Kamu idarelerinde stratejik planın esasları
Yavuz AKBULAK / SPK Başkanlık Danışmanı
Bilindiği üzere, 5018 sayılı "Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu"nun, "Stratejik planlama ve performans esaslı bütçeleme" başlıklı 9'uncu maddesi "Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar. Kamu idareleri, kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için bütçeleri ile program ve proje bazında kaynak tahsislerini; stratejik planlarına, yıllık amaç ve hedefleri ile performans göstergelerine dayandırmak zorundadırlar. Stratejik plan hazırlamakla yükümlü olacak kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespitine, stratejik planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesine Kalkınma Bakanlığı (Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı) yetkilidir." hükmünü amirdir. Stratejik plan, kamu idareleri ile yerel yönetimlerin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren ve 5 yıllık dönemi kapsayan planlardır.
Kamu idareleri (ile yerel yönetimler: belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareler), Kalkınma Bakanlığı'nın (Bakanlık) (*) stratejik plan hazırlamakla yükümlü kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespiti ile stratejik planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırladığı 26.05.2006 tarihli ve 26179 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik"i ile Haziran 2006 tarihli Stratejik Planlama Kılavuzu (stratejik planlama kavramlarını ve stratejik planlama sürecine ilişkin usul ve esasları ortaya koyan belge) uyarınca ilk olarak 2006-2010 dönemini kapsayan stratejik planlarını hazırlamışlardır. Bakanlık bu defa 633 ila 645 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) ile yeni kurulan, birleştirilen veya yapısı değiştirilen bakanlıklar ile kamu idarelerinin, 2012-2016 ve 2013-2017 dönemini kapsayan stratejik planlarını hazırlamaları için "Kamu İdarelerince Hazırlanacak Stratejik Planlara Dair Tebliğ (Sıra No:1)" (Tebliğ) 28.07.2011 tarihli ve 28008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlamıştır.
Söz konusu Tebliğe göre, 2006-2010 geçiş döneminde kamu idarelerince hazırlanmış olan stratejik planların anılan Bakanlıkça değerlendirilmesi sonucunda eksikliği saptanan hususların yeni plan hazırlıklarında dikkate alınması gerekmekte olup, bu hususlar; durum analizi ile amaç ve hedeflerin bağlantısının açık bir şekilde gösterilmesini, dış paydaş katılımının yeterli düzeyde ve kalitede sağlanmasını, hedeflerin sonuç odaklı ve kuruluşun hizmet alanına uygun bir biçimde ifade edilmesini, performans programı hazırlıklarında güçlük yaratmayacak sayıda ve nitelikte amaç ve hedef belirlenmesini, hedeflere yönelik performans göstergelerinin, bu göstergeler cinsinden mevcut durumun ve plan döneminde ulaşılması arzulanan seviyenin belirtilmesini, amaç ve hedeflere nasıl ulaşılacağını açıklayan stratejilerin planda yer almasını, amaç ve hedefler seviyesinde maliyetlendirme ve bunlara ilişkin kaynak tablolarının yer almasını ve uygulamanın izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik sistem tasarımı yapılmasını içermektedir.
Stratejik planlama çalışmalarının başarısı büyük ölçüde plan öncesi hazırlıkların yeterli düzeyde yapılmasına bağlıdır. Bu kapsamda tüm çalışanlarca planlama sürecinin sahiplenilmesinin sağlanması, organizasyonun oluşturulması, gereksinimlerin saptanması, iş planının oluşturulması amacıyla bir hazırlık programı yapılması gerekmekte olup, bunun için stratejik planlama sürecinin başlangıç aşaması ile önemli aşamalarında Bakanlık ile işbirliği sağlanması önem taşımaktadır. Plan hazırlama sürecinde strateji geliştirme birimi koordinasyonunda tüm birimlerin aktif katılımı esastır. İkinci ve daha sonraki stratejik planını hazırlayacak kamu idareleri için, yürürlükteki stratejik planın uygulanmış olan dönemine ilişkin hedef ve göstergeler bazında gerçekleşme düzeyi ile başarı ve başarısızlık nedenlerini içeren özet değerlendirme bölümüne yeni hazırlanacak plan içinde yer verilecek ve bir önceki plandan temel farklılıklar ile bu farklılıkların nedenleri açıklanacaktır. Ayrıca, daha önce Bakanlıkça kamu idarelerine gönderilmiş olan taslak stratejik plan değerlendirme raporlarında yer alan öneri ve uyarılar dikkate alınacaktır.
(*) 08.06.2011 tarihli ve mükerrer 27958 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 03.06.2011 tarihli ve 641 sayılı KHK ile Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Kalkınma Bakanlığı'na dönüştürülmüş ve DPT'ye ilişkin 19.06.1994 tarihli ve 540 sayılı KHK ek 2. maddesi hariç yürürlükten kaldırılmıştır.