Tarihi surlar ilgiye muhtaç

İSTANBUL - ABD'li Sarai Sierra'nın cesedinin bulunmasıyla gündeme gelen İstanbul'un tarihi surları, acil olarak kapsamlı bir restorasyon çalışması ve çevre düzenlemesine ihtiyaç duyuyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin sorumluluk alanında bulunan tarihi surlar, karanlık, kirli ve yıkık görüntüleriyle dikkati çekiyor. Evsizlerin barınağı haline gelen ve güvenlik sorunu nedeniyle insanların gezmeye çekindiği tarihi surların turizme kazandırılması için elden geçirilmesi gerekiyor.

İstanbul Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Emre Bilgili, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İstanbul'da tarihi surların Kara Surları, Haliç Surları ve Marmara Surları olmak üzere üçe ayrıldığını, uzunluk ve tarihi açıdan da surların büyük öneme sahip olduğunu belirtti.

Marmara Surları'nın son dönemde önem kazanmaya başladığını çünkü surların tehlikeli hale geldiğini ifade eden Bilgili, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Surlarda bir acilen yapılması gereken, bir de hemen başlanılması gereken ama uzun sürecek bir iş var. Acilen yapılması gereken iş, surların çevresi temizlenerek gezilebilir bir güzergaha dönüştürülebilir. Bu hemen yapılabilir. Bunun için çok büyük vakte ve maddi güce gerek yok. Bunu yaptığımızda aynı zamanda surları gezilebilir hale getirmiş olacağız, ayrıca bir turizm ürününü de ortaya koyacağız. Hem güvenlik kendiliğinden sağlanmış olacak hem de buraları gezilebilir turizm mekanı haline getirmiş olacağız. Bir taraftan da restorasyon çalışmalarını başlatmak gerekir. Bu çalışmalar uzun zaman alabilir ama başlatmak gerekiyor. İkisi aynı anda olursa, buraları tehlikeli bir bölge olmaktan kurtarırız. Bir kazanıma dönüştürürüz, turizm ürünü haline gelir. Çünkü insanlar surların etrafında gezdiğinde bu şehirle ilgili o kadar çok bilgi ve belgeye rastlayabilir ki, çok keyifli bir turizm güzergahı haline gelir."

 

 

Surların Topkapı bölümünde daha önceki yıllarda bir restorasyon çalışması yürütüldüğünü ve bu restorasyonla ilgili "doğru yapıldı" veya "yanlış yapıldı" şeklinde değerlendirmelerin gündeme geldiğini anlatan Bilgili, "İstanbul Büyükşehir Belediyesi surların restorasyonunu yapmakla yetkili. Bu konuda çalışmaları olduğunu biliyorum. 'Bir musibet bin nasihatten iyidir' diye bir atasözümüz var. Bu olumsuz olayı bir musibet olarak görüp, projelerimizi hızlandırmamız gerekir. Surların etrafını acilen temizleyerek, burayı güvenli bir gezi güzergahı haline getirmemiz gerekir. Acil çözüm burada. Surları restore ettiğimizde tarihi yarımadayı bir uçtan bir uca yürüyerek gezebilme imkanı ortaya çıkacak. Bu da İstanbul için çok ciddi bir turizm ürünüdür. Çünkü insanlar yaya gezerek bilgilenmeyi önemsiyorlar. Surlar etrafında İstanbul ile ilgili anlatılacak çok şey var. Bunlar da anlatılırsa İstanbul canlı tarih haline gelir" diye konuştu.

 

 

Çeşitli dönemlerde güçlendirme çalışması yapılan tarihi surlar, Haliç Surları (5.5 kilometre), Kara Surları (7.5 kilometre) ve Marmara Surları (9 kilometre) olmak üzere üçe ayrılıyor.

Kara Surları, hendek, dış sur ve iç sur olmak üzere üçe ayrılıyor. Hendekler bugün tarım alanı olarak kullanılıyor. Sura bitişik ve 50 metre aralıklarla kara surları tarafında, birçoğu yıkılmış, çatlamış durumda 96 burç bulunuyor.

Bu burçlar, boydan boya uzanan sur duvarlarından 10 metrelik çıkıntıda, çoğunlukla kare planlı ve 25 metre yüksekliğinde. Pencereleri, tonozları, kapıları bulunan kara surlarının iç surlar ile dış surları arasında kapı ve merdiven bulunuyor. İç surlar ile burçlarda kefeki taşı ve tuğla kullanıldığı gözleniyor. Dış surlar ise sandık vaya kazamat duvardan oluşuyor. Bütün bu hendek, burç, dış ve iç surların toplam eni 70 metre. Surların içinde dehlizler ve küçük oyuklar yer alıyor.

Marmara ve Haliç surlarının önündeyse hendek ve dış sur bulunmuyor. Bu surların kalınlığı 5, yüksekliği ise 15 metre. Burçların uzunluğu 20 metre. Marmara tarafında 103, Haliç tarafında 94 burç bulunuyor. Marmara tarafı surları boyunca banliyö treni çalışıyor. Yedikule, Sulukule, Anemas, İsaakios, Mermerkule, Arapkule burçları tarihte zindan, hapishane, darphane olarak kullanılmaları nedeniyle önem taşıyor.

Marmara Surları mimari açıdan Theodosian Surları ile benzerlik taşıyor. Kara Surları'na kıyasla daha alçak olan deniz surları, limanların iç kısmını da koruyan tek bir duvar halinde yer alıyor.

Haliç'in girişine İmparator 3. Leo tarafından yaptırılan ve yüzen variller tarafından desteklenen Haliç Surları ise ağır bir zincir ile korunuyordu. Bu zincirin bir ucu günümüzde Sirkeci bölgesinde yer alan Eugenius Kulesi, diğer ucu ise Galata'da yer alan ve alt katı daha sonra Yeraltı Camisi'ne dönüştürülen geniş kare kuleye bağlıydı.

 

 

İstanbul surları boyunca ana kapı ve yan kapılar bulunurken, kapılar, duvarda 5 metre genişlikteki bir kemer altında yer alıyor. Ana caddelerin geçtiği Topkapı ve Edirnekapı dışındaki kapılar yan yana iki arabanın geçemeyeceği kadar dar.

Bu kapıların mermer kaplı içleri bulunuyordu. Sur üstüne çıkmak için yapılmış merdivenler, kapıların iç tarafında sağda ve solda yer alıyordu. Kapı duvarları içindeki boşluklarda, ana kapının kapatılmasında kullanılan demir kapı yahut parmaklıklar bulunuyordu. Ayrıca ana kapıların bazılarında bir dış kapı mevcuttu. Bunların birçoğu tarihte kayboldu. Bazı kapılar üzerinde Osmanlı'dan kalma kitabeler bulunuyordu. İstanbul Surları'nda mevcut 50 kapı ve 300 burçtan bazılarının kaybolduğu tespit edildi.