Satılan malın maliyet bütçesinin hazırlanması
BÜTÇE YÖNETİMİ / Salim ÇAM / PROGROUP Uluslararası Danışmanlık Genel Müdürü
Bir işletmenin bütçesinin nasıl oluşturulacağını anlatmak için başladığımız yazı dizimizde şu ana kadar satış, üretim ve üretim maliyetlerini kapsayan tüm bütçeleri oluşturduk. Elimizde, yıl boyunca satılacak ürün miktarları ile bu satış sonucu oluşacak satış hazılatları ve satılacak ürünleri üretmek için katlanacağımız maliyetlerin tamamı bulunmaktadır. Bu yazımızda, satılacak ürünlerimizin maliyetlerinin fotoğrafını gösteren satılan malın maliyeti bütçesinin hazırlanmasını anlatacağız.
Satılan malın maliyeti bütçesi ile ilgili tablo oluşturulurken aşağıdaki veriler kullanılmaktadır:
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri bütçesi: Üretilen mamulün bünyesine giren mamulün temel öğesini oluşturan maddelerin kullanımı burada kullanılmaktadır. Satın alma bütçesindeki direkt ilk madde ve malzeme giderleri bütçesi giderleri burada kullanılır. Ancak, üretimde kullanılmayıp satılan ilk madde ve malzemenin maliyeti, tablonun ticari mallar maliyeti kısmında gösterilir.
· Direkt işçilik giderleri bütçesi: Bütçelenmiş üretim miktarlarını üretmek için gerekli, mamul ve mamul grupları ile doğrudan doğruya ilişkilendirilebilen işçilik giderlerinini içerir. Direkt işçilik giderleri bütçesindeki hesapladığımız giderler burada kullanılacaktır.
· Genel üretim giderleri bütçesi: Direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik giderleri bütçesi dışında kalan ancak üretimle ilgili olan giderleri içermektedir. Bu verileri de genel üretim giderleri bütçesinden alacağız.
· Yarı mamul stoklarında değişim: Üretimi henüz tamamlanmamasına rağmen, ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel üretim gideri yapılmasına neden olmuş yarı mamullerin, dönem başı stok değerleri ile dönem sonu stok değerleri arasındaki fark bu gruba yazılır.
· Mamul stoklarında değişim: Bütçe dönem başı mamul stoku ile dönem sonu mamul stok değerleri arasındaki fark burada gösterilir.
İşletmenin satılan mamul maliyeti, satılan ticari mal maliyeti ve satılan hizmet maliyeti toplamı alındığında satılan malın maliyeti bütçesi oluşturulmuş olur. Daha sonra bu veriler, proforma gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmında yer alır.
Bu bilgiler ışığında, daha önceki yazılarımızda satış, üretim, satın alma, işçilik ve genel üretim giderleri bütçelerini oluşturduğumuz Tam Gıda AŞ için satılan malın maliyeti bütçesini oluşturalım:
Tablo 1'de Tam Gıda AŞ için oluşturduğumuz bütçelerden işimize yarayacak olanların bazı özet bilgileri bulunmaktadır. Tablo 1'deki verilerin hangi bütçelerden alındığı yanlarındaki numaralara göre aşağıda belirtilmiştir:
1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam
1 Direkt ilk madde ve malzeme Satın alma maliyetleri 36.592 41.118 39.603 42.507 159.820
2 Dönem başı direkt ilk madde ve malzeme Stok değeri 4.734 4.133 3.926 4.270 4.734
3 Dönem Sonu Direkt İlk Madde ve Malzeme stok değeri 4.133 3.926 4.270 4.075 4.075
4 Direkt işçilik giderleri 23.976 27.972 25.974 27.972 105.894
5 Genel üretim giderleri 130.972 142.368 135.750 146.780 555.870
1. Direkt ilk madde ve malzeme satın alma bütçesinden alınmıştır. Dönem içi alınan toplam ilk madde ve malzemelerin toplam maliyetlerini göstermektedir.
2. Direkt ilk madde ve malzeme satın alma bütçesinden alınmıştır. Bu da satın alınacak ilk madde ve malzemenin içinde bulunulan dönemin başında, stok olarak bulunan miktarının parasal değerini ifade etmektedir.
3. Direkt ilk madde ve malzeme satın alma bütçesinden alınmıştır. Bir önceki maddeden farklı olarak, içinde bulunulan dönemin sonunda elimizde kalacak ilk madde ve malzeme miktarının parasal değerini ifade etmektedir.
4. Direkt işçilik giderleri bütçesinden alınmıştır. İlgili dönem hedef üretimleri gerçekleştirmek için gerekli işçilik miktarının parasal değerini ifade etmektedir.
5. Genel üretim giderleri bütçesinden alınmıştır. İlk madde ve malzeme dışında üretimle ilgili giderlerin parasal değerini ifade etmektedir.
1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam
ÜRETİM MALİYETİ
A. Direkt materyal
a) Hammadde
b) Yardımcı madde
c) Ambalaj malzemeleri
B. DİREKT İŞÇİLİK
C. GENEL İMALAT GİDERLERİ
D.B.Y. mamul stok (+)
D.S.Y. mamul stok (-)
I- ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ
Mamul stoklarındaki değişim
Dönem başı stok (+)
Dönem sonu stok (-)
SATILAN MAMUL MALİYETİ
Dönem başı ticari mallar stoku (+)
Dönem içi alışlar (+)
Dönem sonu ticari mallar (-)
II- SATILAN TİCARİ MALLAR MAL.
III- HİZMET MALİYETİ
SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III)
Tablo 2'de bir satılan malın maliyeti bütçesi oluşturma tablosu formatı bulunmaktadır. Bu tablodan satılan malın maliyeti bütçesinin oluşturulabilmesi için aşağıdaki adımlar sırasıyla uygulanmalıdır.
1. Üretim maliyeti = Direkt ilk madde ve malzeme giderleri + Direkt işçilik giderleri + Denel üretim giderleri
2. Yarımamul Kullanımı = D.B.Y. mamul stok - D.S.Y.mamul Stok
3. ( I ) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ = ( 1 ) + ( 2 )
4. Mamul stoklarındaki değişim = Dönem başı stok - Dönem Sonu stok
5. SATILAN MAMUL MALİYETİ = ( 3 ) + ( 4 )
6. ( II ) SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ = Dönem başı Ticari mallar stoku + Dönem içi alışlar -Dönem sonu ticari mallar
7. ( III ) HİZMET MALİYETİ
8. ( 3 ) + ( 6 ) + ( 7 )
Tam Gıda AŞ'de ilk çeyrek için Satılan malın maliyeti bütçesini şu şekilde oluştururuz;
1. 36.592 TL (D.İ.M.M giderleri) + 23.976TL (D.işç.gid.) + 130.972 TL (Gen.ürt.gid) = 192.141 TL (Üretim maliyeti)
2. 4.734 TL (D.B. Yarı mamul stok) - 4.133 TL (D.S. yarı mamul Stok) = 601 TL (Mamul stok değişimi)
3. 192.141 TL ( 1 )+ 601 TL ( 2 ) =192.742 TL (I)ÜRETiLEN MAMUL MALİYETİ)
4. 0 ( Bütçelenen şekerli pasta ürünü stok yapmaya müsait olmadığından stok yapılamamaktadır)
5. 192.742 TL ( 3 ) + 0 TL ( 4 ) = 192.742 TL (SATILAN MAMUL MALİYETİ)
6. 0 TL (İşletmede ticari mal satışı yapılmamaktadır. Bu nedenle 0'dır)
7. 0 TL (İşletmede hizmet satışı yapılmamaktadır. Bu nedenle 0'dır)
8. 192.742 TL ( I ) + 0 TL ( II ) + 0 TL ( III ) = 192.742 TL ( İLK ÇEYREK SATIŞLARIN MALİYETİ)
Diğer çeyrekler için de aynı işlemler tekrarlanırsa, satılan malın maliyeti bütçesi, Tablo 3'teki gibi oluşur.
1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam
ÜRETİM MALİYETİ 192.141 211.458 201.327 217.260 822.185
A. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME 36.592 41.118 39.603 42.507 159.820
B. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 23.976 27.972 25.974 27.972 105.894
C. GENEL İMALAT GİDERLERİ 130.972 142.368 135.750 146.780 555.870
Yarı mamul Kullanımı 601 207 -344 195 659
D.B.Y.mamul stok (+) 4.734 4.133 3.926 4.270 4.734
D.S.Y.mamul stok (-) 4.133 3.926 4.270 4.075 4.075
I- ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 192.742 211.665 200.982 217.455 822.844
Mamul stoklarındaki değişim 0 0 0 0 0
Dönem başı stok (+) 0 0 0 0 0
Dönem sonu stok (-) 0 0 0 0 0
SATILAN MAMUL MALİYETİ 192.742 211.665 200.982 217.455 822.844
Dönem başı ticari mallar stoku (+) 0 0 0 0 0
Dönem içi alışlar (+) 0 0 0 0 0
Dönem sonu ticari mallar (-) 0 0 0 0 0
II- SATILAN TİCARİ MALLAR MAL. 0 0 0 0 0
III- HİZMET MALİYETİ 0 0 0 0 0
SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III) 192.742 211.665 200.982 217.455 822.844
Buna göre ilk çeyrek satılan malın maliyeti 192.742 TL, ikinci çeyrek 211.665 TL, üçüncü çeyrek 200.982 TL ve son çeyrekte de 217.455 TL olarak gerçekleşecektir.
Böylelikle satılan malın maliyeti bütçesini de tamamlamış olduk. Bir sonraki hazırlanacak olan bütçemiz olan faaliyet giderleri bütçemizden gelecek yazımızda bahsedeceğiz.
Görüşmek üzere... iyi haftalar…