Yurtdışından gelen yolcuların ve eşyalarının gümrük denetimi

Mehmet ÇARDAK / Gümrük Müşaviri

Gümrük hattından geçen şahısların denetlenmesinde (yolcular ile nakil vasıtaları sürücüleri ve hizmetlileri) yürürlükteki gümrük mevzuatında belirtilen esaslar dikkate alınıyor.

Gümrük denetlemesi, gümrük hattından geçen yolcular ile beraberlerinde getirilen veya kendilerinden önce veya sonra gelen eşyanın 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu kararında belirtilen yükümlülüklere uyup uymadığının kontrolünü ifade ediyor.

Çünkü gümrük hattından geçen bütün şahıslar, gümrük yükümlülüğünü yerine getirmekle sorumludurlar.

Kimler yolcu sayılıyor?

Yürürlükteki gümrük mevzuatına göre; ticaret, memuriyet, tahsil, ziyaret, tedavi veya turizm gibi herhangi bir amaçla kısa veya uzun bir süre kalmak üzere, yabancı bir ülkeden karayolu, demiryolu, deniz veya hava yollarından biriyle Türkiye Gümrük Bölgesi'ne gelen yabancı bir ülkede oturan Türkler ve yabancılar ile herhangi bir amaç ile gittikleri yabancı ülkeden kesin veya geçici olarak dönen, Türkiye'de oturan Türkler ve yabancılar ile Türkiye'den aynı amaçlarla ve aynı yollarla yabancı bir ülkeye giden benzeri Türk ve yabancılar 'yolcu' sayılıyor.

Yolcunun beraberinde getirdiği, ticari miktar ve ticari mahiyet arz etmeyen eşya da 'yolcu beraberi eşya' olarak tanımlanıyor.

Gerçek kişinin kendi kullanımına mahsus, gayri ticari nitelikteki eşyaya da 'kişisel eşya' deniyor.

Yolcuların kişisel eşya hakkı

Yurda giriş yapan yolcuların beraberlerinde ya da gelişlerinden bir ay önce veya bir ay sonraki süreler içerisinde gelen ve 07.10.2009 tarihli ve 23955 sayılı Resmi Gazete'de yayımlan 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu kararının ekinde yer alan Ek-9'daki 'Yolcu Kişisel Eşya Listesi' kapsamı eşyaya muafiyet tanınıyor.

Bu listenin 'tüketim maddeleri' bölümünde yer alan;

a) Tütün ve tütün ürünleri,

b) Alkollü ürünler,

c) Kozmetik ürünler,

d) Gıda ürünleri,

sadece yolcu beraberinde getirilebiliniyor.

Bu bölümdeki sigara miktarına ek olarak yolcuların 200 adet sigara daha alabilmeleri mümkün olabiliyor.

Aynı bölümde yer alan tütün ve tütün ürünleri ile alkollü ürünler için muafiyet hakkı karşısında yazılı miktarı aşmamak kaydıyla her bir ürün için ayrı ayrı kullanılabiliniyor.

Yine aynı bölümün 'gıda ürünleri' başlığı altında yer alan çikolata ve/veya şekerden mamul yiyecekten toplam 2 kg alınması mümkün olabiliyor.

Yolcular, yolcu beraberinde olmak kayıt ve şartıyla evcil hayvanlardan toplam 2 adet veya 10 adet akvaryum balığı getirebiliyorlar. Ancak 'evcil hayvanlar' ibaresi sadece kedi, köpek ve kuşları kapsıyor.

Yolcu beraberi hediyelik eşya hakkı

2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu kararı eki 'Yolcu Beraberi Kişisel Eşya Listesi' kapsamı eşya için muafiyet karşılarında yazılı miktar ile sınırlı olarak uygulanıyor.

Hem 430 euroluk yolcu beraberi hediyelik eşya muafiyet hakkı, hem de kişisel eşya muafiyet hakkı her bir yolcu başına söz konusu listede yer alan eşya için karşılarında yazılı miktarlarla sınırlandırılıyor.

Diğer bir deyişle, listede yer alan eşya için eşyanın kıymetine bakılmaksızın listede belirtilen miktar kadar getirilebiliniyor. Ancak, liste kapsamı dışında kalan eşya için ise, getirilen eşyaya muafiyet uygulanabilmesi için eşyanın toplam kıymetinin 430 euroyu aşmaması gerekiyor.

Ayrıca, tütün ve tütün ürünleri ile alkollü ürünlere ilişkin muafiyet hakkından, 18 yaşın altındaki yolcular faydalanamıyor.

Yolcu beraberi Türk parası, döviz ve diğer eşyalar

Yürürlükteki Türk Parası Kıymetini Korumu Mevzuatı çerçevesinde; yolcuların Türk parasını ve dövizleri beraberlerinde Türkiye'ye getirmeleri serbesttir.

Yolcular, 5 bin ABD Doları veya eşitine kadar efektifi ve en çok 5 bin ABD Doları karşılığı Türk parasını beraberlerinde yurtdışına çıkarabilirler.

Dışarıda yerleşik kişiler ile Türkiye'de yerleşik sayılmakla birlikte yurtdışında çalışan Türk uyruklu kişiler, yurda girişlerinde beyan etmiş olmak, Türkiye'de yerleşik kişiler ise bankalar ve özel finans kurumlarından döviz satın aldıklarını tevsik etmek kaydıyla 5 bin ABD Doları veya eşitini aşan miktarlardaki efektifi beraberlerinde yurtdışına serbestçe çıkarabilirler.

Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15 bin ABD Doları'nı aşmayan ve ticari amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış eşyayı yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler.

Daha fazla değerdeki ziynet eşyasının yurtdışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye'den satın alınmış olduğunu tevsik etme şartına bağlıdır.

İstisnalar

Giriş ve çıkışın her ikisinin de kara yoluyla yapılması halinde, yolcu beraberi hediyelik eşya ve kişisel eşya muafiyetinden yararlanabilmek için yolcunun gittiği ülkede üç gün kalması gerekiyor.

Yolcu beraberinde getirilen silahların Türkiye'ye giriş izni olmaması durumunda, bu silahlara gümrüğe tabi eşya gibi işlem tesis ediliyor.

Turistlerin inançları gereği yemeleri gereken özel gıda maddelerinin gerek yolcuların beraberlerinde gerekse kargo yoluyla gelmesi halinde, hangi yolculara ait olduğunun ilgili turizm kuruluşu tarafından belgelendirilmesi ve bunlar tarafından tüketileceğinin taahhüt edilmesi kaydıyla, bu tür gıda maddelerinin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nca kontrol ve müsaade aranılmadan yurda girişine izin veriliyor.

Ayrıca, ülkemize gelen yolcuların beraberlerinde ya da gelişlerinden bir ay önce veya bir ay sonraki sürelere içerisinde 'Yolcu Beraberi Kişisel Eşya Listesi' kapsamı şahsi tedavide kullanılmak üzere getirilen ilaçların, yolcuların seyahatleri süresince kullanmaları gerektiğine ilişkin gümrük idaresine belge (sağlık kuruluşundan veya doktordan alınan rapor veya reçete) ibraz edilmesi koşuluna bağlı olarak, ülkemizde kalınacak süre göz önünde bulundurularak, makul miktardaki ilacın girişine izin veriliyor.

Sınırlamalar

Cep telefonunun (TV, müzik çalar, video oynatabilme özelliğine sahip olanlar dahil) muafen serbest dolaşıma sokulabilmesi için, sadece yolcu beraberi kişisel eşya statüsünde olması gerekiyor. Her bir yolcunun (Misyon mensupları hariç) iki takvim yılında bir adet ile sınırlı olmak üzere ve telefonun kıymetine bakılmaksızın cep telefonunu gümrük vergilerinden muaf olarak yurda getirmesine izin veriliyor.

Yolcu beraberi hediyelik eşya statüsünde veya posta/hızlı kargo taşımacılığı yoluyla muafen veya vergileri ödenerek cep telefonu getirilebiliniyor. Bununla birlikte, yurtdışına giden yolcuların IMEI numarası halihazırda kayıtlı olan cep telefonlarının çeşitli nedenlerle yurtdışında kalması ve bu telefonların posta/hızlı kargo yoluyla geri gönderilmesi durumunda, söz konusu telefonların IMEI numaralarının kayıtlı olduğunun yapılacak sorgulama sonucu teyit edilmesi halinde teslim edilmesi mümkün olabiliyor.

Ayrıca, yolcu beraberi hediyelik eşya kapsamında, fenni usullere göre kapatılmış kutulardaki her nevi su ürünleri, hayvansal ürünler, konserveler ile pastırma ve sucuk gibi işlenmiş hayvansal ürünlerin 5 kilogramına kadar, tüketim amacıyla getirilen bitkisel ürünlerden taze ve kuru meyve ve sebzelerin 3 kilogramına, diğer bitkisel ürünlerin ise 1 kilogramına kadar muafiyet tanınıyor.

Bunun dışında kalan her nevi ve miktardaki hayvansal ve bitkisel ürünün yolcu beraberinde getirilmesi halinde ticari miktar ve mahiyette olduğu kabul edilip, gümrük idarelerince buna göre işlem yapılıyor.

Özellikle de, posta veya hızlı kargo yoluyla gelen eşya veya vergileri ödenmek suretiyle yolcu beraberinde veya posta yoluyla ya da hızlı kargo taşımacılığı yoluyla serbest dolaşıma sokulacak eşya kapsamında muafen ithaline izin verilmeyen takviye edici gıdalar ile sporcu gıdaları veya bazı kozmetik ürünler türünden eşyaya, kıymetine ve miktarına bakılmaksızın genel hükümler çerçevesinde, yürürlükteki Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı'nın ilgili hükümleri uygulanarak işlem yapılıyor.

Yolcu işlemleri ve süre uzatımı

Yolcu salonlarından geçen veya eşya geçiren kişilerin bu salonlardan münhasıran bu işlemler için düzenlenmiş 'yeşil' veya 'kırmızı' hatlara yönlendirilmeleri sağlanıyor.

Gümrüğe tabi eşyası olup da yeşil hattan giriş yapmaya teşebbüs eden yolcular hakkında fiilin mahiyetine göre mevzuat gereğince idari ve/veya adli takibata geçiliyor.

Yeşil-kırmızı hat uygulaması olmayan yerlere gelen kişiler gümrüğe tabi eşyasının olup olmadığını belirlemek ve mevzuatın uygulanmasını sağlamak üzere sözlü beyana davet edilebiliyor.

Beyandan ve denetlemeden müstesna olsun veya olmasın, gümrüklerden geçişlerinde gümrük memurlarınca tüm yolculara karşı saygı, nezaket ve kolaylık gösteriliyor.

Yolcuların limit fazlası olması sebebiyle alıkonulacak eşya ve kıymetlerin iyi saklanması için gerekli özen gösteriliyor ve tedbirler alınıyor. Bu gibi eşyadan olduğu gibi muhafaza edilmeyenler, ayrı kaplar içinde gelmediği ya da sahiplerince kap temin edilmediği takdirde gümrükçe önceden özel şekilde hazırlanmış sağlam kâğıttan veya bezden zarf ya da torbalar içine konarak ağızları kontrolü yapan muayene memurunca mühürlenerek ve gerekirse bunlar bir torba veya çanta içinde ve ağızları mühürlenerek gereği için idareye teslim ediliyor. Bu eşya için mal sahiplerince eşyanın teslim alındığını ve özelliklerini gösterir bir 'alındı' veriliyor. Eşyanın vergileri ödendikten ve işlemleri tamamlandıktan sonra bu alındı geri alınıyor. Alındının bir nüshası dip koçanında saklanıyor ve bir nüshası da eşyanın konulduğu zarf veya torbalar üzerine ekleniyor.

Yolcu işlemlerine ilişkin sürelerin aşılması halinde, süre aşımına neden olan durumun mücbir sebep ve beklenmeye hallerden dolayı ileri geldiğinin tevsiki şartıyla, bir defayla sınırlı olmak üzere ve süre uzatımına konu talebin niteliğine göre gümrük ve ticaret bölge müdürlüklerince, kanuni süre en fazla 3 aya kadar uzatılabiliyor.