Yüksek Yargı düzenlemesi komisyondan geçti

Danıştay Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun Tasarısı, TBMM Adalet Komisyonunda kabul edildi.

Tasarıya göre, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte Danıştay üyelerinin üyelikleri sona erecek. Ancak bu tarih itibarıyla Danıştay Başkanı, başsavcısı, başkanvekili ve daire başkanı olarak görev yapanların Danıştay üyelikleri devam edecek.

Üyelikleri sona erenlerden Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca (HSYK) tarafından seçilenler arasından HSYK'ca, Cumhurbaşkanı tarafından seçilenler arasından Cumhurbaşkanınca, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 gün içinde Danıştay üyesi seçimi yapılacak.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Danıştay meslek mensuplarının kadro sayısı 116 olacak. Üyeliği devam edenler, kadro sayısında dikkate alınacak.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kadro sayısını aşan üye kadroları herhangi bir işleme gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılacak.

Danıştay üyeliğine seçilemeyenler, HSYK Genel Kurulunca, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 10 gün içinde idari yargıda sınıf ve derecelerine uygun bir göreve atanacak.

Talepte bulunan 5 gün içinde atanacak

Cumhurbaşkanı tarafından Danıştay üyeliğine seçilmeyenlerden, 5 gün içinde idari yargıda bir göreve atanmak için talepte bulunanlar, HSYK Genel Kurulunca 5 gün içinde idari yargıda sınıf ve derecelerine uygun bir göreve atanacak. Talepte bulunmayanlar ise başka bir göreve atanmak üzere Başbakanlığa bildirilecek.

Danıştay üyelerinden HSYK üyeliğine seçilen ve kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla HSYK üyeliği devam edenler, bu görevlerinin bitmesine 3 ay kala, ilgisine göre HSYK veya Cumhurbaşkanı tarafından yeniden Danıştay üyeliğine seçilebilecek. Yeniden seçilenler, HSYK üyeliğinin sona ermesinden itibaren 12 yıl görev yapacak. Yeniden seçilmeyenler başka göreve atanabilecek.

HSYK yedek üyeliklerinden yeniden Danıştay üyesi seçilmeyenlerin yedek üyelikleri, yedek üyelik süreleri bitinceye kadar devam edecek. 

Üyelikleri devam eden üyeler ile yeniden seçilen üyeler, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 12 yıl görev yapacak.

Bir kişi iki defa Danıştay üyesi seçilemeyecek. Bu üyelerin atama veya seçim nedeniyle yürüttükleri görevleri, bu görevlerinin süresi bitene kadar devam edecek.

Daire sayısı düşürülecek

Ancak İdari Dava Daireleri Kurulunda görevi devam eden üye sayısının 14'ten fazla olması halinde, üyelerden hangilerinin görevlerine devam edeceği Başkanlık Kurulunca belirlenecek.

Seçilmeyen üyelerin atama veya seçim nedeniyle yürüttükleri görevler de bu kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla sona erecek. Bu görevlere, seçimlerin tamamlanmasından itibaren 10 gün içinde atama veya seçim yapılacak.

Başkanlık Kurulu, iş durumunu ve ihtiyaçları dikkate alarak kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 3 yıl içinde daire sayısını 10'a indirecek. Ancak bu daireler, Başkanlık Kurulunca kapatılıncaya kadar görevlerine devam edecek.

Danıştay meslek mensupları kadro sayısı 90'a düşünceye kadar, boşalan her iki üyelik için bir üye seçimi yapılacak. Seçim yapılmayan üye kadroları başka bir işleme gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılacak.

4 yıl şartı 6 yıla çıkarılıyor

Danıştay Başkanı ve Başsavcısı seçilebilmek için gerekli olan 4 yıl Danıştay üyeliği yapma şartı 6 yıla çıkarılıyor.

Danıştay daire sayısı 17'den 10'a düşürülüyor. Buna göre Danıştay, dokuzu dava, biri idari daire olmak üzere 10 daireden oluşacak. Maddenin gerekçesinde, "İlk derece mahkemelerinin kararlarının büyük bir çoğunluğu bölge idare mahkemelerinde kesinleşecektir. Bu durumun Danıştayın iş yükünü önemli ölçüde hafifletecek olmasından dolayı Danıştayın daire sayısının yeniden belirlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır." ifadesine yer verildi. 

Toplantı ve görüşme yeter sayısı İdari Dava Daireleri Kurulu için 15, Vergi Dava Daireleri Kurulu için ise 11 olacak.

"Danıştayın temyiz merci olarak görevi, bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması şeklinde ortaya çıkan hukuka aykırılıkların denetimini yapmakla sınırlı olmak" Danıştay'ın görevlerine arasına ekleniyor.

Başkanlık Kurulunun kararlarına karşı Başkanlar Kuruluna 7 gün içinde itiraz edilebilecek. Başkanlar Kurulu, Başkanlık Kurulu kararlarını aynen onaylayabileceği gibi değiştirerek de onaylayabilecek. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olacak, bu kararlar aleyhine başka bir yargı mercine başvurulamayacak.

Mevcut dosyaların makul sürede karara bağlanabilmesi amacıyla daha önce 3 yıl olarak belirlenen İdari Dava Daireleri Kurulunun sürekli görev yapan bir kurul haline getirilmesi ve bu kapsamda kurulda görevli üyelerin dairelerinde heyete katılmaması kararı 31 Aralık 2018'e kadar uzatılıyor.

Nöbetçi mahkeme

Tasarıya göre, nöbetçi idare ve vergi mahkemesi hakimleri, aynı zamanda nöbetçi bölge idare mahkemesinde görev yapmayacak. 

İdari Yargılama Usulü Kanununun ilgili maddesinde yer alan çalışmaya ara verme süresi içinde, idare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen yürütmenin durdurulması kararlarına karşı yapılan itirazların en yakın nöbetçi mahkeme tarafından incelenmesi durumuna son verilecek.

Yapılan düzenlemeyle nöbetçi bölge idare mahkemesi heyeti ile nöbetçi idare mahkemesi heyeti farklı hakimlerden oluşacağından, itiraza konu dosyanın en yakın bölge idare mahkemesine gönderilmesi zorunluluğu ortadan kalkacak.

Bölge idare mahkemesi bulunmayan illerde birden fazla idare veya vergi mahkemesi bulunması kaydıyla, bu mahkemelerin de çalışmaya ara vermeden faydalanabilmeleri sağlanacak. Çalışmaya ara verme süresi içinde, HSYK tarafından, idare veya vergi mahkemeleri başkan ve üyeleri arasından görevlendirilecek yeteri kadar hakimin katıldığı bir nöbetçi mahkeme kurulacak.

Bölge idare mahkemeleri için ise yine HSYK tarafından, tüm daire başkan ve üyeleri arasından görevlendirilecek yeterli sayıda nöbetçi daire oluşturulacak.

Yargıtay'daki 23 hukuk dairesi sayısı ile 23 ceza dairesi sayısı 12'ye indirilecek.

Hem yazılı hem sözlü sınav

Hakim ve savcı adayları, meslek öncesi eğitim sonunda yazılı sınavın yanı sıra sözlü sınava da girecek ve atanmak için her iki sınavda başarılı olması gerekecek.

Kanun yolu incelemeleri sonunda, hakim ve savcılar hakkında kanun yolu değerlendirme formu düzenlenecek ve bu form, derece yükselmelerinde dikkate alınacak.

Kanun yolu değerlendirme formu; soruşturmanın niteliği, iddianame, karar veya hükmün hukuka uygunluğu ve isabet derecesi, soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın hedef sürede tamamlanması, gereksiz masrafa sebebiyet verilmemesi, duruşmalara hazırlıklı çıkılması veya hazırlıksız çıkılarak gecikmelere neden olunması, dosyaların eksiklik nedeniyle geri çevrilmeye neden olmayacak şekilde görevli daire veya birime gönderilmesi, dava konularının anlayış ve yönlendirilmesi ile mütalaa, gerekçeli karar ve tebliğnamelerin yazılış, tahlil ve sonuçlandırılmasında başarı gösterilmesi gibi hususlar dikkate alınarak, "çok iyi", "iyi", "orta" ve "zayıf" şeklinde düzenlenecek. 

Yapılan incelemede olumlu veya olumsuz kanaat edinilememesi halinde, değerlendirme formu bu durum belirtilerek düzenlenecek.

Hükmün onanmış veya bozulmuş olması tek başına olumlu veya olumsuz değerlendirme yapılmasını gerektirmeyecek. İncelenen karara uygun muhalefet şerhi bulunması halinde olumsuz değerlendirme yapılamayacak.

İstinaf kanun yolu incelemesi sonucu düzenlenen değerlendirme formu ile temyiz incelemesi sonucu düzenlenen değerlendirme formu arasında çelişki bulunması halinde, temyiz mercilerince düzenlenen değerlendirme formu esas alınacak.

Değerlendirme formu, kararı inceleyen heyetin başkanı tarafından düzenlenecek. Hakkında değerlendirme formu düzenlenenler, formun UYAP'a kaydedilmesinden itibaren bir ay içinde gerekçelerini belirtmek suretiyle değerlendirme formunun yeniden incelenmesini isteyebilecek. Yeniden inceleme talebi, başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde incelemeyi yapan daire tarafından oy çokluğuyla karara bağlanacak.

Yazılı ve sözlü sınav nasıl olacak?

Hakim ve savcı adaylarının gireceği yazılı sınav, Adalet Akademisinde ders veren öğretim elemanları arasından seçilen başkan ile 4 asıl ve 2 yedek üyeden oluşan kurul tarafından yapılacak. Yazılı sınavdan 70 ve daha yüksek puan alanlar başarılı kabul edilerek, sözlü sınava alınacak. Yazılı sınavda başarı gösteremeyenlere iki ay içinde bir sınav hakkı daha tanınacak.

Sözlü sınav; Adalet Akademisi Başkanının başkanlığında, Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanı ve Bakanlık Personel Genel Müdürü ile akademide ders veren öğretim elemanları arasından seçilen iki asıl ve bir yedek üyeden oluşan sözlü sınav kurulu tarafından yapılacak.

Eğitim sonunda başarılı sayılmak için yazılı sınav puanının yüzde 60'ı ile sözlü sınav puanının yüzde 40'ının toplamının en az 70 olması şartı aranacak. Sınavlarda başarı gösteremeyenler, bakanlığın merkez veya taşra teşkilatında genel idare hizmetleri sınıfında bir kadroya atanabilecek.

Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl süreyle, Adalet Bakanlığının teklifi ve HSYK'nın kararıyla bir yıllık staj süresini tamamlayan adli ve idari yargı hakim ve savcı adayları, mesleğe kabul edilmeleri halinde hakim ve savcı olabilecek.

Terör suçlarına ildeki ağır ceza mahkemesi bakacak

Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlara ilişkin soruşturmalar, suçun işlendiği yerin bağlı olduğu ilin adıyla anılan cumhuriyet başsavcılığınca yürütülecek; davalar da suçun işlendiği yerin bağlı olduğu ilin adıyla anılan ağır ceza mahkemesinde görülecek.

Düzenlemenin gerekçesinde, bu davaların, suçun işlendiği yerin il veya ilçe ağır ceza merkezlerinde dağınık biçimde görülmesinin, ihtisaslaşmanın sağlanması ile adli ve idari kapasitenin etkin kullanımı bakımından zorluklar doğurduğu ifade ediliyor. Özellikle terör suçlarında örgüt mensuplarının aynı ilde, ancak farklı ilçe idari sınırları içinde kalan eylemlerinin soruşturulması ve kovuşturulması sürecinde bu zorlukların daha belirgin hale geldiğine işaret ediliyor.

Düzenlemeden önce bu suçlardan açılmış davalar, kesin hükümle sonuçlanıncaya kadar mevcut mahkemelerinde görülmeye devam edilecek. Söz konusu suçlara ilişkin başlatılan soruşturmalarda da görevsizlik kararı verilemeyecek. 

Kayyumun yetkileri devredilecek

CMK'da değişiklikle, kayyum atanan şirketlerin ya da yönetim organının yetkileri ile birlikte ortaklık payları veya menkul kıymetler idare yetkilerinin de kayyuma devredilmesi öngörülüyor. 

Atanan kayyumların görevleriyle ilgili iş ve işlemlerinden dolayı tazminat davaları devlet aleyhine açılacak. Devlet, ödediği tazminatı görevini kötüye kullanan kayyumlara bir yıl içinde rücu edecek.

Tasarıdaki; "güveni kötüye kullanma, nitelikli dolandırıcılık, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar ile Sermaye Piyasası Kanunu'nun 110. maddesinde tanımlanan suçların" da tedbir uygulanacak suçlar arasında yer almasını öngören düzenleme, AK Parti Bartın Milletvekili Yılmaz Tunç'un önergesiyle tasarıdan çıkarıldı.