Montreal 1999 Konvansiyonu Türkiye için 26 Mart 2011 günü itibariyle yürürlüğe giriyor!

Av.Yaşar Öztürk

Gökyüzü Haberci'de senelerdir sık sık, Montreal Konvansiyonu'nun Türkiye tarafından neden onaylanmadığını soruyor ve bu konuda yazıyordum. Nihayet geçen yıl önce TBMM'de onaylandı ve sonra da onay belgesinin ICAO'ya teslimiyle konvansiyonun Türkiye için de yürürlüğe gireceği günü beklemeye başlamıştık.

Havayolu taşıyıcısının, yolcunun yaralanması veya ölümü halindeki sınırlı sorumluluğunu kaldıran, "Havayoluyla Uluslararası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Sözleşme" başlıklı 1999 tarihli Montreal sözleşmesi TBMM tarafından onaylanarak, sözleşmenin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun 14.04.2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmış ve daha sonra da Bakanlar Kurulu'nun 13.09.2010 tarih ve 2010/895 sayılı kararı ile de, Konvansiyonun 57'nci maddesine çekince koyularak onaylanmış ve onay belgesinin ICAO'ya tevdi süreci başlamıştı.

26 Ocak 2010 günü Montreal Konvansiyonu'nun hazırlayıcılarından olan ABD'li avukat üstadım George N. Tompkins'ten  bir elektronik ileti aldım. George hava hukukunu yakından takip eden ve Leiden Üniversitesi'nde "hava hukuku dersleri veren değerli bir hava hukukçusudur. Yıllardır Montreal Konvansiyonu'nu onaylayan ve konvansiyonun uygulama kapsamına giren ülkeleri, benim de aralarında bulunmaktan büyük zevk duyduğum, hava hukukçularından oluşan grubumuza en seri biçimde bildirir. George'un dün gelen iletisinde aynen; "BINGO: Turkey will become the 100th State Party to MC99, with effect from 26 March 2011. Best regards, George T." diyordu. Yani Türkiye  1999 Montreal Konvansiyonu'na 26 Mart 2011'den itibaren yürürlükte olarak, 100'ncü taraf devlet olacaktır. Bu haberden ülkemizin de artık, 1999 Montreal Konvansiyonu'nun kapsamına gireceği müjdesini aldık. Ülkemize, havacılarımıza, yolcularımıza, insanımıza hayırlı olsun.

1999 Montreal Konvansiyonu ne getiriyor?

1999 Montreal Konvansiyonu'nun uluslararası havayolu taşıyıcıları, yolcuları, taşıtanları ve sair tüm ilgili tarafları yönünden en önemli yeniliği ve odak noktası, Varşova Konvansiyonu ile getirilen taşıyıcının sınırlı sorumluluğunun kaldırılıp, yerine yolcunun ölümü ve yaralanması hallerinde meydana gelen zararlardan dolayı havayolu taşıyıcısının sınırsız sorumluluğunu kabul etmesidir.

1999 Montreal Konvansiyonu, yukarıda belirtilen yolcu ölümü veya yaralanması hallerinde , "two-tiers" sistemi olarak isimlendirilen iki kademeli yöntemi getirmiştir. Konvansiyonun 21'inci maddesindeki düzenlemeye göre, taşıyıcının sorumluluğu 100.000 SDR (özel çekme hakkı)'na kadar olan zararlar için mutlaktır. 100.000 SDR'ı aşan zararlarda, talebin 100.000 SDR'ı aşan kısmı için;

1) Zararın, kendisinin veya adamlarının veya yardımcı kişilerinin kusurundan ileri gelmediğini, veya

2) Zararın münhasıran üçüncü bir kişinin kusurundan doğmuş olduğunu kanıtladığı takdirde, taşıyan sorumluluktan kurtulacaktır.

Havayolu taşıyıcılarının, hava aracı kazaları sonucunda dava açma hakkı olan kazazede veya kazazede yakınlarına, acil ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak üzere gecikmeksizin ön ödeme yapma yükümlülüğü getirilmektedir. Yapılacak olan bu ön ödeme, daha sonra hak sahibine ödenecek olan tazminattan mahsup edilebilecektir. Ön ödemenin miktarı  ise yerel hukuka  bırakılmaktadır.

1999 Montreal Konvansiyonunun, havayolu taşıyıcısının yük taşımasında sorumluluğu ile ilgili olarak getirdiği düzenleme, mutlak sorumluluktur ve taşıyanın sorumluluğu  kilo başına 17 SDR'dir. Ancak yükletenin taşınan eşya için daha yüksek değer beyan etmesi ve buna uygun olarak da ilave taşıma ücreti ödemesi halinde bu limitin üzerine çıkılabilecektir. (m.22/3)

Yolcu bagajına verilecek hasar, yok olması veya kayıp veya bagajın gecikmesi hallerinde taşıyıcının sorumluluğu her bir yolcu için 1000 SDR (özel çekme hakkı) ile sınırlanmaktadır. (m.22/2) Yolcunun eşyayı bagaj olarak taşıyıcıya teslimi anında bagajın değeri hakkında yapacağı özel beyan ve taşıyıcının isteyeceği ilave taşıma ücretini ödemesi halinde, taşıyıcı beyan edilen değeri geçmeyecek bir tazminat ödemekle sorumlu olacaktır.

Yolcu taşımasında meydana gelecek olan gecikme nedeniyle doğacak zararlar için taşıyıcının sorumluluğu her bir yolcu için 4150 SDR (özel çekme hakkı) ile sınırlıdır.(m.22/1)

1999 Montreal Konvansiyonun 24'üncü maddesine göre, onay belgelerinin tevdi edileceği ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü) tarafından her beş yılda bir;  21, 22 ve 23'üncü maddelerde getirilmiş olan sorumluluk sınırları gözden geçirilecek ve beş yıllık enflasyon oranının (SDR'ı belirlemede paraları esas alınan devletlerdeki enflasyon oranı toplamı) esas alınacağı bir enflasyon faktörüne göre sorumluluk sınırları yeniden belirlenerek üye devletlere tebliğ edilecektir. Üye devletlerin ekseriyeti tarafından itiraza uğramayan yeni sorumluluk sınırları yürürlüğe girecektir. 

ICAO ilk beş yıllık değerlendirmesini yapmış ve 01 Ocak 2010'dan itibaren yürürlüğe girecek olan sorumluluk sınırlarını da belirleyerek, Konvansiyonu onaylamış olan üye devletlere tebliğ etmiştir. Bu tebliğin yapıldığı tarih itibariyle onaylayan devlet sayısı 91 olmakla, 30 Eylül 2009 tarihine kadar 46 devlet tarafından itiraza uğramadığı takdirde, yeni sorumluluk sınırları; yük için kilo başına 19 SDR, bagaj için yolcu başına 1131 SDR, gecikme için yolcu başına 4694 SDR, ölüm veya yaralanma halinde yolcu başına 113.100 SDR olarak yükseltilmiştir.