Kurumların kar dağıtmı ile kar payı alan gerçek kişilerin vergilendirilmesi
Dr. Ahmet KAVAK / Yeminli Mali Müşavir PricewaterhouseCoopers Türkiye Vergi Hizmetleri Direktörü
5520 sayİlİ Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 1'inci maddesinde belirtildiği üzere, sermaye şirketleri (ki bunlar anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerdir), kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşlarİ, dernek ve vakİflarİn iktisadi işletmeleri ile iş ortaklİklarİ (iş ortaklİklarİ isteğe bağlİ) kurumlar vergisi mükellefidirler.
Kanuni ve iş merkezlerinin her ikisi ve birisi Türkiye'de bulunan kurumlar tam mükellefiyet esasİnda, yani Türkiye içinden ve dİşİndan elde ettikleri kazanç ve iratlarİ (kurum kazançlarİ) üzerinden Türkiye'de vergilendirilirler.
Kanuni ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye'de bulunmayan kurumlar ise dar mükellefiyet esasİnda yani sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlarİ (kurum kazançlarİ) üzerinden Türkiye'de vergilendirilirler.
Bu yazİmİzda, tam ve dar mükellefiyete tabi kurumlar tarafİndan yapİlan kar dağİtİmİ ile kar payİ alan gerçek kişilerin aldİklarİ kar paylarİnİn vergilendirilmesine ilişkin esaslar açİklanmaya çalİşİlmİştİr.
Kurumlarda kar dağİtİmİ
Tam mükellefiyete tabi kurumlarda kar dağİtİmİ genel kurul kararİna bağlİdİr. Dağİtİlacak karİn oluştuğu vergilendirme döneminden önceki dönemlerde oluşan ticari bilanço zararlarİ kapatİlmadan veya zarar itfa payİ ayrİlmadan veya ortaklar tarİndan karşİlanmadan kar dağİtİmİ mümkün değildir.
Türkiye'de faaliyette bulunan ve dar mükellefiyete tabi olan kurumlarda vergi sonrasİ karİn dağİtİmİ değil yurtdİşİndaki ana merkeze transfer edilmesi söz konusudur, zira kar şubede değil, her halükarda merkezden dağİtİlİr.
Genel olarak gerek tam mükellef kurumlarİn kar dağİtİmİ ve gerekse dar mükellef kurumlarca karİn yurtdİşİ ana merkeze transferinde dağİtİlan kar ile yurtdİşİna transfer edilen kar üzerinden yüzde 15 oranİnda vergi kesintisi yapİlİr.
Ancak tam mükellefiyete tabi kurumlarca tam mükellefiyete tabi kurumlara dağİtİlan kar paylarİ ile Türkiye'de bir işyeri veya daimi temsilci aracİlİğİ ile kar payİ elde eden dar mükellefiyete tabi kurumlara dağİtİlan kar paylarİ üzerinden vergi kesintisi yapİlmaz.
Ayrİca kurumlar vergisi mükelleflerinin;
a. 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarİnİn dağİtİmİnda,
b. 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarİnİn dİşİnda kalan ve 31.12.2002 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilmiş bulunan kazançlarİnİn dağİtİmİnda,
c. Yatİrİm teşvik belgesine bağlİ olarak, belgede belirtilen oranda yatİrİm indirimi istisnasİndan yararlanİlan ve üzerinden Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 61'inci maddesi kapsamİnda yüzde 19.8 oranİnda gelir vergisi kesintisine tabi tutulmuş kazançlarİnİn dağİtİmİnda, herhangi bir vergi kesintisi yapİlmayacaktİr.(GVK. Md.62)
Tam mükellef kurumlar tarafİndan dağİtİlan karlar ve dar mükellef kurumlar tarafİndan yurtdİşİnda bulunan ana merkeze transfer edilen karlar üzerinden yapİlan vergi kesintisi, kesintinin yapİldİğİ tarihi takip eden ayİn 23'üncü günü akşamİna kadar muhtasar beyanname ile kurumun bağlİ olduğu vergi dairesine beyan edilir ve 26'ncİ günü akşamİna kadar ödenir.
Kar payİ alan gerçek kişilerin vergilendirilmesi:
Gerçek kişilerce elde edilen kar paylarİnİn vergilendirilmesi yukarİda yapİlan açİklamalarda belirtilen durumlara göre farklİlİk arz ettiğinden, kar dağİtan kurumlarİn dağİttİklarİ karİn elde edildiği vergilendirme dönemini, istisna kapsamİnda olup olmadİğİ kİsaca yukarİda değinilen konularİ açİklamalarİ gerekmektedir. Bu cümleden olarak,
a. Dağİtİlan kar, 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap döneminde elde edilen kazançlarda oluşmasİ halinde, bu kar paylarİ gelir vergisinden müstesna olduğundan, kar payİnİ alan gerçek kişiler hiçbir şey yapmalarİna gerek olmayacaktİr. (GVK. Geç. Md.62)
b. Dağİtİlan karİn, 01.01.1999 - 31.12.2002 tarihleri arasİnda sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlardan ibaret olmasİ halinde, gerçek kişiler elde ettikleri kar payİnİn net tutarİna, elde edilen kar payİnİn 1/9'unu ekleyerek bulduklarİ tutarİn yarİsİnİ gelir vergisine tabi gelir olarak dikkate alacaklar. Diğer yarİsİ gelir vergisine tabi tutulmayacaktİr. Vergilendirilmede dikkate alİnan bu gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmesi halinde bu kar payİ 1-25 Mart 2009 tarihinde yİllİk gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden, beyan edilen kar payİnİn 1/5'i, kesilen vergi gibi, mahsup edilecektir. Vergilendirilmede dikkate alİnan gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmemesi halinde bu kar payİ hiçbir şekilde beyan edilmeyecektir.(GVK. Geç. Md.62 ve 86)
c. Dağİtİlan kar, üzerinden yüzde 19.8 oranİnda gelir vergisi kesintisi yapİlmİş yatİrİm indirimi istisnasİndan yararlanan kazanç olmasİ halinde, gerçek kişiler elde ettikleri kar payİnİn net tutarİna, elde edilen kar payİnİn 1/9'unu ekleyerek bulduklarİ tutarİn yarİsİnİ gelir vergisine tabi gelir olarak dikkate alacaklar. Diğer yarİsİ gelir vergisine tabi tutulmayacaktİr. Vergilendirilmede dikkate alİnan bu gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmesi halinde bu kar payİ 1-25 Mart 2009 tarihinde yİllİk gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden, beyan edilen kar payİnİn 1/5'i, kesilen vergi gibi, mahsup edilecektir. Vergilendirilmede dikkate alİnan gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmemesi halinde bu kar payİ hiçbir şekilde beyan edilmeyecektir. (GVK. Geç. Md.62 ve 86)
d. Tam mükellefiyete tabi kurumlarca dağİtİlan kar, yukarİda yazİlİ dönemlerde elde edilen kazançlar ile istisna kapsamİndaki kazançlar dİşİnda kalan kazançlardan kaynaklanmasİ durumunda, gerçek kişiler elde ettikleri kar payİnİn net tutarİnİ yüzde 15 oranİna göre brütleştirmek suretiyle hesapladİklarİ tutarİnİn yarİsİnİ gelir vergisine tabi gelir olarak dikkate alacaklar. Diğer yarİsİ gelir vergisine tabi tutulmayacaktİr. Vergilendirilmede dikkate alİnan bu gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmesi halinde bu kar payİ 1- 25 Mart 2009 tarihinde yİllİk gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden, kar payİnİn tamamİ üzerinde kesilen vergi mahsup edilecektir. Vergilendirilmede dikkate alİnan gelir tutarİ (2008 yİlİ için) 19.800.-YTL'yi geçmemesi halinde bu kar payİ hiçbir şekilde beyan edilmeyecektir. (GVK. Md.22 ve 86)
e. Yurtdİşİnda yerleşik şirketlerce dağİtİlan karlardan kar payİ alan gerçek kişiler elde ettikleri kar payİnİn brüt tutarİ (2008 yİlİ için) 960.-YTL geçmesi halinde bu kar payİnİ 1-25 Mart/2009 tarihinde yİllİk gelir vergisi beyannamesi ile beyan edecekler ve kar payİ nedeniyle yurtdİşİnda kesilen vergiler, GVK. 123'üncü maddesinde yer verilen esaslar çerçevesinde mahsup edilecektir. Alİnan kar payİnİn brüt tutarİ (2008 yİlİ için) 960.-YTL geçmemesi halinde herhangi bir işlem yapİlmayacaktİr. (GVK. Md.86)