Çin küresel piyasaların dalgalanmasına neden oldu

Çin’de olan bitenler şu günlerde dünya ekonomisini sarsıyor. 

Çin’in yüzde 10’a yakın büyüme haberlerine alışılmıştı. Bu yıl büyümenin yüzde 7.4’e düşeceği sanılıyordu. Yüzde 7.0’ye gerileme olasılığı belirdi. 

Çin borsasında büyük kayıplar ortaya çıktı. Çin borsasının yabancılara açık olmamasına rağmen bu olumsuz gelişme, Çin ekonomisinde risklerin ortaya çıktığı görünümü verdi. Çin, ihracatta rekabet gücünü artırmak için uzun süredir sabit tuttuğu para değerini düşürdü. Ufak da olsa devalüasyon yaptı. 

Çin ekonomisindeki bu 3 önemli gelişme, dünya piyasalarını sarstı. Çin ile doğrudan, dolaylı ilgisi olanlar kadar olmayanlar da Çin’de olan bitenden korkuya kapıldı. 
•Küresel (büyüğü ile küçüğü ile) bir algı bozulması yaşandı. 
•Küresel (büyüğü ile küçüğü ile) bir riskten kaçınma telaşı başladı. 

Çin ekonomisinin dünya ekonomisinin üçte biri büyüklüğünde, ama eğer küresel piyasalar sağlam, sağlıklı olsa idi, bu ülkede olan biten, küresel piyasaları bu kadar olumsuz etkilemezdi. 

Olan bitenin arkasında küresel piyasaların sağlıksız olması yatıyor. Küresel piyasalarda ticaret hacmi ve finansal varlıklar, “ekonomik büyümenin” (reel büyümenin- gerçek üretim artışının) en az 2 katı büyüdü. Balon yaptı. 

Ucuz ve bol kredi nedeniyle verimsiz yatırımlar yapıldı. İnsanlar harcamalarını kısarken, üretim arttı. Bu çarpıklık, ekonomilerde durgunluk olarak değerlendirildi. 

Piyasalar bu gelişmeleri değerlendiremedi. Piyasalar Fed'in faiz artırımı kararına (veya oyununa) kilitlendi. Faiz artışı tabii ki gelişmekte olan ülkeler için bir sorun olacak ama, olan biteni sadece Fed'in faiz artırımı penceresinden değerlendirmek yanlış olur. 

Çin korkusu küresel piyasaları dış ticaret, deflasyon ve kur kanallarından vuracak. Küresel büyüme yavaşlayacak. Çin gelişmekte olan ülkelerden ham madde alıyordu. Gelişmiş ülkelerden sanayi malı ve tüketim malı alıyordu. Büyümenin yavaşlaması ithalat yavaşlaması demektir. Parasının değerini düşürdü. Çin malları ucuzlayacak. Çin’den ithalat yapan gelişmiş ülkelerde bu deflasyonist baskıyı artıracak. Çin’de ihracatın gerilemesi, Çin’den ithalatın ucuzlaması sonucu defl asyonist baskının artması, genişleyici para politikalarının ve ucuz faizin devamına yol açacak. Çin parasının değer kaybetmesi karşısında, rekabet gücünü korumaya çalışan ülkeler para değerlerini ayarlayacak. Bu ise küresel bir kur savaşına, istikrarsızlığa neden olacak. 

Biz Çin’e 3 milyar dolarlık ihracat yapıyoruz, 25 milyar dolarlık mal satın alıyoruz. Bu tabloda Çin’in ucuza mal satmasına sevinmemiz gerekiyor ama, Çin’in bizim ihracat pazarlarımıza da ucuz mal satması, ihracatımızı olumsuz etkileyecek. Pazar daralması ve fiyat gerilemesi ihracatımızı güçleştirecek. Gelişmiş ülkelerin Çin’den yayılan deflasyonist baskı altında kalması para politikalarında normalleşmeyi geciktirecek. Türkiye’de döviz girişlerini aksatacak.