Kriz sonrası gerçekleştirilen yatırımlarda devlet yardımları
Hamza KENİŞ / Yeminli Mali Müşavir
Ekonomik kriz nedeniyle hükümet tarafından birçok tedbir alınmıştır. Bu tedbirlerin en önemlilerinden birisi de yatırım yapmayı teşvik eden yeni düzenlemelerdir. Bu düzenlemeler sırasıyla şöyledir:
1- 28.02.2009 tarih ve mükerrer 27155 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 5838 Sayılı Kanun,
2- 14.07.2009 tarihli ve 2009/15199 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi,
3- 28.07.2009 tarihli ve 27302 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 1 No'lu Tebliğ,
4- 20.08.2009 tarihli ve 27325 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 2 No'lu Tebliğ.
I. Yatırım teşviklerinden kimler yararlanabilir
1- Vergi mükellefleri
2- Kamu kurum ve kuruluşları
3- Kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları
4- Dernekler ve vakıflar
5- Yurtdışındaki yabancı şirketlerin Türkiye'deki şubeleri
II. Yatırım teşviklerinden yararlanma şartları;
1- Teşvik belgesine sahip olmak;
Yukarıda belirtilen karar ve tebliğlerde ayrıntıları açıklanan şartları haiz teşvik belgesine sahip olmak. Teşvik belgesi olmayanlar yatırım teşviklerinden yararlanamazlar.
2- Asgari sabit yatırım tutarı;
1'inci ve 2'nci bölgelerde yapılacak yatırımların en az 1.000.000.-TL'si, 3'ncü ve 4'üncü bölgelerde yapılacak yatırımların da en az 500.000.- TL'si olması gerekmektedir.
Finansal kiralama kapsamında yapılacak yatırımlarda her bir finansal kiralama şirketi için 200.000.- TL'si olması gerekir.
Tekstil konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri sektörlerine tanınan taşınma desteğinden yararlanmak için asgari sabit yatırım tutarı aranmaz. Ancak bu tesislerde taşınılacak yerde asgari 50 kişilik istihdam sağlanmalıdır.
3- Teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar da teşviklerden yararlanamaz
- Tamamlanmış yatırımlar, müracaat tarihinden önce gerçekleştirilen yatırım harcamaları
- Hammadde ara malı, işletme malzemesi
- Kullanılmış makine, teçhizat
- Otomobil, minibüs, binek araçları
- İnşaat malzemeleri, gibi harcamalar teşviklerden yararlanamaz.
Yatırımlarda devlet yardımları hakkında kararın uygulanmasına ilişkin düzenlenen tebliğin 9'uncu maddesinde teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu maddede belirtilen harcamalar, teşviklerden yararlanamaz.
III. Teşvik belgeli yatırımlara sağlanacak destek unsurları
1- Genel teşvikler (Gümrük vergisi muafiyeti ile KDV istisnası);
14.07.2009 tarihli Bakanlar Kurulu kararının ekinde yer alan ek-4'teki listede belirtilen yatırım harcamaları dışındaki tüm harcamalar, asgari sabit yatırım tutarının üzerinde olmak kaydıyla gümrük vergisi muafiyeti ile katma değer vergisi istisnasından yararlanırlar
2- Bölgesel yatırımlara tanınan destekler;
I'inci ve II'nci bölgelerde; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi ve 31.12.2010 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde sigorta primi işveren hissesi desteği,
III'üncü ve IV'üncü bölgelerdeki yatırımlara bu desteklerin dışında faiz desteği de sağlanmaktadır. Bu bölgelerde sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanmak için 31.12.2010 tarihine kadar yatırıma başlama şartı bulunmamaktadır.
3- Büyük ölçekli yatırımlara tanınan destekler;
Büyük ölçekli yatırımlar da I'inci ve II'nci bölgelere tanınan destek unsurlarından yararlanabilir.
Büyük ölçekli yatırımlar; yukarıda bahsedilen Bakanlar Kurulu Kararının ekindeki ek-3'te ayrıntıları belirtilen sektörlere yapılan 50 milyon TL'nin üzerindeki yatırımlardır.
4- Ar-Ge ve çevre yatırımlarına tanınan destekler;
Ar-Ge ve çevre yatırımları gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası ve faiz desteğinden yararlanabilir.
IV. Vergi indirimi:
Yukarıda belirtilen teşviklerin her biri ayrı bir makale konusudur. Ancak biz bu yazımızda bu teşviklerden sadece vergi indirimine ilişkin açıklamalarla yetineceğiz.
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin 1 Seri No'lu tebliğin 21.maddesi vergi indirimi ile ilgili açıklamaları kapsamaktadır. Söz konusu madde ile "En düşük yatırıma katkı oranının % 10, en yüksek katkı oranının % 60, vergi indirim oranının da % 25 ila % 90 arasında olacağı, arza-arazi, royalti, yedek parça ve amortismana tabi olmayan harcamaların yatırıma katkı tutarının tespitinde dikkate alınmayacağı ve bu harcamaların indirimli vergi uygulamasından yararlanamayacağı" hüküm altına alınmıştır.
Diğer taraftan 5838 sayılı kanunun 9'uncu maddesiyle Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen 32-A maddesi indirimli kurumlar vergisiyle ilgili hükümleri düzenlemektedir. Bu maddenin 4 numaralı bendiyle "Tevsi yatırımlarda, elde edilen kazancın işletme bütünlüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda izlenmek suretiyle tespit edilebilmesi halinde, indirimli oran bu kazanca uygulanır…" hükmü getirilmiştir. Buna göre tevsi yatırımlarda (işletmelerin mevcut üretim kapasitelerini artırmak üzere yaptıkları genişleme yatırımları) indirimli kurumlar vergisi bu yatırımlardan elde edilen kazanca uygulanacak olup şirket veya gerçek kişinin diğer kazançlarına uygulanmayacaktır. Bu özellik önceki yatırım indirimi müesseselerinde olmayan önemli bir özelliktir. Yeni yatırımlarda ise böyle bir sorun bulunmamaktadır. Yeni yatırımlarda vergi indirimini bir örnekle açıklamaya çalışalım.
Örnek:
X A.Ş.'nin 100.000.000.- TL teşvikli bir yatırım için belirlenen katkı oranının % 40 olduğunu varsayarsak katkı tutarı (100.000.000 x 0,40=) 40.000.000.- TL olacaktır. Kurumlar veya gelir vergisi indirim oranının da % 80 olduğunu kabul edersek bu yatırımdan elde edilecek kazanç tutarı (40.000.000 / 0,16=) 250.000.000.- TL'ye ulaşıncaya kadar % 4 oranı uygulanacaktır. İndirimli vergi uygulamasına yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren başlanılır ve indirilen kurumlar veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar devam edilir.
İndirim oranı % 80 olduğundan katkı payı tutarına ulaşıncaya kadar kurumlar vergisi [ 20-(20x0,80=] % 4 olarak uygulanacaktır. Yukarıdaki örneğimizde şirkete tanınan 40.000.000.- TL tutarındaki katkı payına ulaşabilmek için, şirketin 250.000.000.-TL'lik kazancının % 4 oranında vergilendirilmesi gerekmektedir. Kurumlar vergisi oranı % 20, indirimli kurumlar vergisi oranı % 4 olup elde edilen avantaj % 16'dır. Bu durumda % 4 vergi oranı (40.000.000 : 0,16=) 250.000.000.- TL'lik kazanca kadar uygulanacaktır. Şirket bu teşvikten yararlanmasaydı (250.000.000 x % 20=) 50.000.000.- TL vergi ödeyecekti. Teşvikten yararlandığı için (250.000.000 x % 4=) 10.000.000.- TL vergi ödeyecektir. Dolayısıyla şirketin (50.000.000 - 10.000.000=) 40.000.000.- TL vergi avantajı bulunmaktadır.