Yalnız Ramazanda değil, her zaman hurma

FARUK ŞÜYÜN

Dünya tarihinde sekiz bin yıldır var olan, ülkemizde yüzlerce senedir oruç açarken tüketilen, sonrasında bir dahaki ramazana kadar pek hatırlanmayan bir meyve hurma… Oysa son derece besleyici ve lezzetli olan bu meyveyi Batılı şefl er neredeyse yılın her günü mutfaklarında bulunduruyor, özellikle tazesine tarifl erinde yer veriyorlar... Son zamanlarda hurma ile ilgili çıkan yazılar, besleyici değerini vurgulayan makalelerin etkisiyle bizde de 12 ay hurma tüketiminin artmaya başladığını söyleyebiliriz…

Kur'an-ı Kerim'de geçiyor

Kur'an-ı Kerim’de birçok ayette geçen hurmanın 99 türü olduğu söyleniyor. “Şelebi, meşruk, hudri, mebrum, safavi, hilliye, sugi, medjoul, faris” içinde bulunduğumuz ramazanla birlikte tezgâhlarda boy gösteren hurma cinslerinden sadece birkaçı... Bunların çoğu Medine’den, bir bölümü de İsrail, İran, Irak, Ürdün gibi ülkelerden ithal ediliyor. Türk hacıların Medine’den aldıkları hurma çeşidi ise mebrum denilen tür…

Efsaneleri var

Bir efsaneye göre Allah dünyayı yarattıktan sonra önce insanoğluna, ardından bir deveye, nihayet bir de hurma ağacına hayat vermiş. O, çöl halklarının ekmeği, Arapların en önemli besin kaynağı. Düşünün, 100 gramında 270 kalori bulunuyor ve hurmada insan bünyesi için gerekli olan her şey var: Yağ, protein, vitamin, mineraller vs… Bu yüzden bir insan yalnızca hurma yiyerek hayatını devam ettirebilir. Dedim ya çöl halklarının ekmeğidir o… Örneğin Bedeviler, neredeyse her öğünde hurma yerler. Taze sürgün ve olgunlaşmamış meyvelerin ise yemeği yapılır.

Hurma, ülkemizde yetişmiyor. Bu nedenle ithal ediliyor. Çocukluğumun ramazan aylarında tezgâhlarda ancak bir çeşidini gördüğüm, çoğunlukla Hac’tan gelenler tarafından hediye getirilen hurma, sıcak iklimlerde karşımıza çıkan bir meyve.

Yetiştiği palmiye ağaçlarının bir dişi, bir erkek şeklinde yan yana dikilmesi gerekiyor ki verim alınabilsin… Meyve verebilmesi için insan eliyle döllenme yapılması gerekiyor. Erkek hurma ağacından alınan polenler, dişiye konulup sarılıyor ve döllenme böylece sağlanıyor.

Ayrıca meyve almak için mutlaka su ve güneş gerekiyor. İkisinden biri yeterli derecede olmazsa yetişmiyor. Bu nedenle hurmanın meyve vermesi için koşullar, halk arasında şöyle bir deyime dönüşmüş:"Kökü sudan, tepesi ateşten (güneşten) ayrılmamalı."

İnsan ömrü gibi

Bir hurma ağacı 8 yaşında meyve vermeye başlıyor; her ağaçtan 40 ila 100 kg arasında meyve elde edilebiliyor. Hurma ağacının ömrü de tıpkı insan ömrü gibi 60-70, en fazla 110-120 yıl. En verimli dönemi ise 15-40 yaş aralığı.

Hurmanın sağlığımıza yararlarını komşum Dr. Yavuz Dizdar yazdı. Şunu eklemek istiyorum, bu meyvenin çekirdeği de faydalı. Çekirdekten üretilen sabun, mantar tedavisinde veya mikrop kırıcı olarak kullanıyor. Hiçbir şey yapılmayıp da öğütülerek hayvanlara verildiğinde örneğin tavuklar, çok daha sağlıklı gelişiyor.

Farklı ürünler de üretiliyor

Bu arada meyveden yapılan kahve (çekirdekler kavrulup öğütülerek), pekmez, cezerye vb. birçok ürün de özellikle Arap ülkelerinde tezgâhları süslüyor. Olgunlaşmış meyveler kurutulup öğütülerek ekmek, tatlı, pasta ve dondurmada kullanılıyor. Sanayide şeker, şurup, sirke, alkol yapılıyor. Yapraklarından ip, kalın kumaş, hasır, şapka ve sepet üretiliyor. Dallarından baston yapılıp balıkçı salı inşa edilirken gövdesi çiftçiler tarafından yakacak olarak kullanılıyor.

Simgesel değeri var

Hurmanın simgesel değeri de var: Antik Çağ’da, eski Yunan ve Roma’da hayat sembolü olarak görülen hurma ağacı eski Mısırlıların kutsal işaretlerinden biriydi. Günümüzde birçok toplum hâlâ onu zaferin simgesi sayıyor. Turnuva ya da yarışmalarda, örneğin Cannes Film Festivali’nde, kazanana palmiye dalı şeklinde bir ödül veriliyor…
Yani hurmanın kıymetini bilmek lâzım… Özetle şöyle de diyebiliriz: Cebinde bir avuç hurma olan kişinin açlık çekmeyeceği kesin…