Kahramanmaraş ekonomisinde 3 fay hattı

Tülay TAŞKIN

Beklenen destek gecikir ve talepler ivedilikle yanıt bulmazsa ekonomik ikinci bir depremin yaşanılmasından endişe ediliyor. Kentte bazı sanayicilerin tesislerini başka kentlere taşıma planı olduğu, nitelikli işgücünün kenti terk ettiği ve kentten mal tedarik eden markaların başka pazar arayışına girdiği belirtiliyor.

Bölgedeki sanayiciler finansal destek yanında üretime geçebilmek için enerjiden istihdama bazı yardımların hızlıca hayata geçirilmesi gerektiğini vurguluyorlar. Kahramanmaraş’tan yurtiçi ve yurtdışından mal alan tedarikçilerin tedirgin olduğu, ne zaman üretime geçileceği belirsiz olduğu için müşterilerin başka tedarikçi arayışına girdiği, Çin, Bangladeş, Kamboçya ve Vietnam pazarlarına yönelme eğiliminde olduğu belirtiliyor.

Tekstil ağırlıklı üretim yapılan ve Türkiye iplik üretiminin yüzde 40’ını karşılayan Kahramanmaraş’ta boyacı, konfeksiyoncu, dokumacı, iplik entegre ve örgü sektöründe 50 bin kişinin istihdam edildiği biliniyor. 1.5 milyar dolar ihracatın yapıldığı kentte en büyük endişe ise nitelikli insan gücünün kentten ayrılması olarak ortaya çıkıyor.

Sanayicide karamsarlığın arttığı ve sanayi tesislerini tekrar ayağa kaldırılması için Kalkınma Bankası’nın görevlendirilmesi isteniyor. Bölge sanayicileri ile yapılan görüşmelerde ve toplantılarda finansal destekler, insan kaynağı desteği, çalışanlara barınma sorunu gibi konular ön plana çıkıyor.

Afet özel bölge teşviki

Kahramanmaraş’ın depremden birinci derece etkilenen ilçelerine 6. bölgeden daha üst “afet özel bölge” ilan edilip 6. bölge teşviklerine ilaveten destekler verilmesi ve eskiden uygulanan 5084 sayılı teşvik yasasının daha da genişletilmiş haliyle uygulamaya konulması gibi talepler de var.

İş dünyası, bölgede faaliyet gösteren firmalara 2022 ve 2023 yılı kurumlar ve gelir vergisi muafiyeti, 2024 ve 2025 yılı geçici vergi, kurumlar ve gelir vergisinde yüzde 50 vergi indirimi sağlanması, enerji endüstri bölgeleri kurulması ve bölgede faaliyet gösteren firmalara 2023-2025 yılları için yüzde 50 enerji teşviki verilmesini istiyor.

Küçük esnafa çalışma alanı

Sanayinin bir an önce devreye alınabilmesi için çalışanın bölgeyi terk etmemesinin çok önemli olduğunun altı çiziliyor. Şehri terk eden personel için acil olarak alan belirlenip devlet tarafından öncelikli olarak konut yapılması, işçilerine lojman yapacak sanayi tesisleri için yer tahsisi yapılması, OSB ve sanayi alanlarında çalışan personel için konteyner kent kurulması, her fabrika arazisine ihtiyaç kadar konteyner temin edilmesi, küçük esnaf için çalışma alanları yapılması öncelikli talepler arasında yer alıyor.

Genel ekonomik hayatı canlandıracak kısa–orta ve uzun vadeli tedbir talepleri

1.Katar’dan gelecek 10 bin adet yaşam konteynerlerinden 5 bin adedinin Kahramanmaraş sanayi tesislerine, organize sanayi bölgeleri ve şehirde yeni oluşacak yaşam merkezlerine yakın bölgelerde altyapısı hazırlanarak acil olarak, en geç bir ay içinde kurulması. Böylece, deprem nedeniyle evleri yıkılan, ağır hasar gören veya yaşanan felaket nedeniyle yüzde 60-70 oranında şehirden ayrılan iş gücünün önemli bir bölümünün geri dönüşünün sağlanması.

2.Deprem nedeniyle büyük hasar gören Kahramanmaraş ve aynı düzeyde hasar gören bölgelerdeki işçiler ve tüm çalışanlardan alınan vergi, sigorta ve primlerin 31 Aralık 2024 tarihine kadar alınmaması, işverenlerden alınan ve işgücü maliyetine yük teşkil eden vergi ve sigorta bedelinin devletçe karşılanması çalışanların gelirlerinde yüzde 50 artış olacak şekilde destek verilmesi ve düzenlemeler yapılması.

3.Bölgedeki tüm fabrika ve işyerlerinin kredi borçlarının 2 yıl süreyle ertelenmesi ve yeniden yapılandırılması.

4.Bölgede yıkılan işyerlerinin yeniden yapılması, hasar gören fabrikaların makine ve teçhizatın tamir ve/veya yenilenmesi, mal ve hizmet üreten tesislerin yeniden üretime kazandırılması ve hizmetlerin verilmeye başlamasını teminen proje bazlı yatırım taahhütlü deprem kredisinin, görevlendirilecek kalkınma ve yatırım bankası ve/veya bir kamu bankası/katılım bankaları aracılığıyla 2 yıl ödemesiz, 10 yıl vadeli, TCMB baz faiz oranında veya aynı oranda katkı payı ödemek suretiyle yatırım finansmanı sağlanması

Talep edilen finansal destekler:

Sanayi tesisleri ve esnaflara kredi limiti firma bazlı değerlendirilmek üzere Kalkınma Bankası, yatırım bankası ve Merkez Bankası kaynaklı faizsiz 5 yıl ödemesiz 10 yıl vadeli yatırım avans kredisi verilmesi.

2023 yılı itibariyle ödenecek mevcut kredi ödemelerinin dondurularak kredi takviminin üç yıl kaydırılarak 2026 Mart ayından itibaren faizsiz şekilde tekrar başlatılması.

Tekrardan çalışmaz hale gelen, yıkılan, büyük ve küçük esnafın işten çıkarmak zorunda olduğu çalışanların ihbar ve kıdem tazminatlarının karşılanması.

Şehirde bulunan firmaların devreden KDV alacaklarının nakden ödenmesi.

Çok zor durumda olan, yeniden aktif hale gelebilmesi 6 ayı bulabilecek işverene personel maaş ve SGK primlerinin bir yıl devlet tarafından finanse edilmesi.

Tüm kamu vergilerinin yıl boyunca alınmayarak yatırımcı ve tacirin desteklenmesi ve 50 bin altı ödenmemiş tüm kamu alacaklarının silinmesi.

BDDK’nın tüm bankalardaki kredi ve kredi kartı ödemelerini n 6 ay boyunca 6’şar ay vade farksız ötelemesi.

Esnaf ve sanayiciye KGF destekli yıllık yüzde 0,50 faizle şartsız kredi imkanı verilmesi.