Yeni TTK’nın AŞ’de pay sahipliğinin güçlendirilmesinde getirdiği yenilikler (II)
Yavuz AKBULAK / SPK Başkanlık Danışmanı
Pay sahibinin konumunun güçlendirilmesi: Yeni TTK'nın, pay sahipliğinin konumunu güçlendirmeyi amaçladığı kuşkusuzdur. Birleşmede şirketten çıkma, şarta bağlı sermaye artırımında önerilme hakkı, denetçi atanması, birleşme, bölünme ve tür değiştirmenin iptali veya bu işlemler açısından sorumluluk davası gibi haklar, pay sahibinin konumunun güçlendirilmesini amaçlayan yeniliklerdir. Haklı nedene dayanarak feshi isteme, denetçinin haklı sebeple azli davasını açma, pay senetlerinin basılmasını isteme ve özel denetçi atanmasını talep etme de yeni düzenlemelerdendir. Yine, YK üyelerinin sorumluluğuna ilişkin düzenlemeler de kolaylaştırılmıştır. Ayrıca, pay sahiplerinin bilgilendirilmesini teminen YK'ya açıklama ve rapor verme yükümlülüğü getirilmiştir. Bağlı nama yazılı payların pay defterine kaydedilmesinden kaçınma yolları sınırlandırılmış, imtiyazlı pay sahipleri genel kurulunun toplanması kapsamlı olarak düzenlenmiş ve pay başına oyda imtiyaz 15 oy hakkıyla sınırlandırılmıştır (Yeni TTK madde 437, madde 438, madde 476, madde 477, madde 478, madde 479, madde 484, madde 485). Yeni TTK madde 438'e göre, her pay sahibi, pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi için gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmışsa, belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebilir. GK istemi onaylarsa, şirket veya her bir pay sahibi 30 gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını isteyebilir.
Azınlık hakları: Yeni TTK madde 411 azınlık haklarıyla ilgili önemli değişiklikler getirmiştir. Yeni düzenlemeyle sermayenin %10'unu, halka açık AŞ'lerde sermayenin %5'ini oluşturan pay sahipleri noter aracılığıyla YK'dan yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, GK'yı toplantıya çağırmasını isteyebilme hakkına kavuşmuştur (YK çağrıyı kabul ettiğinde, GK en geç 45 gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağrılır, aksi halde çağrı istem sahiplerince yapılır). Azınlık haklarının kullanılmasını engelleyen, gündeme bağlılık ilkesine önemli istisnalar getirilmiştir. Esas sözleşmeyle çağrı hakkı daha az sayıda paya sahip pay sahiplerine tanınabilecek, talep yerine getirilmediğinde veya reddedildiğinde pay sahiplerinin mahkemeye başvurma hakkı korunmaktadır.
Dava açma: Yeni düzenlemelerle, bir yandan pay sahibinin mevcut dava hakları korunurken, bir yandan da yeni dava hakları getirilmekte ve pay sahiplerinin konumu güçlendirilmektedir. Anılan davalar; GK kararlarının butlanının tespiti, birleşme, bölünme ve tür değiştirme gibi kararlara olumsuz oy veren pay sahibinin ortaklıktan çıkması, şirketler topluluğunda şirketin uğradığı kaybın denkleştirilmesi, haklı sebeplerle şirketin feshini talep etme hakkı gibi sıralanabilir (Yeni TTK madde 412, madde 437). Yeni TTK madde 412'ye göre, pay sahiplerinin çağrı veya gündeme madde konulmasına ilişkin istemleri YK'ca reddedildiğinde veya isteme 7 iş günü içinde olumlu cevap verilmediğinde, aynı pay sahiplerinin başvurusu üzerine, GK'nın toplantıya çağrılmasına şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi karar verebilir. Mahkeme kararı ise kesindir.
Sonuç olarak, Yeni TTK'nın 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan yukarıdaki düzenlemeleriyle pay sahipleri demokrasisinin sağlanması açısından çok önemli yenilikler getirildiği ve Türk anonim şirketler hukukuna radikal hükümler kazandırıldığı düşünülmektedir.