Zeytinyağını üretiyoruz ama tüketmiyoruz

HÜSEYİN GÖKÇE

ANKARA - Manisa'nın Soma ilçesinde kesilen 6 bin ağaçla yeniden Türkiye’nin gündemine oturan zeytin üretiminde Türkiye dünyada söz sahibi olsa da zeytinyağı tüketiminde tam tersi bir durum yaşanıyor. Zeytin üretiminde Türkiye dünya ikincisi olmasına rağmen, Yunanistan’da Türkiye’nin 10 katı, İspanya’da ise 5 katı zeytinyağı tüketiliyor. 

3573 sayılı Zeytincilik Kanunu, zeytinlik sahalarına 3 kilometre mesafeye kadar zeytinyağı fabrikası hariç, kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılmasını yasaklıyor. Yasa, bu alanlarda küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri yapımı konusunu ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın iznine bağlanıyor. Ancak yürürlükteki yasanın bağlayıcı hükümlerine rağmen, sanayi tesisleri yapımı amacıyla zeytinliklerin kesilmesinin önüne geçilemiyor. Soma’da kesilen 6 bin zeytin ağacı yanı sıra hemen her dönemde, daha çok sayıda ağacın kesildiği biliniyor. Bütün bu olumsuz gelişmelere rağmen, Türkiye’de zeytin tarımı ve bağlı ürün üretiminde ciddi artış yaşanıyor. 2000 yılında ülkemizde 600 bin hektar alanda zeytincilikle uğraşılırken, 2014-2015 üretim dönemi itibariyle zeytin alanları 831 bin hektara yükseldi. Aynı dönemde ağaç sayısındaki artış çok daha yüksek oldu ve 99 bin adetten 169 bin 2300’e çıktı. 2000 yılında 600 bin ton civarında olan zeytin üretimi, 2014’te 1 milyon 778 bin tona yükselmesi bekleniyor. Başka bir ifade ile 14 yıllık dönemde zeytin üretimi yaklaşık 3 katına çıktı. Aynı dönemde zeytinyağı üretimi ise 65 bin tondan 190 bin tona yükseldi. 

İspanya’nın ardından dünya ikincisiyiz 

Bu üretim verileriyle birlikte dünya zeytin üretiminde İspanya’nın ardından ikinci sıraya oturan Türkiye, zeytinyağı üretiminde ise Yunanistan, Suriye, Tunus ve Fas’ın ardından 5’inci sırada yer alıyor. Bu ülkelerden Yunanistan’da kişi başına 21 kg zeytinyağı tüketilirken, İtalya’da 11.5 kg, İspanya’da 13 kg, Tunus’ta 8 kg tüketim yapılıyor. Buna karşılık Türkiye’de ise yıllık kişi başına zeytinyağı tüketimi sadece 2.1 kg seviyesinde hesaplanıyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ise bugüne kadar 260 milyon liralık zeytinyağı fark desteği, 72.7 milyon liralık sertifikalı fidan desteği, 300 milyon liralık mazot- gübre-toprak analizi destek ödemesi yaptı. Hasat edilen ürünün işlenip paketlenmesiyle ilgili kurulan 283 tesise ise 53.3 milyon liralık hibe desteği sağlandı.

İhracatta ‘yok yılı’

Geçen sezon rekorların kırıldığı zeytinyağı ihracatında bu yıl yüzde 71, elde edilen gelirde ise yüzde 66 düşüş yaşandı. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği verilerine göre, geçen yıl miktar ve parasal getiride rekorların kırılarak, 292 milyon 642 bin dolar değerinde zeytinyağının ihraç edildiği Türkiye’de, bu sezon zeytinyağı ihracatından 99 milyon 304 bin dolar gelir elde edildi. Buna göre parasal getirideki düşüş geçen sezona göre yüzde 66 oldu. Bu yılki miktar bazındaki ihracat 26 bin 343 ton olarak gerçekleşirken bu rakam geçen yılki 92 bin 90 tona göre yüzde 71 oranında düştü. ABD, Suudi Arabistan ve Japonya’ya yapılan zeytinyağı ihracatı miktarı toplam zeytinyağı ihracatının yarısını oluşturdu. Zeytinyağında en fazla ihracat, 4 bin 272 tonla ABD’ye yapıldı.