Partilerin uyacağı esaslarda öneriler farklı

ANKARA - TBMM Anayasa Yazım Komisyonu'nda gruplar, partilerin uyacağı esaslar konusunda farklı önerilerde bulundu. Siyasi partilerin hangi koşullarda kapatılacağı ve yaptırımlara ilişkin fıkra ise daha sonra görüşülecek.
Komisyon, MHP Konya Milletvekili Faruk Bal başkanlığında toplandı. Toplantıda, "Siyasi parti hürriyeti (özgürlüğü)", "Vatan Hizmeti", "Vicdani Ret Hakkı", "Toprak Mülkiyeti", "Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Korunması" başlıklı ve daha önce de görüşülen maddeler ele alındı.
Komisyon, "Siyasi parti hürriyeti" başlıklı maddede yer alan siyasi partilerin, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları olduğu fıkrasını, mevcut anayasadaki gibi benimsedi.
Seçme hakkına sahip olan vatandaşların, önceden izin almaksızın, siyasi parti kurma, partilere üye olma ve üyelikten ayrılma haklarına sahip olduğu hükmünde mutabakat sağlanırken, MHP, seçme hakkına sahip vatandaşlar yerine, "seçme hakkına sahip Türk vatandaşları" ibaresini önerdi.
Komisyonda benimsenen diğer fıkralara göre, siyasi partilerin parti içi düzenlemeleri demokratik esaslara aykırı olamayacak. Siyasi partiler, temsilde cinsiyet eşitliğini teşvik için gerekli tedbirleri alacak.
Siyasi partilerin mal edinimlerinin, gelir ve giderlerinin incelenmesi gerektiğinde Sayıştay'dan yardım alınarak Anayasa Mahkemesi tarafından yapılacak. BDP, bu denetimin Sayıştay tarafından olmasını istedi.
 
Siyasi partilere üye olamayacaklar

Komisyonda, hakimler ve savcılar ile bu meslekten sayılanların, silahlı kuvvetler, kolluk gücü mensupları ve yükseköğretim öncesi öğrencilerinin siyasi partilere üye olamayacağı benimsendi. AK Parti ve CHP, üye olamayacaklar arasına "memur statüsündeki çalışanların" da eklenmesini istedi. MHP ise "Hakimler ve savcılar, Sayıştay başkan ve üyeleri, Silahlı Kuvvetler ve güvenlik güçleri, Milli İstihbarat Teşkilatı mensupları, mülki idare amirleri hariç memur ve diğer kamu görevlileri siyasi partilere üye olabilirler" şeklinde madde önerisinde bulundu. BDP, memurların ve kamu görevlilerinin siyasi partilere üye olma yasağına karşı çıktı.
CHP ve BDP, devletin, son milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların en az yüzde 3'ü oranında oy alan siyasal partilere;, AK Parti ve MHP ise partilere hakkaniyete uygun bir şekilde mali yardım yapması önerisini getirdi.
AK Parti, "Partilerin uyacağı esaslar ayrı bir fıkra olarak yer almamalıdır. Kapatma sebepleri tersinden partilerin uyacakları esaslar anlamına gelir"; CHP, "Siyasal partilerin tüzükleri, programları ve eylemleri, insan haklarına ve hukuk devleti esaslarına dayalı çoğulcu demokrasi ile laik Cumhuriyet ilkelerine ve devletin bütünlüğüne aykırı olamaz; şiddeti, ırkçılığı ve suç işlenmesini destekleyemez veya teşvik edemez"; MHP, "Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, hukuk devleti ilkelerine ve Cumhuriyetin niteliklerine aykırı olamaz; terör, şiddet ve toplumsal nefreti teşvik edemez", BDP, "Siyasi partiler, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik anayasal düzeni yıkmayı amaç edinemezler; savaş kışkırtıcılığı, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık veya kin ve nefret savunuculuğu yapamazlar" şeklinde fıkra önerilerinde bulundu.
Komisyon, siyasi partilerin hangi koşullarda kapatılacağı ve yaptırımlara ilişkin fıkrayı ise daha sonra görüşecek.
 
Vicdani ret hakkı önerisi

Vatan hizmetinin, her vatandaşın hak ve ödevi olduğunun benimsendiği komisyonda, MHP bu ödevin her "Türkün" olmasını önerdi.
BDP, vicdani ret hakkına yer verilmemesi halinde bu maddenin anayasada yer almaması gerektiği görüşünü iletti. BDP, ayrıca, "Kimse vicdani kanaatlerine aykırı olarak askerlik hizmetini yerine getirmeye veya silah altına alınmaya zorlanamaz. Vicdani sebeplerle askerlik hizmetini reddedenler için öngörülecek alternatif kamu hizmetlerinin yerine getirilmesine ilişkin esaslar kanunla düzenlenir. Kamu hizmetinin süresi her halükarda askerlik süresinden uzun olamaz" şeklinde "vicdani ret hakkı" önerisi getirdi.
Komisyonun daha önce kabul ettiği "Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Korunması" başlıklı madde de değiştirilerek, kabul edildi.
Buna göre, devlet, toprağın verimli işletilmesini sağlamak, tarım arazileri ve meraların amaç dışı kullanılmasını, tahribini önlemek, tarımsal üretim planlaması ilkelerine ve yerli türlerin çeşitliliğinin korunması esasına uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak, organik tarım ve hayvancılık yöntemlerini teşvik etmek amacıyla tarım ve hayvancılıkla uğraşanları özel olarak destekleyecek. Bunların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştıracak.