Ücret, prim ve ikramiyelerin bankalar aracılığıyla ödenmesi yükümlülüğü getirildi
VERGİ PORTALI / İsmail Bulut
A - Genel bilgi:
Bilindiği gibi 5754 sayılı kanunla, 818 sayılı Borçlar Kanunun, 5953 sayılı kanunun, 854 sayılı Deniz İş Kanunu'n ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun ilgili maddelerinde değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikle işverenler tarafından bu kanunlara tabi olarak çalıştırılan işçi, gazeteci ve gemi adamlarına yapılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemenin bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Ancak bu zorunluluğun uygulanması ile ilgili usul ve esasların Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu bakanlıkça müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
Söz konusu yönetmelik ise 1.1.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere 18.11.2008 tarih ve 27058 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
B - Yönetmelikle hedeflenen amaç:
Bu yönetmeliği müştereken yayımlayan idarelerin başlıca amaçlarının;
1 - İşverenler tarafından, çalışanlarına resmi kayıtlarının dışında ücret ödenmesine engel olmak,
2 - İşverenler ile çalışanları arasında oluşabilecek ihtilaflara engel olmak, olabilir.
C - Bankalar aracılığıyla yapılacak ödemelerin türleri:
Söz konusu yönetmelikte, bankalar aracılığıyla yapılacak ödeme türleri olarak ilgili mevzuatlarına göre çalıştırılan işçi, gazeteci ve gemi adamlarına ödenen her türlü '' ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakını'' kapsar denmektedir. Her türlü istihkak tanımından anlaşılması gereken ise; söz konusu işletmelerde çalışanların, o işletmede çalışıyor olmak dolayısıyla hak ettikleri ve bu nedenle kendilerine ödenen ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkak ile bu ödemelerden mahsup edilmek üzere kendilerine ödenen avansların da bankalar aracılığıyla yapılması gereken ödemeler arasında düşünülmesi gerekir. Böyle düşünülmediği takdirde bir kısım işverenlere bu tür ödemeleri önce avans olarak ödeyip bankalar aracılığıyla ödeme yapma yükümlülüğünden kurtulma olanağı sağlanmış olacaktır.
D - Bankalar aracılığı ile ödeme yapacak işverenler:
Yukarıda bahsedilen yönetmelik 18 Kasım 2008 tarih ve 27058 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin ikinci bölümünde yapılan açıklamalara göre ödemelerini bankalar aracılığıyla yapması gereken işverenler aşağıdaki gibi sayılmıştır.
1 - 5953 sayılı kanuna tabi olarak Türkiye genelinde en az 10 gazeteci çalıştıran işverenler, çalıştırdıkları gazetecilere o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını bankalar aracılığı ile ödemekle yükümlü bulunmaktadırlar.
2 - Gazeteci çalıştıran işverenler aynı zamanda gazeteci dışında İş Kanunu kapsamında işçi tanımına giren kimseleri çalıştırmaları halinde çalıştırdıkları işçi ve gazeteci sayısı toplamının en az 10 kişi olması durumunda çalıştırdıkları gazeteci ve işçilere o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlü bulunmaktadırlar.
3 - 854 sayılı Deniz İş Kanunu'na tabi olarak: Türkiye genelinde en az 10 gemi adamı çalıştıran işverenler ve işveren vekilleri çalıştırdıkları gemi adamlarına o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler. İşverenlerin veya işveren vekillerinin gemi adamlarıyla yapacakları hizmet akitleri Deniz İş Kanunu'nun 6. maddesinde yer alan unsurları içermelidir. Ayrıca hizmet akdinde ücretin ödeme zamanı ve yeri ile gemi adamının ödemelerinin yapılacağı banka hesap numarası da bulunmalıdır.
4 - İşyerleri ve işletmelerinde 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişiler Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısı en az 10 kişi olması halinde, çalıştırdıkları işçilere o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlü kılınmışlardır.
E - İşyeri mahallinde banka bulunmaması hali:
Bu yönetmelik kapsamında ödeme yapması gereken işverenler, işveren vekilleri ve üçüncü kişiler, işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına olanak bulunamaması halinde ödemelerin TC posta ve telgraf teşkilatı genel müdürlüğü şubeleri aracılığıyla yapılması gerekmektedir.
F - Ödemelerin niteliğinin belirtilmesi:
Bu yönetmelik kapsamında belirtilen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiler tarafından yine bu yönetmelikte belirtilen kişilere bankalar aracılığıyla yapılan her türlü ödemede ödemelerin niteliği hesabın açıklamasında belirtilmesi gerekmektedir. Eğer ödeme avans olarak yapılıyorsa ne tür bir hak edişin avansı olduğu da belirtilmesi uygun olacaktır. Örneğin; ücret avansı, ikramiye avansı, prim avansı gibi.
G - İlgili bakanlıklara verilen yetki:
Bu yönetmelikte belirtilen işverenleri, işveren vekillerini ve üçüncü kişileri, yapacakları ödemeleri bankalar nezdinde açılacak hesaplara brüt olarak yatırmaları hususunda zorunlu tutmaya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu bakanlık müştereken yetkili kılınmışlardır.
Bu yetki ile amaçlanan hedef ise; brüt hakedişler üzerinden yapılması gereken kesintilerin bankalar vasıtası ile yaparak tevkif yolu ile yapılan tahsilatı hızlandırmak ve güvenceye almak olduğu düşünülebilir.
H - Uygulanacak cezalar:
Yönetmelikte belirtilen ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverenlere uygulanacak idari para cezaları da yönetmeliğin üçüncü bölümünde aşağıdaki gibi açıklanmıştır.
1 - Gazetecilere yapılacak ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverenlere 5953 sayılı kanunun 27'nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili birimleri tarafından idari para cezası verilecektir.
2 - Gemi adamlarına yapılacak ödemeleri bankalar aracılığıyla yapmayan işverene ve işveren vekiline Deniz İş Kanunu'nun 51'inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın gemi bağlama limanının bulunduğu yer ilgili birimince idari para cezası verilecektir.
3 - İşçilere İş Kanunu'ndan, toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan alacaklarını bankalar aracılığıyla ödemeyen işverene, işveren vekiline veya üçüncü kişilere İş Kanunu'nun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili birimince idari para cezası verilecektir.