Dünyayı iyilik ve güven ekonomisi kurtaracak

Gezegenin yaşam destek üniteleri yavaş yavaş çöküyor. Küresel iklim değişikliği, tatlı su krizi gibi sayısız kriz var hayatımızda. 

Oysa bizim ihtiyacımız olan; insan ve doğa ile dost bir toplum; iyilik, karşılıklı yardımlaşma ve güven ortamı. İnsanların mutluluğunu temel alan daha basit, daha iyi, daha adil bir hayat. 

Uygar Özesmi tarafından kurulan Good4Trust.org’un hedefi de bu: “Beraberce iyiliği çoğaltmak, iyi insanlar arasında güven tesis etmek.” 

Good4Trust.org iyiliklerin paylaşıldığı; sosyal ve ekolojik açıdan sorumlu ve güvenilir üreticilerle, bu ürünleri tercih ederek daha adil bir hayat tarzı seçen türeticilerin bir araya geldiği bir sosyal paylaşım platformu. Türeticiler; tüketimi değil, kullanarak dönüştürmeyi benimseyen, adil ve doğayla dost üreticileri destekleyen kişiler olarak tanımlanıyor... 

Aslında hepimiz türetici olduğunda kurtulacak dünya, diyelim ve sözü Uygar Özesmi’ye verelim. Özesmi, Good4Trust.org’un Kurucu ve Kışkırtıcısı. Şu anda Change.org Doğu Avrupa ve Batı Asya Direktörü ve CIVICUS - Sivil Katılım için Küresel Birlik Yönetim Kurulu’nda görev alan Özesmi, daha önce Greenpeace Akdeniz Genel Direktörlüğü, TEMA Vakfı Genel Müdürlüğü, Birdlife Partneri Doğa Derneği’nin Kurucu Başkanlığı’nı da yaptı. Özesmi, “Good4Trust platformu fikrinin doğuşu, gidişatın sürdürülebilir olmamasından kaynaklanıyor” diyor ve şöyle devam ediyor: 

Türetim ekonomisi ile mutluluk maksimizasyonu 

“Bu şekilde devam edersek, dünya insanlık için yok oluşa doğru gidiyor. Küresel ısınma, su krizi gibi tüm bu krizleri yaşamamızın temel nedeninin, mevcut sosyo ekonomik paradigma olduğunu görüyoruz. Yani rakebet üzerine kurulu, kar maksimizasyonu için tüketim ekonomisine dayalı bir ekonomik sistem. Bu sistem, karı maksimize etmek için çevreye olan zararlarını dışsallıyor. Hedefi insanlara daha fazla tükettirmek. Bu şekilde gezegenin yaşam üniteleri de hızla yokoluyor. 

Greenpeace’te çalışırken, ekonomik üretimi doğaya daha uyumlu hale getirmenin yeterli olmayacağını görmeye başladım; fakat bunu değiştirmenin zaman alacağı ortadaydı. Yeni bir mekanizmanın kurulması ve ekonomiyi yavaşça dönüştürmesi gerekiyordu. Bizim ekonomiden beklentimiz, ekolojik ve sosyal açıdan adil olması. Bunu yaparken de kar maksimizasyonunu değil, insan mutluluğunun maksimize edilmesini temel alması. Yani, tüketim ekonomisi yerine türetim ekonomisi yaratması. Bu kapsamda ayrıca Türetim Ekonomisi Derneği'ni kurduk. Derneğin amacı; Türeticilerin beklentileri neler? Sorunları neler? Türkiye’de ekolojik ve sosyal açıdan adil ürün almak isteyen kaç kişi var? Kaç kişi bu ürünlere erişebiliyor? gibi soruların yanıtlarını bilimsel bir şekilde ortaya koymak. Önyargılardan çıkıp gerçekleri görmek. “ 

Eşit şartların hakim olduğu kapalı ekonomi 

“Binlerce insan kötü gidişatın farkında ve üretimlerini doğaya ve insana zarar vermeyecek şekilde yapıyor. Fakat bu insanlar, mevcut ekonominin ekolojik ve sosyal maliyetleri dışlamasından dolayı tutunamıyorlar. Mevcut ekonomi fiyat rekabeti üzerine kurgulanmış durumda. Biz de bu üreticileri, nasıl rekabet dışına çıkarırız diye düşündük. Onları kendileri gibi düşünen, etik değerlerle hareket eden insanlarla bir araya getirmeye karar verdik. ‘Kendine davranılmasını istediğin gibi davran’ inancı ile hareket eden, sosyal adalete inanan insanları bir araya getirdik. Böylece , varolabilecekleri bir ekonomik evrene girmiş oluyorlar. Eşit şartların hakim olduğu bir kapalı ekonomi yaratıyoruz.” 

Ekonominin ‘küçülmesi’ne katkı sağlıyoruz 

"Good4trust olarak biz ekonominin küçülmesine katkıda bulunuyoruz; tabi ki bugünkü anladığımız anlamıyla ‘küçülmek’ten bahsediyorum; çünkü büyüme ekonomisi doğanın ve insanın altını oyan mekanizmalardan bir tanesi; Daha fazla büyüme için daha fazla tüketim gerekiyor. Oysa biz Good4Trust ile lineer değil, döngüsel bir ekonomi kurmanın peşindeyiz. Bu ekonomide, büyüme gerçekleşecek tabi ki, ama bu, farklı bir büyüme. Burada bizim büyüttüğümüz şey, ekonominin döngüselliğinin çevreye ve insana zarar vermeden daha fazla dönmesini sağlamak. Biz ekonomik canlılığı artırmayı ve bildiğimiz ekonominin küçülmesine katkı sağlamnayı hedefliyoruz. Üretici ve türeticilerin sayısını artırmayı hedefliyoruz. Oluşmakta olan gelecekte, bu değerlerin ve bu yapının zorunluluk olduğunu düşünüyoruz, çünkü batmakta olan bir gemide yapacağın tek şey, yüzen bir filikaya binmektir." 

Alternatif bir kurgu yaratmaya çalışıyoruz 

“Good4Trust.org kar amacı gütmeyen bir sosyal girişim. Her satıştan yüzde 3 katkı payı alıyoruz ve bu yüzde üçle sistemi ayakta tutmaya çalışıyoruz. Kar elde edilirse, bu par sistemin geliştirilmesi için kullanılacak ve insanlara hizmet olarak geri dönecek. Kar amacımız olmadığı için yatırımcı açısından bir anlam ifade etmiyoruz. Bizim tek amacımız ekolojik ve sosyal açıdan adil hizmet üretmek. Biz alternatif bir kurgu yaratmaya çalışıyoruz. Eninde sonunda bugünkü ekonomi de bir kurgu. Mevcut ekonomik kriz derinleşmeye başladığında, Yunanistan gibi ülkelerde alternatif ekonomiler ve dayanışma ağlarının daha hızlı bir şekilde büyüdüğünü gördük. Temelde bu bir altyapı projesi. Yani elektrik ve su dağıtımından farklı değil. Evde yaşayan insanların elektrik ve su ihtiyacı var. Biz de aynı bir dağıım şirketi gibi, bu bağı kuruyoruz. Hayatımızı daha basit, daha kullanışlı hale getirmek amacımız..”

En önemli değer 'güven'

“Türkiye güven skalasında en dip sıralarda. Güvensiz bir ülkeyiz. Dolayısıyla, en çok ihtiyacımız olan şey güven. Birşey ne kadar azsa, talep o kadar çok olur. Biz insanlara güvenli bir alan açıyoruz. Güveni suistimal eden biri olduğunda, ilişkiyi anında kesiyoruz. Böylece o alanının güvenli olarak kalmasını sağlıyoruz. Bugün Good4Trust’a üye toplam 14 üretici var. 112 başvurunun değerlendirmesi devam ediyor. Türetici sayımız ise 4 bin 400. Good4Trust’a üye olmak isteyen üreticiler bir ‘Niyet Belgesi’ imzalıyor. Bu belgede, üretim sürecinde insan ve çevreye dost yönetim sistemlerini izleyecekleri sözü veriyorlar. Daha sonrasında üretim yerinden, kullanılan enerjiye, çalışma şartlarına kadar her türlü bilgi radikal bir şeff afl ık içinde beyan ediliyor. Başvuru dosyaları ise 7’ler Konseyi tarafından değerlendiriyor. 7’ler Konseyi; Gazeteci Yazar ve Eko-Aktivist Oya Ayman; EKOIQ Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Barış Doğru; Eko Girişimci ve Blogger Zeynep Bilgi Buluş; Sosyal İnovasyon Merkezi Kurucu Ortağı Suat Özçağdaş; Slow Food lideri ve Uluslararası Konsey üyesi, aktivist, yazar Defne Koryürek; Sosyal ve Özel Sektör Girişimcisi H. Serhan Süzer; Yeşilist Kurucusu Ergem Şenyuva Tohumcu’dan oluşuyor. Üyeler güven esası üzerinden kabul ediliyor ve böylece Good4Trust evreni içindeki diğer üreticiler ve türecilerle bir araya geliyorlar.”

İtibar, zenginliği ne kadar dağıttığınla ilgili

“Toplumda itibarın kurgulanış biçimi, o toplumu anlamlandıran alanlardan bir tanesidir. İtibarın oluşturulması zaman alır. İtibar, somut eylemlerle oluşturulur. İnsanlar seni yaptığınla bilir. Oysa bizim toplumuzda itibar zenginlikle eşdeğer biliniyor. Eskiden zenginlik gösterisi itibar kaybettirirdi. Anadolu esnafı bunu çok iyi bilir. Biz itibarı, ekolojik ve sosyal olarak adil üreticileri ne kadar desteklediğinle; yani zenginliği ne kadar tuttuğun değil, ne kadar dağıttığınla ölçüyoruz. Platformdaki üyelerimiz, paylaşılan iyilikleri 1-7 arasında damla vererek değerlendiriyor. Türeticiler ise tohum olarak değerlendiriliyor. Bu ekonomiye ne kadar katkıda bulunursan, o kadar damla topluyorsun. Damlaların artıkça, o damlalar tohumunu suluyor ve filize dönüşüyorsun. Daha sonra fidana, genç ağaca, yetişkin ağaca, çiçek veren ağaca ve meyve veren ağaca dönüşüyorsun. Bu süreci yönetişim sistemine de dahil ettik. Yani ne kadar itibarın varsa, yönetişimde de o kadar söz hakkın oluyor. Burada itibara dayalı bir demokratik sistem hakim.”