Proforma gelir tablosu hazırlanması
BÜTÇE YÖNETİMİ / Salim ÇAM / PROGROUP Uluslararası Danışmanlık Genel Müdürü
İşletmelerin var olma sebebi kâr elde etmektir. Ancak bu olgu bazen başka kavramlarla değerlendirilmektedir. Örneğin, çok satış yapmak çok kar etmek olarak algılanmaktadır. Herkesin bildiği en basit anlamıyla kâr, işletmenin gelirlerinin giderlerinden fazla olması durumudur. Yani bir işletmenin satışlarının çok olması onun çok kâr edeceğini göstermez. Kâr etmek için satışlardan ve diğer faaliyetlerden elde ettiğimiz gelirlerin, bu satışları gerçekleştirmek için katlanacağımız giderlerden fazla olması gerekir. Burada devreye gelir ve giderlerle ilgili bazı parametreler girer. Gelirlerle ilgili satışlarımız, satışlarımızın altında satış fiyatı, satış miktarı; giderlerle ilgili ise üretim maliyetleri, hammadde maliyetleri, işçilik maliyetleri, faaliyet giderleri, finansman giderleri ve kanunen ödenmesi zorunlu olan giderler bulunmaktadır. Tüm bu parametrelerin alt parametreleri karmaşık bir matriks yapı içerisinde birbirlerini direkt ve endirekt etkilemektedirler. Burada şirket yöneticilerine düşen bu karmaşık yapıyı iyi "oku"yup doğru yöneterek, maksimum kârı elde edecek fonksiyonu bulmaktır.
İşletmelerde kurulan bütçe sistemleri aslında yukarıda saydığımız tüm işlemlerin yapılmasını sağlar.
Önceki yazılarımızı okuyanların hatırlayacağı gibi "İşletmenizin Kalbi Satış Bütçesi" adlı yazımızla başladığımız yolculuğumuzda, tüm aşamaların bütçe sistemi içerisinde nasıl uygulanacağını teker teker anlattık.
Şu anda geldiğimiz noktada ise yaptığımız tüm bütçelerin geçerliliğini ve işletmemize neler kattığını göreceğimiz "Proforma Gelir Tablosu"nu oluşturacağız. Bunu yaparken de daha önce oluşturduğumuz tüm bütçe verilerinden faydalanacağız.
Proforma gelir tablosuna geçmeden önce, isterseniz gelir tablosundan biraz bahsedelim. Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ile bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kârı veya zararını gösteren bir tablodur. Bu tabloda, Brüt Satışlar, Satıştan İndirimler(-), Net Satışlar, Satışların Maliyeti(-), Brüt Satış Kârı ve Zararı, Faaliyet Giderleri (-), Faaliyet Kârı/Zararı, Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar, Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar(-), Finansman Giderleri, Olağan Kâr veya Zarar, Olağandışı Gelir ve Kârlar, Olağandışı Gider ve Zararlar(-), Dönem Kârı veya Zararı, Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler, Dönem Net Kârı/Zararı bulunur.
Proforma Gelir Tablosu'nda ise Gelir Tablosu'nun bütçelenmiş halidir. Burada bazı kalemlerin karşılıkları, daha önce hazırlanan bütçelerden alınacaktır. Ancak Olağandışı Gelir ve Kârlar ile Olağandışı Gider ve Zararlar gibi bazı kalemlerin karşılıkları tam olarak bütçelenemez. Bunların hesaplanması için dikey yüzdeler yöntemi kullanılır. Dikey yüzdeler yöntemi ile ilgili bilgi yazımızın ilerleyen kısmında anlatılacaktır.
Proforma Gelir Tablosu'ndaki verilerin nerelerden alınacağı Tablo 1'de gösterilmiştir.
Proforma Gelir Tablosu Kalemleri Veri Hangi Bütçeden Alınacak?
A- Brüt Satışlar Satış Bütçesi
B- Satış İndirimleri (-) Dikey Yüzdeler Yöntemi
C- Net Satışlar ( A ) - ( B )
D- Satışların Maliyeti (-) Satışların Maliyeti Bütçesi
1- Brüt Satış Kârı/Zararı ( C ) - ( D )
E- Faaliyet Giderleri (-) Faaliyet Giderleri Bütçesi
2- Faaliyet Kârı/Zararı ( 1 ) - ( E )
F- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar Dikey Yüzdeler Yöntemi
G- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) Dikey Yüzdeler Yöntemi
H- Finansman Giderleri Faaliyet Giderleri Bütçesi
3- Olağan Kâr/Zarar ( 2 ) + ( F ) - ( G ) - ( H )
I- Olağandışı Gelir ve Kârlar Dikey Yüzdeler Yöntemi
J- Olağandışı Gider ve Zararlar Dikey Yüzdeler Yöntemi
4- Dönem Kârı/Zararı ( 3 ) + ( I ) - ( J )
K- Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları (-) ( 4 ) x (Vergi Oranı)
5- Dönem Net Kârı/Zararı ( 4 ) - ( K )
Dipnotlar 1. …………… 2. …………… 3. ……………
Tablo 1: Proforma Gelir Tablosu'nun oluşturulması
Şimdi, önceki yazılarımızda diğer bütçelerini oluşturduğumuz TAM GIDA AŞ'nin Proforma Gelir Tablosu'nu oluşturalım. Tablo 1'den faydalanarak oluşturulan TAM GIDA AŞ'nin Proforma Gelir Tablosu Tablo 2'deki gibi oluşacaktır.
Bu tabloya bakıldığında öncelikle 2008 yılı verilerine bakıldığında Tam Gıda AŞ'nin zarar ettiği görülmektedir. Proforma Gelir Tablosu'na bakıldığında da dönem sonunda zarar edileceği çok açık biçimde görülmektedir. Burada bir sorun var demektir. Ya ürün fiyatlaması yanlış yapılmıştır ya da maliyetlerimiz çok yüksektir. Öncelikle tüm bütçeler gözden geçirilecek ve revize edilecektir. Sorunun nerede olduğuna dair geniş bir araştırma yapılacaktır. Ürünün fiyatlandırmasında mı bir hata var yoksa maliyetlerimiz mi çok yüksek? İşletmenin bu şartlarda faaliyetini sürdürebilmesi imkansızdır ve önlemlerin acilen alınması gerekmektedir.
Bu tablo elimize 31.12.2009'da geçse artık yapılacak bir şey yok demektir ve zarara katlanılacaktır. Yaptığımız bütçe ile zarar edeceğimizi senenin başında görebiliyor olmamız bütçe sisteminin işletmeye sağladığı en büyük faydadır. Yürüttüğümüz faaliyetlerin karlı mı olduğu, yoksa her geçen gün işletmemizin zarara mı uğradığı bütçe ile görülür.
Bir sonraki yazımızda Bütçe revizyonunun nasıl yapılacağından ve işletmenin nasıl karlı hale geçtiğinden bahsedeceğiz. Bütçenin hangi aşamalarında hata yapıldığını, hangi bütçelerin revize edilmesi gerektiğini ve revizyonların ne şekilde yapılacağını da gelecek yazımızda anlatacağız.
K A L E M L E R Önceki Dönem(2008) 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek TOPLAM
A. BRÜT SATIŞLAR 375.000 135.000 150.000 142.500 155.000 582.500
B. SATIŞ İNDİRİMLERİ ( - ) * 10.250 3.690 4.100 3.895 4.237 15.922
C. NET SATIŞLAR 364.750 131.310 145.900 138.605 150.763 566.578
D. SATIŞLARIN MALİYETİ ( - ) 422.500 192.742 211.665 200.982 217.455 822.844
BRÜT SATIŞ KARI -57.750 -61.432 -65.765 -62.377 -66.691 -256.266
E. FAALİYET GİDERLERİ ( - ) 58.250 27.200 34.000 31.850 30.600 123.650
FAALİYET KARI/ZARARI -116.000 -88.632 -99.765 -94.227 -97.291 -379.916
F. DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR * 28.650 10.314 11.460 10.887 11.842 44.503
G. DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR ( - ) * 10.125 3.645 4.050 3.848 4.185 15.728
H. FİNANSMAN GİDERLERİ ( - ) 5.120 0 300 300 300 900
OLAĞAN KAR/ZARAR -102.595 -81.963 -92.655 -87.488 -89.934 -352.040
I. OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR * 12.850 4.626 5.140 4.883 5.311 19.960
J. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR ( - ) * 7.400 2.664 2.960 2.812 3.059 11.495
DÖNEM KARI -97.145 -80.001 -90.475 -85.417 -87.682 -343.574
K. DÖNEME AİT VERGİ VE DİĞ.YASAL Y. ( - ) 0 0 0 0 0 0
DÖNEM NET KARI -97.145 -80.001 -90.475 -85.417 -87.682 -343.574
Tablo 2: TAM GIDA A.Ş. 2009 Proforma Gelir Tablosu Dipnot 1 :* Dikey Yüzdeler Yöntemine göre hesaplanan satırları ifade etmektedir. Dikey Yüzdeler Yöntemine Göre; İstenen Veri = (2008 Veri / 2008 Brüt Satışlar) * 2009 Brüt Satışlar Örn: Satış İndirimleri = (2008 Satış İndirimleri / 2008 Brüt Satışlar)*2009 Brüt Satışlar