Polonya'da "helal kesim" krizi

Ali Ekber YILDIRIM

VARŞOVA/POZNAN - Polonya'da hayvancılık sektörü helal kesimin yasaklanması ile büyük bir krize girdi. Hayvan severlerin ve vejetaryenlerin "hayvanlar çok acı çekiyor” diye karşı çıktığı "helal kesim" Polonya Parlamentosu tarafından yapılan oylama ile yasaklandı. Ülkede helal kesimin yapılmaması nedeniyle et tüketmeyen Müslüman ve Yahudi cemaatleri yasak karşısında büyük tepki gösterirken zaman zaman eylemler yapıyorlar. Helal kesim yasağı canlı hayvan fiyatının kilo başına 70 euro cent düşmesine neden oldu. Helal kesim için binlerce dolarlık yatırım yapan işletmeler atıl duruma düşerken, et ihracatçıları yaptıkları sözleşmeleri yerine getiremedikleri için büyük cezalar ödüyor.

 
Yasak Anayasa Mahkemesi'nde
Polonya'da hayvancılık sektöründe büyük krize neden olan helal kesim yasağı Anayasa Mahkemesi'ne götürüldü. Önümüzdeki günlerde mahkemenin yasağı öngören parlamento kararını iptal etmesi bekleniyor. Hayvanseverler ve vejetaryenler yasağın devamı için, Müslüman ve Yahudi cemaati ile hayvancılık sektöründe faaliyet gösterenler ise Gıda, Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı'nın da desteği ile yasağın kaldırılmasını savunuyor. Deyim yerindeyse ülke ikiye bölünmüş durumda. Hukukçuların büyük bölümü yasağın Avrupa Birliği yasalarına aykırı olduğunu belirterek, Birlik üyesi hiç bir ülkede böyle bir yasak olmadığına dikkat çekiyor. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi'nin yasağı iptal etmesini bekliyorlar.
 
Avrupa'da başka örneği yok
Polonya'nın Başkenti Varşova yakınlarında faaliyet gösteren et kesimhanelerinin yöneticileri, Poznan kentinde düzenlenen ülkenin en büyük gıda fuarında görüştüğümüz hayvancılık sektörü temsilcileri helal kesim yasağının Avrupa Birliği'nde sadece Polonya'da uygulandığını söyledi. Sektör temsilcileri Anayasa Mahkemesi'nin kararı iptal etmesi gerektiğini, gerekirse konuyu Avrupa İnsan hakları Mahkemesi'ne de taşıyacaklarını dile getirdiler.

Poznan Gıda Fuarı'nda Polonya Tarım Market Ajansı (ARR) Başkanı Radoslaw Szatkowski ile basın toplantısı düzenleyen Polonya Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanı Stanislaw Kalemba DÜNYA'nın helal kesim yasağı ile ilgili sorusuna şu yanıtı verdi: "Helal kesim konusunda bir kesimin özellikle hayvanseverlerin ve vejetaryenlerin bir duyarlılığı var. Helal kesim ile hayvanların acı çektiğini söylüyorlar. Müslüman ve Yahudi kesimler dini cemaatler ise inançları gereği hayvan etinin yenmesi için kan akması gerektiğini söylüyor. Avrupa Birliği'nin bu konuda iki kararı var. Birisi hayvanların acı çekmemesi gerektiği, diğeri ise zorunlu hallerde acı çekmesinin kabul edilebilir olduğu yönünde. Fakat Avrupa Birliği'nin hiç bir ülkesinde helal kesim önünde bir engel yok. Bakanlık olarak biz bir çalışma yaptık ve parlamentoya sunduk. Parlamentoda görüşmeler oldu. Konu tam araştırılmadan bir oylama yapıldı ve çoğunluk helal kesimin yasaklanması yönünde oy kullandı. Bundan olumsuz etkilenme olduğu çok açık. Ben şahsen helal kesimin hayvana acı vermeden yapılabileceğini düşünüyorum. Konuyu Anayasa Mahkemesi'ne götürdük. Oradan çıkacak kararı bekliyoruz. Bu kararın da yasağın kaldırılması yönünde olacağını hukukçular söylüyor. Konuyla ilgili Avrupa Birliği'nin iki kararı var. 2009'da aldığı kararda "hayvanların kesilirken uyuşturulması gerekir" deniliyor. Fakat ikinci bir karar daha var bu konuda. Orada da ritüel (helal) kesimin yasa dışı olmadığı hükmü var. Bu tartışmalar yapılırken ve yasak sürerse Polonya'nın kümes eti pazarı kimin eline geçecek? ona bakmak gerekir."
 
Helal kesim tesisleri atıl kaldı
Toplam 5 milyon civarında büyükbaş hayvan varlığı olan Polonya'da sığır eti tüketimi çok düşük seviyelerde. Domuz eti ve kümes hayvanları eti tüketiliyor. Sığır etinin yüzde 90'ı ihraç ediliyor. İhracatta ise en büyük pazar Avrupa Birliği, Türkiye'nin de aralarında olduğu Müslüman ülkeler ise Polonya et sektörünün son yıllardaki en önemli pazarı oldu. Ancak, helal kesimin yasaklanması ile bu pazarlara yapılan ihracat tamamen durdu. Her biri ortalama 200 bin euroya kurulan çok sayıda helal kesim hattı atıl bekliyor. Ülkenin en büyük kesimhanelerinden biri olan ve Türkiye'ye ilk et ihracatı gerçekleştiren aile şirketi Mokobody'nin iki yöneticisi Waldemar Podniesinski ve Malgorzata Podniesinski yasağın tüm ülkeyi olumsuz etkilediğini belirterek şu bilgileri verdiler: "Avrupa Birliği yasalarına göre helal kesim yasak değil. Hiç bir ülkede uygulanmayan yasağı bizim parlamentomuz uyguluyor. Yasağın başlaması nedeniyle üreticiden hayvan alımını azalttık. Bu da çiftçilerin sattığı canlı hayvanda kilo başına 50 ile 70 euro cent düşüşe neden oldu. Yasak devam ederse özellikle sığır yetiştiricileri bu işi bırakmak zorunda kalır. Çünkü sığır etinin büyük bölümü ihraç ediliyor. Biz 2010 yılında helal kesim sertifikası aldık. Ona göre yatırım yaptık. Ama kesimhanemizin helal kesim hattını kullanamıyoruz. İhracat yaptığımız Müslüman ülkelere taahhütlerimizi yerine getiremediğimiz için büyük cezalar ödüyoruz"
 
Kümes hayvancılığı da olumsuz etkileniyor
Helal kesim yasağından sadece büyük baş hayvancılık sektörü değil, kümes hayvancılığı da olumsuz etkileniyor. Ulusal Kümes Hayvanları Sektör Başkanı Lukasz Dominiak kümes hayvanları sektörünün yaptığı 550 bin ton ihracatın yüzde 10'nun helal kesim olduğunu belirterek: "Yasak sektörümüzü olumsuz etkiliyor. Polonya'da iç pazarda kümes hayvanları çok yaygın tüketiliyor. Bu nedenle helal yasağı iç tüketimi azalttı. Ama aynı zamanda yıllık 550 bin ton kümes hayvanları et ihracatımızın yüzde 10'unu helal kesim oluşturuyor. O yüzde 10 şu an yapılamıyor. Yasak kalkmazsa etkileri çok daha büyük olacaktır" dedi.
 
Türkiye ve Arap ülkeleri pazarı kaybedildi
Ulusal Et Üreticileri ve Sanayicileri Birliği Başkanı Wieslaw Rozanski, Türkiye'nin 2009'dan sonra et ithal etmeye başladığını hatırlatarak: "2010 yılında Türkiye'ye en fazla et ihracatını Polonya gerçekleştirdi. O yıl Türkiye’ye 280 bin ton et gönderdik. Bizim için stratejik bir pazar. Arap ülkeleri de hızla gelişen ve Polonya'dan et ithal eden ülkeler. Fakat helal kesim yasağı ile hem Türkiye hem Arap ülkeleri pazarını kaybettik. İhracat için yaptığımız sözleşmeleri gerçekleştiremediğimiz için çok yüklü cezalar ödüyoruz. Helal kesim yasağının kaldırılması için Cumhurbaşkanı ve Başbakan ile görüştük, konu şimdi Anayasa Mahkemesi'nde. Yasak en çok çiftçileri, sonra bizleri olumsuz etkiledi. Anayasa Mahkemesi'nin Yasağı kaldırmasını bekliyoruz" diye konuştu.