UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı

Dr. Mustafa Hilmi ÇOLAKOĞLU / TTGV Danışmanı

Bin Yıl Kalkınma Hedefleri Fonu (MDGF) kapsamında İspanya Hükümeti tarafından desteklenen ve ana faydalanıcısı Çevre ve Orman Bakanlığı olan “Türkiye’nin İklim Değişikliği’ne Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi” adlı BM ortak programı tamamlandı. Seyhan Havzası‘nın pilot bölge olarak belirlendiği ortak programın sanayi ile ilgili ayağı olan “Eko-verimlilik (temiz üretim) programı“ Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) sorumluluğunda Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) tarafından, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden (ODTÜ) Prof. Dr. Göksel

Demirer’in danışmanlığı ile yürütülüyor. Programın faydalanıcısı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Program, sanayide iklim değişikliğine uyumun eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamaları ile sağlanabileceği temeline ve su başta olmak üzere daha az kaynak kullanarak üretim yapılması gereğine dayanıyor. Programın hedefi, Türkiye’de en geniş kapsamıyla eko-verimlilik (temiz üretim)

ile ilgili bilincin ve kapasitenin geliştirilmesi, temiz üretim teknolojilerinin yaygınlaştırılması, pilot projelerinin uygulanması, yaygınlaştırılması ve bir ulusal eko-verimlilik (temiz üretim) merkezinin kurulmasıdır. Bu program UNIDO/UNEP desteğiyle bugüne kadar 47 ülkede uygulanmıştır.

Pilot projeler: Yılda 800.000 m3 su tasarrufu

Program kapsamında su tasarrufu öncelikli olmak üzere eko-verimlilik (temiz üretim) alanında örnek uygulamaların oluşturulması amacıyla altı işletmede başlatılan pilot projeler tamamlandı. Seyhan Havzası‘nda öncelikli olarak belirlenen gıda, içecek, kimya, tekstil ve metal işleme sektörlerinden farklı büyüklüklerdeki  6 işletmede gerçekleştirilen uygulamalar toplam 264.800 dolarlık bütçeyle gerçekleştirilmiştir. Uygulamalar sonucunda oluşan mali kazanç yaklaşık olarak 1.350.792 ABD Doları’dır.

Bu hususlar dikkate alındığında projelerin toplam yatırım miktarı yaklaşık 3 aylık bir sürede kendini geri ödemektedir. Pilot projelerle yılda 784.550 metreküp su, 208 ton kimyasal, 4.947.000 kWh enerji tasarruf edilmiş ve CO2 salınımında da 978 ton azalım sağlanmıştır. Tasarruf edilen su miktarı, yaklaşık olarak 20.000 kişilik bir kasabanın bir yıllık evsel su tüketimine karşılık geliyor.

Su ve nerji tasarrufunun yanı sıra ürün ve üretim kalitesinde artış ve tehlikeli kimyasalların ikame edilmesi gibi farklı kazanımların da sağlandığı da görülüyor. Adana, Kayseri ve Niğde’nin yanı sıra Bursa ve Ankara’ya kadar uzanan projelerde ekipman ve hizmet alımlarında yaklaşık %80 oranında yerli kaynak ve olanaklar kullanılmış olması da önemli bir katma değer olarak değerlendiriliyor.

Kapasite geliştirme: Ulusal uzmanlar ve kılavuzlar

Eko-verimlilik (temiz üretim) alanında ulusal uzmanların oluşturulması amacıyla iki aşamalı bir eğitim programı uygulandı. Eğitimin ilk aşamasına ülkemizin farklı bölgelerinden kamu kurumları,

özel sektör (sanayi ve danışmanlık şirketleri) ve üniversite temsilcisi 68 kişi, ikinci aşamasına ilk eğitime katılanlar arasından belirlenen 25 kişi katıldı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve

Almanya Duisburg’daki Eko-verimlilik Merkezi ile işbirliği yapılarak, teorik eğitimin yanı sıra uygulamalı eğitimler de gerçekleştirildi. Halen tüm sektörlere yönelik eko-verimlilik (temiz üretim) genel

kılavuzunun yanı sıra üç alt sektöre yönelik sektörel kılavuzlara www.ekoverimlilik. org adresinden ulaşılabilir.

Bilgilendirme ve yaygınlaştırma faaliyetleri

Gerek proje faaliyetleri gerekse eko-verimlilik (temiz üretim) alanında paydaşları sürekli ve güncel bilginin sağlanması amacıyla www.ekoverimlilik.org sitesi geliştirilerek yayına devam ederken,

sitenin İngilizcesi de www.ecoefficiency- tr.org adresiyle yayına başladı. Bugüne kadar ulusal ve uluslararası pek çok etkinlikte de program ve çıktılarına ilişkin bilgilendirmeler yapılmakta ve konuyla ilgili makaleler sunulmaktadır.

Pilot projeler başta olmak üzere, proje faaliyetlerinin anlatıldığı kısa bir belgesel filmi de tamamlandı. Filmin yaygınlaştırma açısından çok faydalı olacağı öngörülüyor. Program çıktılarının etkileri

ile benzer programların ve projelerin yürütülmesine, sanayi kuruluşlarına bu alanda hizmetler verilmesine ve farklı bölgelerde uygulamalara devam edilmesine yönelik çalışmalar TTGV bünyesine yürütülmektedir. Bu alanda TTGV birlikte faaliyet göstereceği uzman kişi ve kurumlarla işbirliği ağlarını da geliştirmeye devam etmektedir.