İç taleple büyümüşüz

2015 yılının ikinci üç ayına ve yılın ilk yarısına ilişkin büyüme bulguları açıklandı. İkinci çeyrekte büyüme hızının beklentilerin üstüne çıktığı anlaşıldı. İkinci yarı daha hızlı geçilince yılın ilk yarısındaki büyüme hızı da ilk çeyrekteki hızın üzerine çıktı. Bu arada ilk çeyrek büyüme sayıları da yukarıya doğru revize edildi.

2015 yılının Nisan-Haziran döneminde Türkiye ekonomisi yüzde 3.8 hızında büyümüş. Bu takvim etkisine göre düzeltilmiş veri. Yüzde 3.8’lik hız beklentilerin üstünde. İkinci çeyrek büyüme hızının birinci çeyrekteki yüzde 2.5 düzeyinin üstüne çıkacağı bekleniyordu. Ama beklenti ortalaması yüzde 3 ün biraz üzerindeydi. Gerçekleşen büyüme hızının bunun bayağı üzerinde olması hoş bir sürpriz oldu. İkinci çeyrekte büyümenin hızlanması ilk altı aydaki büyüme hızının da görece daha yüksek olmasını sağlamış gibi görünüyor. 2015’in ilk yarısında Türkiye ekonomisinin büyüme hızı yüzde 3.1 düzeyinde hesaplanmış. Hem ikinci çeyrek büyüme hızı hem de ilk yarıdaki büyüme temposu dünya ekonomisinde, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde gözlenen düşük hızların üzerinde. Bu iyi bir haber kuşkusuz. Ancak bu yargıda biraz ihtiyatlı olmak gerekiyor. Zira gelişmekte olan ülkelerdeki yavaşlama yılın ikinci yarısında daha belirgin hale geldi. Bizim ilk yarı verileri ile mukayese yanıltıcı olabilir. Zira bizim yılın ikinci yarısında bu düzeyde bir büyüme hızına ulaşmamız zor gibi görünüyor. 

Türkiye ekonomisinin küresel durgunluğun arkasından bir süre dış talep etkisiyle büyüdüğünü biliyoruz. Özel kesimdeki tüketim, özellikle de yatırım harcamalarındaki kasılma böyle bir sonuç üretmişti. 2015 yılında bu etkinin ters döndüğünü gözledik. Yılın ikinci çeyreğinde bu eğilimin güçlendiği anlaşılıyor. Devletin de kendi harcamalarını arttırarak bu eğilime katkı yaptığı görülüyor. Yılın birinci çeyreğinde özel tüketim harcamaları yüzde 4.6 hızında artmış. İkinci çeyrekte bu hız yüzde 5.6 düzeyine çıkmış. Özel harcamalardaki genişleme yatırım harcamalarında daha belirgin. Küresel durgunluk sonrasında özel kesimin yatırım harcamalarının durgun ya da gerileyen bir performans gösterdiğini biliyoruz. 2015 yılının ilk çeyreğinde bu eğilimin ters döndüğü ve özel sektör yatırımların büyüme hızının yüzde 2.1 düzeyine çıktığı görülüyor. Yeni açıklanan veriler yılın ikinci çeyreğinde özel yatırım harcamalarındaki artışın hızlandığını ve büyüme hızının yüzde 11.4 olarak gerçekleştiğini gösteriyor. Özel sektörün harcamalarında ikinci çeyrekteki hızlanma yılın ilk yarısında özel tüketim harcamalarının yüzde 5.1, özel yatırım harcamalarının da yüzde 6.9 hızında büyümesini sağlamış gibi görünüyor. Bu sayılar 2015’in ilk yarısında hızlanan ekonomide büyümenin esas kaynağının özel sektörün yarattığı talep genişlemesi olduğunu gösteriyor. 

Bu bağlamda daha manidar bir gelişmenin de altının çizilmesi gerekiyor. İkinci çeyrekte özel sektörün tüketim ve yatırım harcamalarındaki hızlanmanın büyümeyi sürüklemesi pozitif bir katkı kuşkusuz. Ama devlet harcamalarında da benzer bir eğilim var. Devletin tüketim harcamalarındaki artış hızı yılın birinci çeyreğindeki yüzde 2.5 düzeyinden ikinci çeyrekte yüzde 7.2’ye çıkmış. Böylece yılın ilk yarısında devletin nihai tüketim harcamalarındaki artış hızı yüzde 4.9 olmuş. Bu bağlamdaki esas hızlanmanın mal ve hizmet alımlarından kaynaklandığını düşünecek olursak devletten gelen talep katkısının niteliğini daha net olarak değerlendirmemiz mümkün olur. Devletin yatırım harcamalarındaki performansı birinci çeyrekteki gerilemenin ardından ikinci çeyrekte ancak yüzde 1 düzeyinde bir artışa dönmüş. Burada ilginç olan yatırım harcamalarındaki keskin dönüş. Kamunun yatırım harcamalarında temel katkı makine ve teçhizat yatırımlarından gelmiş. Burada yılın birinci çeyreğindeki yüzde 17.8 oranında gerilemeden sonra ikinci yarıda (yani Nisan-Haziran döneminde) yüzde 21.2 oranında büyüme olduğu görülüyor. Devlet yılın ikinci çeyreğinde kesenin ağzını açmış anlayacağınız. Manidar olan da bu zaten. 

İkinci çeyrek seçime giden dönem. Kamunun harcamalarını hızlandırması sanki seçimle bağlı gibi görünüyor. Malum, bizim dilimizde buna popülizm denir. Devletin popülist genişlemesinin özel sektörü de hızlandırıcı etki yarattığı anlaşılıyor. Kibarca söylersek yılın ikinci çeyreğinde ekonomi iç talep çekişli büyümüş diyebiliriz. Biraz daha netleştirirsek siyaset güdümünde bir popülist genişleme büyümeyi tahrik etmiştir demek mümkün. Bunun sürdürülmesi oldukça kuşkuludur.