Kariyer meslekte standart düşüşü

İlhan BULUT / Gümrük Müşaviri

Bilindiği gibi 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 227'nci maddesi gümrük müşavir yardımcısı olabilmenin şartlarını; üniversitenin ilgili bölümlerinden mezun olma, temiz bir adli sicil vs. durumların yanı sıra staj amacıyla bir gümrük müşavirinin yanında 3 yıl çalışma şartı ve gümrük mevzuatı ile ilgili yapılacak sınavda başarılı olmak şeklinde sıralamıştı. Gümrük müşaviri olabilmek için ise yukarıdaki şartlara ilaveten üniversitenin belirtilen 4 yıllık bölümlerinden mezun olmak, gümrük müşavir yardımcısı olarak 3 yıl bir gümrük müşavirinin yanında staj yapmak, gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan ön eleme sınavı ve sonrasındaki mesleki yeterlilik sınavından başarılı olmak şeklinde belirtilmişti. Yeni düzenleme ile birlikte toplamda 6 yıllık staj zorunluluğu yarı yarıya indirilerek müşavir yardımcılığı için 1 sene müşavirlik için ise 2 seneye düşürüldü. Böylece birçok platformda gerek üst düzey yetkililer gerekse mesleğin icrasının içinde olanlar tarafından kariyer meslek olarak adlandırılan gümrük müşavirliği son düzenlemenin ardından standart düşürmüş oldu. Gerekçe olarak staj sürelerinin uzunluğu nedeniyle mesleğe nitelikli işgücü arzının sınırlı olması gösteriliyor. Oysaki staj sürelerinin düşürülmesi ne yeni katılacak işgücünün niteliğini artıracak ne de mevcut çalışanlarla birlikte sektörün niteliğini artıracaktır. Bunun için önce uzun zamandır süregelen belirsizliklerin giderilmesi gerekir. Şöyle ki;

Her ne kadar kanunun geçici 6'ncı maddesinde "gümrük müşavirliği ve gümrük müşavir yardımcılığı sınavları Müsteşarlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde her yıl bir kez yapılır" denilse de, son birkaç yıldır düzene giren uygulamayı saymazsak, sınav tarihlerindeki belirsizlik, 2 ya da 3 yılda bir sınav yapılması, sınav sorularının cevaplarıyla ilgili tereddütlerin adaylar üzerindeki olumsuz tesirleri ve akabindeki mahkeme süreçleri hem adayları hem de bakanlığı olumsuz etkilemektedir. Bu alanda diğer meslek odaları ya da ÖSYM'nin sınav takvimi benzeri bir uygulama ile sınava birkaç ay kala değil de sınav tarihinin senenin başında açıklanması ya da sabit bir sınav takvimi belirlenerek adayların yönlendirilmesi faydalı olacaktır.
Diğer taraftan mesleğin standart kazanması için on yılı aşkın bir zamandır sürdürülen gümrük müşavirleri oda çalışmaları hep hüsranla neticelendi. Müsteşar değişti, bakan değişti, referandum, yerel seçim, erken genel seçim, genel seçim derken akamete uğrayan süreç "tasarı" olabilmenin bir adım ötesine geçemedi. Son dönemde Gümrük Müsteşarlığı'nın Gümrük ve Ticaret Bakanlığı olarak revizyonundan sonra hız kazanan değişikliklerle birlikte gümrük müşavirleri müstakil bir oda çatısı altında mesleki faaliyetlerini icra edebilirse çağın gereklerine uygun olarak diğer sektörlerdeki değişim ve dönüşüm bu sektöre de yansımış olur. Böylece hem mesleğe nitelikli işgücü arzı sağlanmış olur hem de meslek içerisinde yaptırım gücü olan bir otokontrol sistemiyle sektörün niteliği yükseltilmiş olur diye düşünüyorum.