Çin düşük karbonlu ekonomiyi seçiyor

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Çin Resmi İstatistik Kurumu tarafından yayınlanan 2016 Ekonomik ve Sosyal Kalkınma İstatistik Bildirisi’ne göre Çin’de kömür tüketimi beklenenenden hızlı bir düşüş gösteriyor. Yeni veriler, Çin’de kömür tüketiminin 3 yıldır düşmeye devam ettiğini ortaya koyuyor.

Çin’de kömür tüketimi 2016 yılında yüzde 4.7 daralma gösterdi. Bu düşüş 2014 ve 2015 yıllarında yaşanan düşüşün üzerinde. Önemli bir diğer veri ise Çin’de yenilenebilir enerji sektörünün büyümeye devam ettiği yönünde. Ülkedeki güneş enerjisi kurulu gücü 2016’da yüzde 81.6 artarak 77 GW’a; rüzgar kurulu gücü ise yüzde 13.2 artarak 149 GW’a ulaştı.

Ancak Çin’de yaşanan en büyük sorun, yenilenebilir elektriğin şebekeye ulaşması önündeki problemler. Bu nedenle, geçtiğimiz yıl Çin’de rüzgar ve güneşe dayalı 57.1 TW/saat enerji ziyan edildi. Bu rakam Danimarka ve İrlanda’nın 2015 yılı toplam üretimine eşit.

İstatistik verileri aslında, Çin’in düşük karbonlu bir ekonomiye geçerek devam ettirdiği enerji değişimi ile birlikte, bu yolda ilerlemesi için ortadan kaldırması gereken engellerin zorluğuna dair bir tablo ortaya koyuyor.

2016 yılında, Çin’de kömür tüketiminin yüzde 4.7 oranında düşmesi, ülkenin 3 yıldır kömür tüketimini istikrarlı bir şekilde azalttığının kanıtı niteliğinde. Kömürün Çin enerji karmasındaki payı, 2015’te yüzde 64 iken, bu oran 2016’da yüzde 62’ye geriledi. Tedarik tarafındaysa, Çin 2016 yılında 2015’e oranda yüzde 9 daha az kömür üretti ve toplam kömür üretimi 3.41 milyar tona düştü.

Kömür tüketimi yükselmeyecek

Çin Devlet Konseyi Kalkınma Araştırma Merkezi Endüstriyel Ekonomi Departmanı, Araştırma Bölümü Başkanı Xu Zhaoyuan; “Kömür tüketiminin önümüzdeki birkaç yıl içinde yeniden yükselişe geçeceğini sanmıyorum, hatta durağan bir noktada kalacaktır, yani sabit kalacak ya da yavaşça düşecektir. Bunun nedeni, enerji yoğun endüstrilere yapılan yatırımların büyük oranda azalıyor olması ve yeniden artma ihtimalinin az olması. Önümüzdeki yıllarda temiz enerji hızla büyümeye devam edecek ve kaynak ve çevresel kısıtlamalardan dolayı enerji yoğun endüstriler küçülecek” yorumlarını yapıyor.

Xiamen Üniversitesi Çin Enerji Politikaları Çalışmaları Enstitüsü Dekanı Lin Boqiang ise, “Çin’de kömür tüketimi hâlâ ekonomik büyüme ile doğru ilişkili. 2016’da Çin kömür tüketimindeki düşüş, ekonomik yapıdaki değişiklik ve temiz enerjideki artışın bir sonucuydu. Çin’in enerji sistemi karbonsuzlaşmaya devam edecek ve kömürün Çin enerji karmasındaki payı küçülmeye devam edecek” diyor.

Kömür projeleri iptal ediliyor

Öte yandan, Oxford Üniversitesi tarafından hazırlanan yeni bir rapor, Çin’deki termik santrallerin risklerini inceliyor ve Çin’deki var olan kurulu kömür enerjisinin karşılaşacağı ekonomik riskleri ortaya koyuyor. Yapılan analize göre, gerek küresel ve yerel ekonomik gelişmeler ve gerekse fosil yakıt sektöründe artan riskler nedeniyle, Çin’in kömürlü termik santralleri, ömürlerini tamamlamadan önce atıl durumda kalabilirler. Atıl duruma düşecek olan bu tesislerin mali boyutu ise 449 milyar dolar ile 1 trilyon 47 milyar dolar arasında değişiyor. Bu miktar, Çin’in GSYH’sının yüzde 4.1 ile 9.5’ine denk geliyor.

Çin, kömür alanında artan ekonomik ve sosyal riskler yüzünden planladığı kömürlü termik santral inşaatlarını iptal ediyor. Çin’in 2017’de iptal ettiği kömürlü proje sayısı 103’e ulaşmış durumda. İptal edilen santrallerin planlanan kurulu gücü 120 GW dolayında olduğu ifade ediliyor. Özetle, Çin sadece 2017 yılında Türkiye’nin toplam kurulu gücünden 1.5 kat daha fazla kömürlü termik santral iptal etmiş durumda.

Çin düşünce kuruluşu Kömür Stratejik Planlama Araştırma Enstitüsü’nün yaptığı bir çalışmaya göre, yerli kömür sektöründeki kapasite aşımıyla başa çıkmak için tasarlanan hükümet politikaları, 200 milyon tondan büyük stok eritti ve kömür şirketlerinin yıllık çalışma günlerini 2016 yılında 330’dan 270’e düşürdü. Bunun sonucunda, üretim 2016’da yüzde 9 azaldı ve üretim ve tüketim arasında büyük bir fark meydana geldi. Bu durum kömür fiyatında artışa neden oldu ve üç yıl boyunca düşen ithalat rakamlarının 2016’da yükselmesine yol açtı. Enstitü tarafından gerçekleştirilen çalışma, ithalatta yaşanan artışa rağmen, termik santral, çelik ve inşaat malzemeleri sektörlerindeki kömür talebinin giderek azaldığını ortaya koyuyor. Bu sektörlerin 2015 yılında Çin kömür tüketiminin yüzde 80’ini teşkil ettiğini yansıtan çalışma, bu sektörlerin uzun dönem taleplerinin düşmeye devam edeceğine yer veriyor. Çalışma, Çin kömür talebinin 4 milyar ton civarında sabitleneceği ve bunun da tamamının yerli arzla karşılanabileceği sonucuna varıyor.

Yenilenebilirlerin performansı güçlü, ama engeller var

Çin, 2016 yılında, dünyanın en çok rüzgar ve güneş enerjisi kurulu gücünü devreye sokan ülkesi oldu. 2016’da güneş kurulu gücü yüzde 81.6 artarak 77GW’a, rüzgar kurulu gücü ise yüzde 13.2 artarak 149 GW’a ulaştı. Bu arada, üretimden kesinti, rüzgar ve güneş enerjisi sektörü için zorlu bir konu olmaya devam ediyor. Geçtiğimiz ay Ulusal Enerji İdaresi’nin yayımladığı verilere göre, ulusal rüzgar enerjisi üretimden kesinti oranı 2015’de yüzde 15’ten, 2016’da yüzde 17’ye çıktı. Bu şu anlama geliyor: 2016 yılında rüzgar enerjisiyle üretilen elektriğin yüzde 17’si şebekeye entegre edilmedi ve kullanılmadı. Bir karşılaştırma yapılırsa, Danimarka gibi ülkeler rüzgar enerjisiyle üretilen elektriğin neredeyse tümünü şebekeye entegre ediyor. Ya da Greenpeace’in yaptığı yeni bir araştırmaya göre, Çin’in 2016 yılında boşa giden rüzgar enerjisi İspanya’nın 2015’te rüzgardan ürettiği toplam elektrik miktarına eşit.