Cari açık için iyi haber enerji ithalatı düşüyor!

Naki BAKIR

ANKARA - Son yıllardaki hızlı büyümesi ile Türkiye ekonomisinin yumuşak karnı haline gelen cari açıkta, küçülme eğilimine yönelik önemli bir işaret enerji cephesinden geldi. Türkiye'nin çok büyük oranda dışa bağımlı olduğu ve cari açıktaki büyümede önemli payı bulunan enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, bu yıl küçülme sürecine girdi.
DÜNYA'nın TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, yılın ilk çeyreğinde petrol, gaz gibi enerji ürünlerinin ithalatına ödenen fatura, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10'a yakın düşüş gösterdi. Enerji ürünleri ithalatında bu yıl ocak ayında yüzde 3.8, şubatta da yüzde 3.5 olan düşüş, özellikle mart ayında yüzde 20.4'e ulaştı. Ocak-mart dönemleri itibariyle fatura yüzde 9.7 küçülerek 13.4 milyar dolara geriledi. Geçen yıl aynı dönemde 14.9 milyar dolarlık enerji ürünü ithal edilmişti. Toplam ithalat faturası içinde geçen yıl ilk çeyrekte enerji ürünlerinin yüzde 26.6 olan payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 22.8'e geriledi.

Kış mevsimi daha az sürdü

İthalat faturasının küçülmesinde; ilk çeyrekler itibariyle kış mevsiminin geçen yıla göre daha kısa sürmesinin konutlarda ısınma amaçlı gaz tüketimi düşürmesinin yanı sıra elektrik enerjisi üretiminde yenilenebilir kaynakların payının giderek artmasının doğalgaz ithalatındaki düşüşte etkili olduğu belirtiliyor.

'Gizli' ithalat % 14.3 arttı!

İlk çeyrekteki enerji ithalatının 8.9 milyar dolarla en büyük bölümünü, "gizli veri" kapsamındaki ham petrol, doğalgaz ve diğer ürünler oluşturuyor. BOTAŞ'ın talebi üzerine TÜİK, petrol, bitümenli taşkömürü ve doğalgaz ithalatını "gizli veri" kapsamına almıştı. TÜİK, bazı istatistiklerin açıklanmasında, mevzuat gereği "gizli veri" kriterine uyuyor. Bireysel verinin toplulaştırılması ile oluşturulan veri tablosunun herhangi bir hücresindeki istatistiki birim sayısının üçten az olması veya birim sayısı üç ve daha fazla olduğu halde bir veya iki istatistiki birimin hakim konumda olması durumunda ilgili hücredeki veri "gizli" kabul ediliyor. Bu kapsamdaki enerji ithalatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14.3 düşüş gösterdi.
Aynı dönemde gizli veri kapsamı dışında kalan petrol ve petrolden elde edilen ürünler ithalatı ise yüzde 5.9 artışla 3.5 milyar dolar oldu. Bu dönemde doğalgaz ve mamul gaz ithalatı yüzde 13.8 azalışla 626 milyon, taş, kok ve briket kömürü ithalatı yüzde 38 azalışla 232 milyon, elektrik enerjisi ithalatı ise yüzde 265 artışla 116.4 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

Dış açığa katkısı azaldı

Toplam ihracatta küçük bir paya sahip olan enerji ürünleri ihracatı da aynı dönemde yüzde 20.5 azalarak 1.6 milyar dolara geriledi. Enerji ürünlerinde yapılan bu ihracat düşüldüğünde üç aylık "net" enerji ithalatının; başka deyişle enerji ürünlerindeki dış ticaret açığının geçen yıla göre yüzde 8 düşüşle 11.8 milyar dolar olduğu belirlendi.  
Geçen yıl ilk çeyrekte 20.6 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.3'ünü net enerji ithalatı oluştururken, bu yıl aynı dönemde 21.6 milyar dolar olan açığın yüzde 54.5'i bu ürünlerden kaynaklandı.

2012 yılında rekor kırmıştı

Tüketimde daralma ve ekonomide yavaşlama nedeniyle genel ithalatta düşüş yaşanan 2012 yılının tümünde enerji ürünleri ithalatı ise büyümesini sürdürerek brüt 60.1 milyar ve net 52.4 milyar dolarla; toplam ithalat faturası içinde enerjinin payı da yüzde 25.4'le tarihindeki en yüksek düzeyleri gördü. Net enerji ithalatı, geçen yıl 84 milyar dolar olan toplam dış ticaret açığının yüzde 62.3'le dörtte üçünü oluşturdu. Bunun da kriz yılı 2009 dışındaki tüm yılların en yüksek oranı olduğu belirlendi. 
Son revizyonlara göre 2011'de 75 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin rekorunu kıran cari açık geçen yıl tüketimdeki daralma, toplam ithalatta ve dış ticaret açığındaki küçülmenin etkisiyle gerileyerek 50 milyar doların altına indi. Ancak, büyüme eğilimini sürdüren enerji ithalatı, cari açığın daha fazla küçülmesine karşı direnç oluşturdu. Bu yılın ilk çeyreğinde enerji ithalatında başlayan küçülme eğilimi ise direncin ortadan kalktığı, cari açıktaki küçülmenin hızlanabileceğinin işaretini verdi.