SEK’ten Çocuklara Sağlıklı Beslenme Kılavuzu

İSTANBUL - İlk kez okula başlayan 66 aylık çocuklar dahil ilk ve ortaöğretim çağındaki 17 milyon öğrenci yeni öğrenim döneminin heyecanını yaşarken, çocukların sağlıklı zihinsel ve bedensel gelişiminde ailelere de büyük görev düşüyor. Yeni dönemde çocukların sağlıklı gelişimine katkıda bulunmayı amaçlayan SEK, ailelere yönelik beslenme kılavuzu hazırladı. Beslenme Uzmanı Taylan Kümeli tarafından hazırlanan çalışmada, çocukların yeterli ve dengeli beslenmesi için başta süt ve süt ürünleri olmak üzere dört temel gruptaki besinlerin önemine dikkat çekiliyor. Kümeli, günde iki bardak sütün 6 yaşında bir çocuğun kalsiyum ve fosfor ihtiyacının tümünü, B2 ve B12 vitamin ihtiyacının tamamına yakınını, günlük protein gereksiniminin ise yüzde 70’ini karşıladığını belirtiyor.
 

Bu yıl, 373 bini ilk kez okulla tanışan 66 aylık minikler olmak üzere ilk ve orataöğretim çağındaki yaklaşık 17 milyon öğrenci yeni eğitim ve öğretim dönemine başlamanın heyecanı içinde. Haftanın beş günü yüksek enerji temposuyla hareket eden çocukların başarılı bireyler olarak topluma kazandırılabilmesinde eğitimin yanı sıra ailelere de önemli görevler düşüyor.
Beslenme Uzmanı Taylan Kümeli, Tat Konserve Sanayii A.Ş. çatısı altında bulunan SEK adına yaptığı çalışmada, çocukların zihinsel ve fiziksel gelişiminde yaş, cinsiyet, vücut ağırlığı ve fiziksel aktiviteye göre düzenlenmesi gereken beslenmenin büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor. Taylan Kümeli çalışmada, özellikle dört grupta yer alan besinlerin, çocukların öğünlerine dengeli bir şekilde dağıtılmasına dikkat göstermeleri konusunda aileleri uyarıyor.
Bunların başında süt ve süt ürünlerinin geldiğine işaret eden Kümeli, kalsiyum açısından zengin süt ve süt ürünlerinin kemik ve dişlerin sağlıklı gelişmesinde, hücrelerin çalışmasında önemli rol oynadığını belirtiyor. Günde iki bardak sütün 6 yaşında bir çocuğun kalsiyum ve fosfor ihtiyacının tümünü, B2 ve B12 vitamin ihtiyacının tamamına yakınını, günlük protein gereksiniminin ise yüzde 70’ini karşılayacağını ifade eden Kümeli, çocukların sağlıklı beslenmesi konusunda milyonlarca aileye kılavuzluk önerilerde bulundu.
 
Okul öncesi çağda çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile etkilerken, okul çağında arkadaşlar, reklamlar gibi etkenler nedeniyle çocuk yanlış beslenme alışkanlıkları kazanabiliyor.
Çocuğun yaşına, cinsiyetine göre yeterli ve dengeli beslendiğinin en önemli göstergesi ise çocuğun büyüme ve gelişmesi olarak ifade ediliyor. Büyümenin yeterliliği, çocuklarda yaşına ve cinsiyetine göre olması gereken vücut ağırlığı ve boy uzunluğunun saptanmasıyla anlaşılıyor.
Çocukların beslenmesinde sağlıklı bir çizginin oluşması; besin çeşitliliğinin sağlanması, sağlıklı vücut ağırlığının korunması, tüm besin gruplarının dengeli tüketimi, yağ ve şeker tüketiminin sınırlanması, vitamin ve minarallerin yeterli düzeyde alınmasıyla sağlanıyor.
Yeterli ve dengeli beslenmek için dört temel besin grubunda yer alan besinlerin önerilen miktarlarda tüketilmesinin önemine dikkat çeken Taylan Kümeli, bu besin gruplarını şöyle sıralıyor:
Süt grubu
Et, yumurta, kurubaklagil grubu
Sebze-meyve grubu
Ekmek ve tahıl grubu
 
Sağlıklı kemik ve diş yapısı için günde ne kadar süt ve süt ürünü tüketilmeli?
 
Çalışmada, kalsiyum açısından zengin olan bu grubun kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişiminde ve hücre çalışmasında önemli rol oynadığına vurgu yapılıyor.
Buna göre, her gün yetişkin bireylerin iki porsiyon, çocukların ve ergenlik dönemindeki gençlerin 3-4 porsiyon süt ve süt yerine geçen besinleri tüketmeleri gerekiyor.
Taylan Kümeli, bir orta boy su bardağı süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğünde peynirin içinde bulunan kalsiyum miktarlarının birbirine eşit olduğunu hatırlatıyor.
 
Çocuk beslenmesinde süt ve süt ürünlerinin önemi
 
Çocuklarda büyüme süreci önemli miktarda enerji ve yeni dokuların yapımı için daha fazla miktarda protein, mineraller ve vitaminleri gerektirdiğine dikkat çekilen çalışmada, tüm enerji ve besin öğelerinin yeterli ve dengeli karşılanabilmesi için çocukların tüketmeleri gereken besinlerin iyi kalitede ve yeterli miktarlarda olmasının önem taşıdığı ifade ediliyor.
 
Çalışmaya göre, fermente bir süt ürünü olan peynir, bileşimindeki sütün yağı, proteini, vitamin ve mineralleri düşünüldüğünde çocuklarda yeterli ve dengeli beslenme için oldukça önemli bir besin. Bunun yanında günde 1 bardak süt ve 1 kase yoğurt da yenilmesi gerekiyor.
Peyniri besinsel yönden değerli yapan yüksek protein oranının yanı sıra bileşimindeki amino asit kompozisyonu ve kalsiyum. Peynirin bileşiminde insan vücudu tarafından sentezlenemeyen ve dışarıdan alınması gereken “elzem aminoasitler” bulunuyor.
 
Peynirde, süt ve yoğurt yağ oranına bağlı olarak değişen miktarlarda yağda çözünen vitaminler (A, D, E, K) bulunuyor. Peynir, yoğurt ve sütü vitamin yönünden önemli kılan, bileşiminde bulunan ve suda çözünebilme özelliğine sahip olan B grubu vitaminler. Beyaz peynir, süt ve yoğurdun B2, B6 ve B12 vitaminleri için kaynak sayılabilecek nitelikte ürünler olduğunun unutulmaması gerekiyor.
Peynir, süt ve yoğurt çocuklar için önemli bir protein kaynağı olmasının yanı sıra, içeriğindeki özellikle kalsiyum ve fosfor gibi mineraller sayesinde, çocukların kemik ve diş gelişiminde yarar sağlıyor. Peynirdeki kalsiyum biyolojik değeri yüksek olan, yani insan vücudu tarafından kolayca kullanılabilen formda bulunuyor.
 
Sütte bulunan B3 vitamini obezite ve şeker hastalığını önlemede yardımcı oluyor
 
Kalsiyum ayrıca, kasların kasılmasında ve sinir iletiminde vücut için son derece gerekli. Fosfor ise aynı kalsiyum gibi diş ve kemik formasyonu, kas kasılması, sinir ve kas aktivitesinin yanı sıra böbrek fonksiyonları için vücuda alınması gereken bir mineral.
 
Ayrıca  süt ve bazı besinlerde bulunan B3 vitaminin (nikotinamid ribosid) obezite ve şeker hastalığını engellemede önemli rol oynadığı "cell metabolism" dergisinde yayınlanan makaleyle de duyuruldu. Bu nedenle, çocukluk döneminden başlayan süt içme alışkanlığına büyük önem veriliyor.
 
Günde iki bardak süt 6 yaşında bir çocuğun kalsiyum ve fosfor ihtiyacının tümünü, B2 ve B12 vitamin ihtiyacının tamamına yakınını, günlük protein gereksiniminin ise yüzde 70’ini karşılıyor
Süt, yetişkinlerin sağlıklı bir kemik yapısına sahip olmalarına da olumlu etki ediyor. Ayrıca, sütün bileşiminde bulunan laktoz, vücudun aç kaldığında değerlendirdiği glikojen depolarına destek sağlayarak, enerji ihtiyacının karşılanmasına yardımcı oluyor.
Yine sütün bileşimindeki yağ sayesinde tokluk duygusunun uzun sürmesi sağlanıyor. Sütün yapısında yer alan kaliteli, biyolojik değeri yüksek protein, yağ ve laktozla tüm mineral ve vitaminler, bağışıklık sisteminin korunması açısından büyük önem taşıyor.         
 
Süt ve süt ürünleri ne kadar sıklıkla tüketilmeli?
 
Okul öncesi çocuklarda (1–6 yaş) kahvaltıda 50 g kadar beyaz peynir tüketimi yeterlidir. Günde 1 bardak süt ve 1 kâse yoğurtta yenilmelidir.
Süt, yoğurt tüketimi yeterli olan çocuklarda günlük 50 g kadar beyaz peynir tüketimi yeterlidir. Bu miktar taze kaşar olarak tüketildiğinde ortalama 105 kcal/kj enerji, 8 g protein, 9 g yağ, 13 g karbonhidrat, 325 mg kalsiyum, 185mg fosfor sağlar. Tam yağlı beyaz peynir ise 85 kcal/kj enerji, 5,5 g protein, 7 g yağ, 1 g karbonhidrat, 225 mg kalsiyum, 125 mg fosfor sağlar.
Peynir tüketimini düzenli olarak sağlayabilmek için çocuk mönüleri zenginleştirilebilir. Örneğin, yumurta ile peynirli omlet, tost, börek, kaşarlı köfte, peynirli makarna vb. hazırlanabilir.
Peynir yerine geçen besinler süt, yoğurt olabilir. Peynir yerine geçen diğer süt grubu besinler protein, kalsiyum, fosfor, B2 vitamini (riboflavin) ve vitamin B12 olmak üzere birçok besin öğesinin önemli kaynağıdır. Başta çocuklar ve gençler olmak üzere tüm yaş gruplarının süt grubu besinleri her gün mutlaka tüketmesi gerekir.
Kilo problemi olan çocuklarda yağ oranı düşük ürünler seçilmelidir. Kalsiyum ve diğer vitamin, mineraller açısından değişmese de, enerji yönünden avantaj sağlayacaktır. Pastörize sütten yapılmış her tür beyaz peynir, kaşar peyniri ya da diğer peynir türleri rahatlıkla yenebilir.
Hastalıklı hayvanlardan elde edilen sütler veya bu sütlerle yapılmış besinler, çiğ olarak tüketildiği veya yeterince pastörize veya sterilize edilmediği zaman ölümle sonuçlanabilecek çeşitli gıda zehirlenmelerine neden olabilmektedir. Bu nedenle, açıkta satılan süt ve süt ürünleri satın alınmamalı, günlük veya UHT sütler kullanılmalıdır.
Çiğ sütten üretilen peynir, çiğ sütte mevcut olan bütün patojenleri içerebilmektedir. Peynirin olgunlaştırılması patojenleri sayıca azaltsa da tüberküloz ve brusellaya neden olan mikroorganizmaların sporları tamamen yok edilemez. Çocuk beslenmesinde özellikle bunlara dikkat edilmelidir.