Blockchain sadece bankacılığı değil tüm ekonomik sistemi değiştirecek

HİLAL SARI BAŞARAN

Sanal para birimi Bitcoin için geliştirilen blockchain adlı sistem geçtiğimiz aylarda da birçok kez gündeme geldi ve özellikle finans sektörünü kökten değiştireceği üzerine uzmanlar her gün görüş bildiriyor. Fakat IBM'in blockchain'a bakışı farklı. Yakında IBM’in global blockchain ekibine katılacak olan ve IBM'in Ortadoğu ve Afrika Ödeme Sistemleri ve Blockchain Lideri Kathryn Harrison'la geçtiğimiz hafta çığır açan bir sohbet gerçekleştirdik. Konu sadece ödemeler ve bankacılıktaki işlemler değil. Blockchain, Harrison'a göre tüm ekonomik sistemi değiştirecek. Çünkü blockchain teknolojisi şirketlerin tedarikçileriyle, müşterileriyle, çözüm ortaklarıyla ve networklerindeki her partiyle 'varlık transferi' yapmasını hızlandıran, bu sürecin maliyetini düşüren, mutabakat süreçlerini neredeyse sıfıra indiren devrim niteliğinde bir sistem. Harrison blockchain için "90'lı yıllardaki internet neyse, blockchain de o kadar köklü ve kapsamlı bir değişim anlamına geliyor" diye konuştu.

- IBM için blockchain ne anlama geliyor?

Sanırım IBM için hikaye şurada başlıyor. IBM yeni teknolojilerin şirketlerin ve iş faliyetlerinin nasıl daha iyi yapılmasına fayda sağlayacağına kafa yoran bir şirket. Bu yüzden blockchain'e bu sahadaki diğer blockchain oyuncularından ve bitcoin'cilerden çok daha farklı bir perspektifl e bakıyoruz. Ekonominin ilk dersine dönerseniz, şirketler büyük iş networkleri içindeki birer ögedir. Örneğin bir gazete olarak, müşterileriniz, tedarikçileriniz, düzenleyici kurumlar gibi iş ağınızda bir sürü farklı yapıda şirket var. Ve tüm bu partnerlerle ‘varlık transferleri’ gerçekleştirerek para kazanıyorsunuz. Varlık derken bu demirbaşlarınız da olabilir, müzik, haber, patent gibi fikri mülkiyetler de olabilir. Ve şu anda dünya genelinde iş dünyasına baktığımızda varlık transferi dediğimiz şey hala çok manuel bir süreç. Aracılar var, güven sağlamak için geçilen adımlar var, operasyonlar var.

YOLSUZLUK VE TEKNİK HATA RİSKLERİNİ DÜŞÜRECEK

Her şirket kendi kayıtlarını tutuyor. Ve tüm şirketler hangi partnerle ne iş yaptığını kendi kayıtları üzerinde tutuyor. Fakat benim kayıtlarım genelde sizinkinden çok daha farklı oluyor. Bu yüzden mutabakat için çok fazla zaman harcamamamız gerekiyor. Sonra bir de yolsuzluk gibi tarafl arı var bu işin. Birileri kayıtlara girip usülsüzlük yapmış olabiliyor. Ya da teknik bir hatadan dolayı kayıtlar birbirini tutmuyor olabilir. Blockchain teknolojisi ise şirketlere ortak bir kayıt tutma imkanı sağlayarak tüm bu ekstra maliyetleri, yolsuzluk ve teknik hata endişelerini ortadan kaldırabilen bir güç.

MUTABAKAT VE ŞEFFAFLIK EN ÖNEMLİ İKİ FAYDA

Blockchain’in faydaları saymakla bitmiyor fakat en önemli dört faydasını sayacak olursak; Birincisi mutabakat, bir iş ağındaki her partnerin yapılan işlemi görebilmesi ve aynı fikirde olması. İkincisi her partinin işlemin kökenini görebilme imkanı. Bir uçak şirketini düşünün. Onbinlerce tedarikçisi olan onbinlerce tedarikçileri var. Ve dünya genelinde farklı havaalanlarına girmesine izin verilen farklı materyaller var. Günün sonunda üretici, havayolları ve havaalanları o uçuşun güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak zorunda. Düşünün bir blockchain dünyasında tüm bu varlıkların nereden geldiğini, sistemden nasıl geçtiklerini görebiliyorsunuz. İstediğiniz parça hakkında veya istediğiniz parti hakkında hangi taraftan olursa olsun, ne bilgi istiyorsanız sistemde aratabiliyorsunuz.

Sonra bir de düzenleyici kuruluşların işin içine girdiğini düşünün. Gerekli sertifikalara sahip olup olmadığını denetçi kuruluşun doğrudan görebildiğini bugünkünden çok daha hızlı bir şekilde görebiliyor olacaklar. Genel bir şeffaflık artışı sistemin her tarafına yayılacak. Ve bu sadece ilk adım. Henüz blockchain teknolojisi normal şirketlerde kullanılmıyor. Çok yeni bir saha ve IBM gibi birçok teknoloji şirketi bu paylaşımlı network sisteminin şirketlere nasıl faydalar sağlayabileceğini şimdiden görüyor.

Asıl heyecanlandıran diğer bahsetmemiş olduğum iki önemli fayda: yükümlülük - bu faydadan kasıt blockchain üzerinde olan hiçbir şeyi değiştiremiyor oluşunuz. Diğer bir fayda da kesinlik. Yani bir işlem tamamlandıktan sonra o işlem net ve kesin olarak bitmiş, sona ermiştir. Bugünün iş dünyasında işlemlerin sonlanması günler hatta haftalar alabiliyor. Blockchain dünyasında tüm işlemler için hem zamanı azaltıp hem de maliyetleri düşürebileceksiniz. Yolsuzluklar azalacak ve network üyeleri arasındaki güven artacaktır.

BLOCKCHAIN SINIRLARI KALDIRARAK YENİ İŞ FIRSATLARI DOĞURACAK

- Peki blockchain sadece süreçlerimi sadeleştirecek?

Bu işin en ‘cool’ tarafı ise yeni iş fırsatları doğuruyor olması. Çünkü şu an iş yaptığımız dünyanın bazı sınırları var. Ve bu sınırların bazılarını blockchain gibi teknolojilerle kaldırabildiğinizde tüm süreçler, sektörler ve hatta iş modelleri değişebiliyor.

- İş dünyası şu anda bu konuya nasıl bakıyor?

Blockchain için hazırlık yapıyorlar mı? Blockchain ile ilgilenen şirketlerin çok farklı sektörlerden çok geniş bir yelpazeye yayıldığını görüyoruz. Finans sektörü blockchain ile ilk ilgilenen sektör oldu çünkü blockchain sanal para birimi bitcoin için yaratılmış bir teknolojiydi. Küresel finansal krizin ardından yaratılan ve tam denetlenemeyen bir alan olan bitcoin için başlamıştı blockchain. Fakat bu denetimsizliğin yol açtığı bozunmayı farkeden finans kuruluşları da tek tek uyanmaya başladı ve sormaya başladılar. “Bu da ne? Bizim işimizi ve potansiyelimizi nasıl etkileyecek?” sorularını soruyorlar.

- Hangi sektörler blockchain dünyasına giriş yapmaya hazırlanıyor?

TURİZMDEN MEDYAYA, SAĞLIKTAN HÜKÜMETLERE HERKES KULLANACAK

Teknolojinin iş dünyasında taraflar arasında bilgi ve varlık alışverişini aktarmaya destek olması başka birçok yeni fırsat çıkartıyor karşımıza. IBM olarak blockchain konusunda sadece finans sektöründen değil seyahat ve turizm sektöründen, medyadan, sağlık hizmetlerinden şirketlerle, hükümetlerle ve yönetimlerle görüşüyoruz. Arabanıza ruhsat almak gibi basit bir süreçte bile tarafl arın birçoğu blockchain’in şeff afl ık, kesinlik, mutabakat gibi birçok faydasını alabilir.

AKILLI SÖZLEŞMELERLE BİRÇOK SEKTÖR DEVRİM YAŞAYABİLİR

Yani şirketler finans sektöründeki bu uyanışı izleyip, “Biz de bu teknolojiyi kendi süreçlerimiz için kullanabiliriz” diye düşünmeye başladılar. Peki bu iş nasıl olacak? Şu anda blockchain’in aktif olarak kullanıldığı tek alan bitcoin. Diğer alanlarda ise hala gelişim aşamasında. Öncelikle ortak kayıt teknolojisine ihtiyaç duyulacak. İkincisi ise bu iş ağı içinde çalışabilecek akıllı sözleşmeler. Bazen ev aldığınız sayfalarca sözleşme, bazen de sadece parasını alıp aracınızı sattığınız sözlü bir sözleşme olabiliyor. Tüm bu sözleşmeler akıllı hale geldiğinde ve koda dönüştürülerek ortak bir sistem üzerinde işletilebildiğinde çok daha fazla sektör blockchain’le devrim yaşayabilir.

Bockchain’de en hassas konu gizlilik olacak

- Peki herkesin ortak bir yerde kayıtlarını paylaştığı blockchain’de gizlilik konusu nerede duruyor?

Tabii blockchain konusundaki en hassas alanlardan biri gizlilik. Yaptığınız işin herkes tarafından bilinmesini istemezsiniz. Müşterilerinizin tedarikçilerinize ne ödediğinizi bilmenizi istemezsiniz. Tedarikçilerinizin müşterilerinize ne ödediğinizi bilmesini de istemezsiniz. Denetçilerin ya da düzenleyici kurumların tüm süreçlere erişimi olmasını istersiniz. Buna karşın aldığım ürünlerin gerçek kalitesini bilmek isterim. İçtiğim çayın gerçekten Rize’den gelip gelmediğini bilmek isterim. Yani hem şeff afl ık istiyorum hem de kimle ne paylaşacağıma ben karar vereyim istiyorum. Bu da şu anda kullanılan blockchain sistemlerinden hayli farklı. O yüzden de henüz gelişim aşamasında olduğunu söylüyoruz.