Toprağın sinsi düşmanı: Şeker pancarı erozyonu

KAYSERİ - Osmangazi Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından yapılan araştırmada, 2000-2011 yılları arasında toplam 3 milyon 998 bin hektar şeker pancarı ekim alanından yaklaşık 18 milyon 326 bin 534 ton toprağın taşınarak erozyona uğradığı belirlendi.
Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nazmi Oruç, tarımsal alanlardaki erozyonun genellikle su, rüzgar ve yanlış toprak işleme nedeniyle ortaya çıktığının kabul edildiğini belirterek, özellikle şeker pancarı, patates ve havuç gibi bitkilerin hasadı sırasında da toprağın en verimli kısmı olan üst tabakasından büyük ölçüde kayıplar yaşandığını söyledi.
Türkiye Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü ve Pankobirlik'in 2000-2011 yılları arasındaki raporlarından yararlanarak şeker pancarı tarımındaki tahmini toprak firelerini hesapladığını ifade eden Oruç, şu bilgileri verdi:
"Şeker pancarı, patates ve havuç gibi yumru şeklindeki bitkilere yapışan toprak, hasat sırasında ürünlerle birlikte başka alanlara taşınarak zaman içerisinde toprağın en verimli olan üst tabakasının incelmesine neden olmaktadır. Kamu ve özel sektöre ait toplam 33 şeker fabrikası ekim alanlarında en az toprak firesi hektar başına 3.1 tonla 2001 yılında, en yüksek toprak firesi ise 5.45 tonla 2010 yılında gerçekleşmiştir. 12 yıllık hesaplamalara göre ise, hektar başına yıllık ortalama toprak kaybı 4.65 ton olmuştur. Bu da toplam 3 milyon 998 bin hektar şeker pancarı ekim alanından yaklaşık 18 milyon 326 bin 534 ton toprağın taşınması anlamına gelmektedir. Bu çerçevede Türkiye genelinde pancar ekim alanlarında 2000-2011 arasındaki 12 yılda toplam 3.6 milimetrelik bir toprak kaybının olduğu söylenebilir."
Toprağın organik madde, mikrobiyolojik aktivite ve bitki besin elementleri bakımından en zengin kısmını oluşturan pulluk tabakasındaki bu aşınmanın en aza indirilmesi için birtakım önlemler alınabileceğini dile getiren Oruç, "Erozyonun önlenmesi için pancar sökümünde toprak neminin dikkate alınmasını, pancar yığınının bir süre tarlada üzeri örtülerek bekletilmesi ve teslim noktalarından dönüşte araçlarda kalan toprağın tarlaya geri getirilmesi gerekir" dedi.

Kayseri Şeker Fabrikası'ndan örnek uygulama

Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Akay da, şeker pancarı erozyonunun önlenmesi için çiftçileri desteklediklerini söyledi.
Pancar ekim bölgelerinden Şarkışla, Gemerek, Sarıoğlan ve Yeşilhisar ilçelerinde fabrikalarının desteğiyle "mouse" sisteminin kurulduğunu ifade eden Akay, geçmiş yıllarda yüzde 10 civarında olan firenin bu sistem sayesinde yüzde 7'ye düştüğünü anlattı.
Akay, sistemi zaman içerisinde diğer bölgelerde de yaygınlaştıracaklarını ifade ederek, şöyle devam etti:
"Bu sistem, tarla kenarlarında bulunan silolardan aldığı pancarı eledikten ve temizledikten sonra nakliye araçlarına yüklüyor. Sistem, doğaya ve tarla verimine çok büyük katkı sağlıyor. Sistemi desteğimizle kuran taşıyıcı kooperatifleri, çiftçilerimiz ve doğa kazanmış oldu. Planladığımız ve hayata geçirdiğimiz her çalışmada ilk önce çiftçinin menfaatini hesap ediyoruz. Önceleri 100 ton pancarla fabrikaya taşınan 5 ton toprak, bu sistem sayesinde 2 tona düştü."
Fabrikaya temiz pancar getiren çiftçilere de önemli oranda prim ödemesi yaptıklarına dikkati çeken Akay, mouse sisteminin kullanıldığı bölgelerde çiftçiye temizleme ve yükleme parası olarak ton başına 4 lira, ayrıca taşıdığı topraktan ayrıştırılırken pancarın fire oranına göre ton başına 1 liradan 6 liraya kadar temiz pancar primi ödediklerini sözlerine ekledi.