Yeni TTK'ya göre AŞ denetçisinin seçimi
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Baş Müfettişi
Bilindiği üzere, 6102 Sayılı yeni TTK, anonim şirketlerinin finansal tablolarının uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartları'na göre denetlenmesini ve bu denetimin "denetçi" tarafından yerine getirilmesini şart koşmaktadır. Denetçiden kasıt, denetlemeyi bizzat yapan kişi değil, kural olarak, bağımsız denetleme kuruluşudur. Ancak, yeni TTK'da, küçük ve orta ölçekli anonim şirketlere bir kolaylık tanınmış ve bu ölçekteki şirketlerin bir veya birden fazla yeminli mali müşaviri veya serbest muhasebeci malî müşaviri denetçi olarak seçebilecekleri hükme bağlanmıştır.
Denetçi, genel kural olarak, anonim şirket genel kurulu tarafından seçilecektir. Şirketler topluluğunun denetimi söz konusu olduğu takdirde ise, topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilecektir. Kanun, denetçinin her faaliyet dönemi için ve her hâlde faaliyet dönemi bitmeden seçilmesini zorunlu kılmıştır.
Yeni TTK, bazı hallerde denetçinin şirket yönetim kurulu tarafından seçilmesine de imkan tanımaktadır. Şöyle ki, genel kurulca seçilen denetçinin fesih ihbarında bulunması durumunda, şirket yönetim kurulu hemen geçici bir denetçi seçecek ve fesih ihbarını genel kurulun bilgisine, seçtiği denetçiyi de aynı kurulun onayına sunacaktır.
Diğer yandan, yeni TTK, şirket yönetim kurulu ile azlığa, genel kurulca seçilen denetçinin görevden alınması ve yerine yeni denetçi atanmasını talep hakkı da tanımıştır. Buna göre, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi; yönetim kurulunun ya da azlığın -şirket sermayesinin yüzde onunu, halka açık şirketlerde esas veya çıkarılmış sermayenin yüzde beşini oluşturan pay sahiplerinin- talebi üzerine başka bir denetçi atayabilecektir. Ancak, azlığın bu davayı açabilmesi için, denetçinin seçimine "genel kurulda karşı oy vermiş, karşı oyunu tutanağa geçirtmiş ve seçimin yapıldığı genel kurul toplantısı tarihinden itibaren geriye doğru en az üç aydan beri şirketin pay sahibi sıfatını taşıyor olması" gerekecektir.
Buna karşılık, denetçinin mahkeme tarafından atanması sadece bu halle sınırlı değildir. Yeni TTK'ya göre, faaliyet döneminin dördüncü ayına kadar genel kurulun denetçi seçmemesi/seçememesi durumunda, denetçi, "yönetim kurulunun, yönetim kurulu üyelerinden herhangi birisinin ya da herhangi bir pay sahibinin" talebi üzerine, mahkeme tarafından atanacaktır. Yine, genel kurul tarafından seçilen denetçinin görevi red veya sözleşmeyi feshetmesi, görevlendirme kararının iptal olunması veya bûtlanı ya da denetçinin kanunî sebeplerle veya diğer herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi veya görevini yapmasının engellenmesi hâllerinde de, yönetim kurulunun veya yönetim kurulu üyelerinden herhangi birisinin ya da münferit pay sahiplerinden her birinin talebi üzerine, denetçi, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından atanacaktır.
Peki, yeni TTK gereği anonim şirketlerin denetçilerini en geç hangi tarihe kadar seçmeleri gerekmektedir? Yeni TTK 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Ancak, YTTK'da şirketlerin denetimi konusunda daha ileri bir tarih esas alınmış, anonim şirketlerin denetlenmesine ilişkin hükümlerin 1 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe girmesi, denetçinin de anonim şirket genel kurulu tarafından en geç 1 Mart 2013 tarihine kadar seçilmesi hükme bağlanmıştır.