Teşvikli yatırımlarda tarihi rekor
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre geçen yıl teşvik belgeli yatırımlarda yüzde 191 oranında artış kaydedildi.
Naki BAKIR
ANKARA - Krizden çıkışla birlikte ekonomide yaşanan canlanma, yatırım eğiliminde de kendini gösterdi. Kriz yılı 2009'da hızlı bir düşüş yaşanan teşvik belgeli yatırım tutarında, 2010'da patlama yaşandı.
Teşvik belgesi sayısı geçen yılki rekor artışla 5 bin adede, teşvike bağlanan yatırım tutarı da 60 milyar liraya yaklaştı. Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, 2010 yılında alınan teşvik belgesi sayısı önceki yıla göre yüzde 120 artarak 4 bin 289'a ulaştı. 2007 yılında 2 bin 356 ve 2008'de 2 bin 449 olan teşvik belgesi sayısı, kriz nedeniyle yatırım eğiliminin gerilediği 2009 yılında 1.950'ye düşmüştü.
Teşvik belgeleri kapsamındaki yatırım tutarı da 2010 yılında yüzde 191.1 oranında artarak 57 milyar 458.1 milyon liraya ulaştı. Teşvik belgelerinin geçen yıl 58 milyar liraya yaklaşan tutarının16 milyar 610.7 milyon lirasını genel teşvik sistemi, 18 milyar 983.7 milyon lirasını bölgesel yatırımlar, 21 milyar 863.6 milyon liralık bölümünü ise büyük ölçekli yatırımlar kategorisinde teşvik belgesi düzenlenen projeler oluşturdu.
2010'da teşvik belgesine bağlanan yatırımların 33 milyar 246.9 milyon TL'lik büyük bölümünü, imalat sanayiinde gerçekleştirilecek projeler oluşturdu. İmalat sanayiine yönelik teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarı, önceki yıla göre yüzde 338.2 ile oldukça yüksek oranlı bir artış kaydetti. Teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarında hizmetler sektörü 12 milyar 518.1 milyon lirayla ikinci sırada yer aldı.
Söz konusu yatırımlarda önceki yıla göre yüzde 98.4 artış yaşandı. Enerji yatırımları yüzde 45.5 artışla 6 milyar 766.7 milyon liraya yükselirken, en hızlı artış ise yüzde 652.9'la tarım yatırımlarında yaşandı.
Teşvik belgesine bağlanan tarım yatırımların 2009'da sadece 390.5 milyon lira olan tutarı, geçen yıl 2 milyar 940.3 milyon liraya ulaştı. 2010'da teşvike bağlanan madencilik yatırımları da yüzde 148 artışla 1 milyar 986 milyon lira oldu. Geçen yıl teşvik belgesine bağlanan yatırımlar kapsamında 139 bin 348 kişilik istihdam yaratılacak.
Teşvikli yatırımlarda öngörülen istihdam sayısı önceki yıla göre yüzde 86.2 artış gösterdi. Geçen yıl düzenlenen teşvik belgeleri kapsamındaki imalat sanayii yatırımlarında 67 bin 563, hizmetlerde 48 bin 540, tarımda 14 bin 946, madencilik alanında 5 bin 662 ve enerji yatırımları ile de 2 bin 637 kişilik istihdam yaratılacak.
DÜNYA'nın hesaplamasına göre teşvik belgeleri kapsamında yaratılacak her bir kişilik istihdama düşen ortalama yatırım tutarı 2009'a göre yüzde 56 artışla 412 bin liraya yükseldi. Teknoloji yoğun yatırımların payındaki artış, ortalama istihdam yaratma maliyetini yükseltti. Geçen yıl bir kişilik iş yaratmanın ortalama maliyeti tamamen teknoloji-yoğun nitelikteki enerji yatırımlarında 2 milyon 566 bin lira ile en yüksek düzeye ulaşırken, tarımda 196 bin lira ile en düşük düzeyde gerçekleşti.
Ortalama iş yaratma maliyetinin hizmetlerde 258 bin, madencilikte 351 bin, imalat sanayiinde 492 bin lira olduğu hesaplandı. Geçen yıl iller bazında teşvikli yatırım tutarında, Çalık Grubu'nun yaklaşık 15 milyar liralık yatırım projesi dolayısıyla Adana başı çekti. Yatırım tutarında Adana'yı 6.4 milyar lirayla İstanbul izledi.
Petkim'in sahibi Socar & Turcas Rafineri A.Ş.'nin aralık ayında teşvik belgesine bağlanan 4 milyar 315,4 milyon liralık komple yeni yatırımı nedeniyle İzmir, toplam 6 milyar 141 milyon lirayla il bazında yatırım tutarında üçüncü sırada yer aldı. 2010'da teşvik belgesi alan en büyük 10 yatırımın toplam tutarı 23 milyar 3 milyon TL oldu.