prim kazancına tabidir.)

IV-Damga Vergisi açısından;

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nda ayni yardımlara ilişkin herhangi bir muafiyet olmadığından dolayı hizmet erbabına yapılan ayni yardımlar damga vergisine tabidir.

Örnek bir çalışma

İşveren hizmet erbabına dağıtmak üzere 10.000,00 TL (9.000 TL+1.000 TL KDV) değerinde erzak alınsın. (Bu değer ortalama perakende satış fiyatıyla karşılaştırılacak ve ortalamada büyük sapmalar şirket için gelir hesaplarına alacak olarak yazılması hususuna dikkat edilmelidir.)

Erzak alımı yevmiye madde kaydı

………………………………/………………………………

157.Diğer stoklar                                                   10.000,00

 102./103 Bankalar,verilen çekler              10.000,00

……………………………../…………………………………

 Kesintiler toplamının hesaplanması ve dağıtılan erzakın yevmiye madde kaydı;

Çalışanlar için Gelir Vergisi Kesintisi=0,15

Çalışanlar için Damga vergisi Kesintisi=0,06

                                                           ……………..

Toplam kesitiler                                     %15,6

100-15,6=%84,4

10.000/84,4=11.848,34

………………………………/………………………………

770.00 Genel yönetim giderleri                                    11.848,34

157. Diğer stoklar                                                        10.000,00

              360. Ödenecek vergi ve fonlar                                   1.848,34

   360.01 Gelir Vergisi kesintileri                             1.777,25

   360.02 Damga Vergisi kesintileri                            71.09

……………………………../…………………………………

Kaynakça

.Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları