Şirket yöneticileri sorumluluk sigortası

Doç. Dr. Mustafa Hilmi ÇOLAKOĞLU / TTGV Danışmanı

Yönetici sorumluk sigortaları, 1929 dünya ekonomik bunalımından sonra Londra Lloyd's piyasasında ve 1933 ve 1934'te menkul kıymet yasalarının çıkması ile ABD'de önemli ölçüde gündeme oturdu. 1960'larda ABD'de şirketler hukukunun yeni yorumlamaları ile yönetici ve müdürler eylemleri nedeniyle kolayca sorumlu tutulmaya başlandı ve 1970'lerde bu sigorta türü Amerikan sigorta sisteminde önemli bir yer teşkil etti. Bu akımı İngiltere, Kanada, Güney Afrika, Avustralya, İrlanda ve İsrail 1980ler başında takip etti. 1980'lerin sonuna doğru Fransa, Belçika, Hollanda, İspanya ve İsviçre'de de yerini aldı. 1990'ların başında Avrupa'nın tamamına ve Japonya'ya yayıldı. Günümüzde ise Çin ve Brezilya'nın yanı sıra merkez ve doğu Avrupa'da gelişmektedir.

14 Şubat 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ve bu kanunun bazı maddelerinde değişiklik yapan 6335 sayılı Kanun 1 Temmuz 2012' de yürürlüğe girdi.

"Şeffaflık, adilik, hesap verebilirlik ve sorumluluk" temel ilkelerine dayanan yeni Türk Ticaret Kanunu özellikle de kurumsal yönetim ve profesyonel yönetim alanında şirketler ve yöneticiler için birçok yeniliği, değişikliği ve sorumluluğu beraberinde getirdi. Bir şirkette yönetici olmanın getirdiği sorumluluğun ve yöneticilerin görevleri itibariyle maruz kaldığı risklerin artmış olmasına bağlı olarak kanunda yer alan Yönetici Sorumluluk Sigortası'na talep artacaktır. Bu nedenle yazımda ülkemizde faal durumdaki 65 bin 409 anonim şirketin ve 568 bin 567 limitet şirketin yönetim kurulu üyelerini ve yönetimle görevli üçüncü kişileri yakından ilgilendiren Yönetici Sorumluluk Sigortası'ndan bahsedeceğim. Zira yeni TTK'nin 553'üncü maddesine göre şirketlerin yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerinin ve tasfiye memurlarının hukuki yani şahsi sorumluluğuna dair davaların artması bekleniyor.

Neden yönetici sorumluluk sigortası

Yönetici sorumluluk sigortasının temeli yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerin özen ve bağlılık yükümlülüğüne dayanmaktadır. Yeni Türk Ticaret Kanunu 369'uncu maddesinde bu konu şöyle açıklanmıştır: Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.

Hangi zararlar ödenir?

- Sigortalının kusuru veya ihmali nedeniyle sorumluluklarını tam olarak yerine getirememesi sonucu zarara uğrayan üçüncü şahsın talep ettiği tazminatlar ödenir.
Bu üçüncü şahıslar kimler olabilir?
- Hissedarlar, ortaklar
- İlgili resmi kurumlar, devlet kurumları
- Alacaklılar
- Rakip firmalar
- Müşteriler
- Şirketin iş yaptığı diğer firmalar (tedarikçi firmalar)
- Sigortalının çalıştığı şirket
- Şirket çalışanları
- Tasfiye memurları
- Sigortalıya karşı dava açılmış ise oluşan savunma masrafları
- Sigortalı hakkında başlatılan soruşturma sonucu maruz kalınan masraflar
- Soruşturmalar ve tazminat talepleri dışında oluşan diğer kritik olaylar sonucu maruz kalınan masraflar
- Sigortalının malvarlığına rehin konması, haciz, sigortalının gözaltına alınması veya başka bir ülkeden sınır dışı edilmesi sonucu oluşan kovuşturma giderleri
- Sigortalının kaçırılması sonucu oluşan masraflar
- Herhangi bir kritik olay sonucunda sigortalının itibarının zedelenmesi sonucu maruz kalınan masraflar
- Sigortalıya resmi kurumlar tarafından kesilen idari para cezaları
- Maddi hasar ya da bedensel yaralanma olayına istinaden sigortalılara karşı açılan davalar sonucu oluşan savunma masrafları
- Sigortalı aleyhine şirketin bir çalışanı tarafından yönetilen ve şirketin istihdam uygulamaları ile ilgili olan talepler
- İstihdam uygulamaları ile ilgili olarak manevi tazminat davaları sonucu sigortalının ödemek zorunda olduğu zararlar
. Haksız yere işten çıkarılma
. İş sözleşmesinin fesih edilmesi
. İş sözleşmesinin ihlal edilmesi
. İstihdamla ilgili yanlış beyanlar
. Haksız yere işe almama veya terfi ettirmeme,
. Haksız yere kariyer imkanlarından mahrum bırakma
. Haksız biçimde disiplin işlemine tabi tutma
. Doğru iş referansı vermeme; haksızca mevki vermeme
. Hatalı performans değerlendirmeleri
. Her türlü cinsel veya işyeri veya ırkçı veya engellilik haline ilişkin taciz (tacize müsait bir çalışma ortamını oluşturma iddiaları da dahil olmak üzere)
. Doğrudan veya dolaylı, kasti veya kasti olmayan yasadışı ayrımcılık
. Yeterli çalışan politika ve prosedürleri sağlamama
. Misillemeler (lokavt da dahil olmak üzere)
- Sigortalının yasal bakımdan hakkı olmayan kazanç veya avantaj kazanması veya sigortalının herhangi bir suiistimal veya dolandırıcılık eylemleri dava sonucu netleşinceye kadar oluşan savunma masrafları

Eğer sigortalının bu yukarıda belirtilen fiileri yaptığı kanıtlandığı ve dava sonucu
nihaileştiği takdirde tüm ödenen savunma masrafları sigortacıya geri ödenir.

- Sigortalı kişinin de davalı olduğu şirket namına açılan davalar ve yöneltilen talepler
- Şirketin eski bir yöneticisi, müdürü veya çalışanınca yapılan talepler ve sigortalı kişi aleyhine açılan davalar
- Şirketin iflas memuru, kayyımı veya tasfiye memuru tarafından doğrudan veya dolaylı olarak şirket adına yapılan tüm talepler
- Şirketin iflas etmesi sonucu ortaklar ve alacaklıların açacağı davalar sonucu sigortalının ödemek zorunda olduğu tazminat tutarları (Sigortalının kusurunun ispatlanması gerekmektedir)
- Çevre kirliliği ile ilgili sigortalı aleyhine açılan davalarda şirketin sigortalıyı tazmin etmediği durumlarda oluşan savunma masrafları
- Sigortalının çevre kirliliği ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmemesi sonucu şirketin uğradığı zararların ortaklar tarafından direkt ve dolaylı olarak talep edilmesi sonucu oluşan zararlar
- Şirketin genel kurulunda aldığı karar neticesiyle yönetim kurulu üyesine karşı açılan sorumluluk davaları ve talep edilen tazminat tutarları

Pay senetleri borsada işlem gören/görmeyen tüm halka açık şirketler için de yönetici sorumluluk sigortasının öneminden yeni TTK madde 361'de bahsedilmektedir. "Sigorta" başlıklı bu maddeye göre "Yönetim kurulu üyelerinin, görevlerini yaparken kusurlarıyla şirkete verebilecekleri zarar, şirket sermayesinin yüzde yirmi beşini aşan bir bedelle sigorta ettirilmiş ve bu suretle şirket teminat altına alınmışsa, bu husus halka açık şirketlerde Sermaye Piyasası Kurulu'nun ve ayrıca pay senetleri borsada işlem görüyorsa borsanın bülteninde duyurulur ve kurumsal yönetim ilkelerine uygunluk değerlendirmesinde dikkate alınır."

Madde 359 ile birlikte artık tek kişilik yönetim kurulu ile karşılaşabileceğiz. Tüzel kişiler de yönetim kurulu üyesi olabilecektir. Dolayısıyla tüzel kişiliğin de yönetim kurulu üyesi olarak risklere karşı yönetici sorumluluk sigortası ile teminat altına alınması gerekliliği doğabilecektir.
Aslında yöneticilerin sorumlulukları sadece bu belirttiğimiz hükümlerle sınırlı kalmamaktadır. İstihdam ile ilgili sorumluluklar, Borçlar Kanunu, SPK yönetmeliklerinde belirtilen sorumluluklar, Amme Alacakları Tahsili Usulü Hakkında Kanun'da belirtilen yükümlülükler hemen akla gelenler. Özellikle günümüzde resmi kurumların yöneticilere kestiği idari para cezaları, müteselsil sorumluluğa istinaden devlet alacaklarının yönetim kurulundan tahsil edilebilmesi, Rekabet Kurumu'nun yöneticilere kestiği cezalar, yabancı hissedarların ve azınlık pay sahiplerinin dolaylı zararları için açabileceği tazminat davaları, hatta ve hatta şirketin yöneticiler aleyhine açabileceği sorumluluk davaları, çalışanların yöneticilerine karşı açabileceği manevi tazminat davaları söz konusu olabilecektir.

Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler tazminata hükmedildiğinde eğer yönetici sorumluluk sigortaları yoksa kendi şahsi malvarlıklarından ödeme yapmak durumunda kalacaklardır. Günümüzde yüksek tazminatların dışında ayrıca savunma masrafları da ciddi büyüklükte olabilmektedir. Bu nedenle yöneticiler tazminata hükmedilmese bile bazı durumlarda yüksek tutarda savunma masrafları ödemek durumunda kalabilirler. Sigorta şirketlerinin düzenleyeceği yönetici sorumluluk sigortası poliçeleri tüm bu masrafları yöneticiler adına ödeyecek ve yöneticilerin mal varlığı böylelikle korunacaktır.

Kimler sigortalanabilir?

- Şirkette ve bağlı ortaklıklarında görev yapan yönetim kurulu üyeleri (bağımsız yönetim kurulu üyeleri de dâhil olmak üzere), yöneticiler, müdürler ve çalışanlar
- Sözleşme döneminde iktisap edilen ve şirketin bağlı ortaklığı olan şirketlerin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri, müdürleri ve çalışanları
- Sözleşme döneminde emekli olan yönetim kurulu üyesi, yönetici, müdür veya çalışan
- Şirketin görevlendirmesi üzere bağlı ortaklık olmayan bir şirkette görev yapan yönetim kurulu üyeleri (bağımsız yönetim kurulu üyeleri de dâhil olmak üzere) ve yöneticiler
- Poliçeyi satın alan şirkettir. Bireysel olarak yönetici sorumluluk sigortası yapılmamaktadır.
Hiçbir yönetici kaza yapmak istemez ama sigorta bir güvencedir.