Coğrafi İşaret, yerel lezzetleri güvenli bir şekilde tatmamızı sağlıyor

Coğrafi İşaret Hakları, tüm üçüncü kişilerin ve yetkisiz kullanıcıların veya üreticilerin yürürlükteki standartlara uymayan ürünlerde işaret kullanmasını engeller. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır. Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. 1883 yılında kabul edilen Paris Sözleşmesi, patentler, ticari markalar, endüstriyel tasarımlar, faydalı modeller, hizmet markaları, ticari unvanlar, coğrafi işaretler ve haksız rekabetin önlenmesi dâhil olmak üzere en geniş anlamıyla sınai mülkiyete uygulanıyor. Bu uluslararası anlaşma, yaratıcıların fikri eserlerinin diğer ülkelerde korunmasını sağlamalarına yardımcı olmak için atılan ilk büyük adımdı. 

Coğrafi işaret ise tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaretler, menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir. bir Cİ etiketinin sahibi, söz konusu belirli gösterge için standartlarda belirtilen tekniklerin veya prosedürlerin aynılarını kullanarak bir kişinin bir ürün yapmasını engelleme haklarını uygulayamaz.  

Menşe adı ve Mahreç İşareti nedir?

Bir ürünün, tüm veya esas nitelikleri belirli bir coğrafi alana ait doğal ve beşeri unsurlardan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümünün belirlenen coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu çerçevede menşe adı olarak tescil edilen coğrafi işaretlerin kaynaklandıkları yöre ile bağları çok kuvvetlidir.  Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; üretim, işleme ya da diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denir. Hammaddesi veya üretim, işleme aşamalarından bir tanesi yörede gerçekleşen bir ürün mahreç işareti olarak tescillendiğinde diğer üretim ve işleme aşamaları kaynaklandığı yöre dışında da gerçekleştirilebilir. 

“Coğrafi İşaret” ve “Geleneksel Ürün Adı” tescili tek bir üreticinin hakkını değil, tescil belgesindeki şartlara uygun üretim yapan ve pazarlayanların tümünün haklarını korur. Çünkü tescil, yöresel, bölgesel ve ülkesel genelliğe sahip olup sağladığı haklar belli kişi veya kişilere bağlanamaz. Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı tescile konu olan ürünün üretimi, kaynağı Gibi birtakım genel niteliklere bağlı özelliklerden ötürü belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunmasını sağlamaktadır. Örneğin incir için “Aydın İnciri”, kayısı için “Malatya Kayısısı”, baklava için “Antep Baklavası” ibaresi belirli bir kalitenin işareti olarak ortaya çıkıyor. Tüketiciler söz konusu yöre adıyla satılan ürünleri o yöre adına duydukları güven nedeniyle, diğer yerlerde üretilenlere tercih edebilirler. Bu nedenle bir ürün için belirli bir kalite ve aitlik işareti haline gelmiş yer adlarının “Coğrafi İşaret” veya “Geleneksel Ürün Adı” olarak koruma altına alınmasında o yöre halkının menfaatlerinin korunması açısından büyük fayda vardır.     

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 34 üncü maddesine göre;

Coğrafi İşaretin avantajları nelerdir?

1- Ekonomik büyümeyi artırır
Coğrafi işaretlerin korunması, imalatçıların ve üreticilerin genel ekonomik refahına yol açar. Ayrıca, Cİ etiketli ürünlerin pazarlanması ve tanıtımı, o bölgedeki ikincil ekonomik faaliyetleri geliştirmekte ve bu da bölgesel ekonomik kalkınmayı hızlandırır. Son olarak, coğrafi işaretlerin korunması, tüketicilerin zihninde ürünün olumlu bir imajını ve itibarını yaratır ve üreticileri teşvikler ve daha iyi yatırım getirisi ile ödüllendirir.

2- Cİ etiketlerinin izinsiz kullanımını engeller
Cİ etiketinin kayıtlı sahibi, Cİ bölgesine ait olmayan herhangi birinin Cİ etiketlerini kullanmasını engellemek için tüm yasal haklara sahiptir. Sahipler ayrıca itibarlarının zarar görmemesi için yetkisiz kullanıcıya karşı yasal işlem başlatabilirler.

3- İşi genişletir
Coğrafi işaret tescilinin temel amacı, belirli bir coğrafi bölgede üretilen belirli ürünler için koruma aramaktır, bu da pazarlamacıları işlerini küresel düzeyde genişletmeye teşvik eder ve motive eder. Ayrıca coğrafi işaretlerin korunması ihracatı artırmakta ve üreticilerin kendilerine iyi kazanç sağlamalarına yardımcı olur.

4- Turizmi artırır
Cİ etiketlerinin korunması, ürünler için küresel bir itibar oluşturur. Dünyanın dört bir yanındaki insanlar, farklı bölgelerden çeşitli Cİ ürünlerini fark eder ve bu bölgeleri ziyaret etmek ve bu tür ürünleri kullanmak için motive olurlar. Bu nedenle, o bölgenin turizm endüstrisinin büyümesine de yardımcı olur. Standardizasyon ve kalitede istikrar, destinasyon imajını güçlendirip markalaşmayı sağlar. Önemli bir tanıtım aracı rolünü üstlenir ve böylece turizmin gelişmesini de beraberinde getirir. Geleneksel üretimi teşvik eder. Ürüne katma değer katar. Bölgesel kalkınmaya destek olur. Kültürel değerlerin gelecek nesillere aktarılmasını sağlar. Gastronomi kültürünün korunmasını sağlar. Tüketiciyi korur. Üreticiyi korur. Ürünün fiyatını arttırır.

Avrupa yemekleri güvenli, besleyici ve yüksek kaliteli olmasıyla ünlü

AB tarafından “Coğrafi İşaretler” (Cİ) olarak korunan tarımsal Cİ da ve içecek ürünleri, 74.76 milyar euro'luk bir satış değerini temsil ediyor. Bu miktarın beşte birinden fazlası AB dışındaki ihracatlardan kaynaklanıyor. Çalışma, korumalı bir isme sahip bir ürünün satış değerinin, sertifikasız benzer ürünlere göre ortalama olarak iki kat daha fazla olduğunu buldu. Avrupa yemekleri güvenli, besleyici ve yüksek kaliteli olmasıyla ünlüdür. Geleneksel üretim yöntemleri, AB'nin Gıda üretiminde sürdürülebilirlik için küresel standart olma hedefine de katkıda bulunur. AB kalite programları, belirli ürünlerin adlarını, coğrafi kökenleri ve bölgede yerleşik bilgi birikimi ile bağlantılı benzersiz özelliklerini tanıtmak için korumayı amaçlar. Bu ürün adları, AB fikri mülkiyet hakları sisteminin bir parçasıdır ve onları taklit ve kötüye kullanıma karşı yasal olarak korur. 

Tarımsal gıda ürünleri ve şaraplar, Korumalı Menşe Markası (PDO) ve Korumalı Coğrafi İşaret (PCİ) ve alkollü içkiler Cİ olarak korunur. AB ayrıca Garanti Edilen Geleneksel Spesiyalleri (TSG) koruyarak, belirli bir coğrafi alanla bağlantılı olmaksızın bir ürünün geleneksel yönlerini vurgular. TSG etiketli tarım ürünleri ve gıda maddelerinin satış değeri, 2.3 milyar euro'dur. Çalışma, 2017 yılı sonunda 28 AB üye devletinde korunan 3 bin 207 ürün adının tümünü temel aldı (2020 Mart sonu itibarıyla toplam korunan ad sayısı 3 bin 322'ye yükseldi). Korumalı bir isme sahip bir ürünün satış değerinin, sertifikasız benzer ürünlere göre ortalama olarak iki kat daha fazla olduğu sonucuna varıldı. Araştırmaya göre, bu ürünlerin yüksek kalitesi ve itibarı sayesinde pazarlama ve satışların artması ve tüketicilerin orijinal ürünü almak için ödemeye istekli olması üreticiler için açık bir ekonomik fayda sağlıyor. 

Cİ etiketi, malların nerede ve nasıl üretildiğini ayrıntılarıyla gösterir

AB kalite politikasının en iyi şekilde sunmaya devam etmesini sağlamak için, paydaşlardan politika hakkında geri bildirim toplamak için 4 Kasım 2019'dan 3 Şubat 2020'ye kadar çevrimiçi bir halkla istişare başlatıldı. Kilit bulgular arasında, yanıt verenlerin çoğunluğu, AB kalite programlarının üreticilere ve tüketicilere fayda sağladığı konusunda hemfikirdir. ' Olgulara dayalı özet' raporu , halkla istişareden alınan geri bildirimlere ilişkin ayrıntılı bir genel bakış sunuyor. Bugün biz tüketiciler, satın aldığımız malların menşei ve kalitesine çok dikkat ediyoruz. Cİ'ler bize bir Cİ etiketi taşıyan malların nerede (fiziksel konum) ve nasıl (üretim yöntemleri) üretildiği hakkında ayrıntılı bilgi sağlar. Bir Cİ etiketi, bir menşe garantisi ve belirli özellikler sunar. Satın aldığımız ürünlerin kalitesi, özellikleri ve menşei hakkında bize daha iyi fikir verir ve malların nasıl üretildiğini anlatır. Ayrıca bize onları çevreleyen yerel geleneklerin tadına varmamızı sağlar. Bu nedenle, genellikle Cİ sertifikalı ürünler için daha yüksek bir fiyat ödemeye hazırız.