Kelebeğin ömrü

Kelebeklerin ömrünün çok kısa olduğunu biliyoruz. Aslında kelebeklerle ilgili bilgimiz kısmen yanlış. Topu topu 1 gün yaşadıklarını sanıyoruz, bazı türleri 6-12 ay ömür sürüyor, bazıları gerçekten 1 gün. Kozadan tırtıl olarak çıktıktan sonra kelebek olarak hayatta kalmaları uzun süreli olmuyor. Kelebek olduğu an itibarıyla geriye kısacık zamanı kalıyor... Doğanın mucizesi.

Sorunumuz doğayla. Doğanın yaşam döngüsünü bozmak için uğraş veriyoruz. Ama olmuyor... Yaşam siyasette, ekonomide, sosyal hayatta kelebeklerin ömrü kadar. Yaşam döngüsü hızlı, kısa, bir kerelik.

Başbakanın ömrü

Başbakan Davutoğlu’nun siyasi hayatı sona erer mi, bilmek mümkün değil, ancak son gelişmeler başbakanlıktaki süresini doldurduğunu gösteriyor. Tarih pek çok örneğe ev sahipliği yapıyor. 

Herkes ölümsüz olmak istiyor. Buna İngilizce’de “Evergreen” diyorlar. Kelebeğin ömrü kadar olunca, yarım kalıyor yoksa kullanım hatası mı oluyor. Büyük tartışma konusu! “Evergreen” hep yeşil... Yaprak dökmeyen, uzun zaman yaşayan, hatta eskimeyen ya da unutulmayan anlamında... 

Neler unutulmuyor, yoksa hafızamızın ömrü de mi, kelebeğinki kadar? Kolayca unuttuğumuz kesin de, unutmak istediğimizi sildiğimizi de biliyoruz. Hafızalardan silinmeyenler; acı ile mutluluk. Hafızalara yer etmek için bazılarımızın yapamayacağı yok. Mutluluk ve başarıyla hafızada kalmak bu işin şahikası olsa gerek.

Kanepelerin Paşa'sı

Başkanlık süresi boyunca değişik şekillerde hatırlanacak olsa da, ABD Başkanı Obama’nın veda videosu hatırı sayılır cinsten. “Emekli Barack’ın Serüvenleri”ni mutlaka  izleyin. Hayatının geri kalanını emekli başkan sıfatıyla  “Kanepelerin Paşa”sı olarak mı, yoksa işe yarayarak mı geçireceğini sorgulayan, kendisiyle ve geride bıraktığı yaşamla ilgili dalga geçen Obama, bence sağlık politikasıyla değil, esprileriyle hafızalarda kalacak. George W. Bush’u hatırlayan var mı acaba?... 

Dünyanın tepesinde oturan Amerikan Başkanları’nın, özellikle ikinci dönemlerinde  kelebeklerin hayatını inceledikleri hissine kapılıyorum. Siyasi ömürleri sonsuz olmayınca, fani olduklarını anımsıyorlar. Fani olduklarını anımsayınca, sistem ne kadar ayrıcalık tanırsa tanısın, hayata vatandaş olarak devam edeceklerini bildikleri için silkeleniyorlar. ABD’de “checks and balances” sistemi var. Buna kuvvetler ayrılığı, kontrolü yönetimi diyebiliriz. Arada parazit olsa da devlet sistemini koruyor.

Kelebeğin ömrünü hayatın diğer alanlarına taşıyıp anlamlandırabilirsiniz; iş yaşamında kelebek olmak gibi... Hiçbirimiz artık genç bir profesyonel olarak girdiğimiz iş yerinden emekli olup ayrılmayı umut etmiyoruz. Biliyorum hayallerimizi de süslemiyor... Bizden önceki jenerasyonun yaşam döngüsü... Gönlümüz kelebekler gibi o işten bu işe koşmayı arzulasa da, madalyonun diğer yanından baktığınızda işsizlik çift haneli rakamlarda dolaşıyor. Fırsatını bulsanız “girip öleyim” diyeceğiniz “evergreen” (ömür boyu garantili) iş istemez misiniz... Mümkün değil ne yazık ki, istihdam trendi Amerikan Başkanı için de bizim için de kelebeğin ömrü kadar... 

15 dakika

Şöhretin ömrü? Andy Warhol, “...herkes bir gün 15 dakika ünlü olacak...” dediğinde gerçekten konuyu çözmüş müydü, yok hayır bu sözler ağzından tesadüfen mi dökülmüştü, yoksa şehir efsanesi mi... İnanın fikrim yok, araştırmadım... Ama ne kadar da doğru söylemiş. Evergreen şöhret olmak mümkün görünmüyor artık... Tabii ki istisnaları var! İstisnalar tesadüfen güzelliğe ya da yeteneğe çarpan cinsten olmaktansa, matematiğe çarpıyor. Ancak yönetildiğinde zaman ekseninde kelebeğin ömrü artıyor.  

Evergreen şöhret örneği; Prince. Geçtiğimiz haftalarda yaşamını yitirdi. Erken yaşta öldü, çok ileride hatırlanma olasılığı zayıf olsa da, müziği uzun yıllar dinlenecek. Prince, çok yetenekli bir müzisyendi 7 Grammy, bir Oscar ve bir Altın Küre ödülüne sahipti. Rock and Roll Hall of Fame (Şöhretler Kulübü) 2004 resmi üyesiydi. Bloomberg’e göre 300 milyon dolarlık bir servete sahipti. Şarkıları, albümleri 100 milyon dolarlık bir varlığa eşit. Zenginliğinin ölümünü takip eden 3 gün içinde zıpladığını okudum. Dijital ve fiziki albüm satışlarının yüzde 42 bin artış gösterdiği ifade ediliyor (Nielsen Music).

Prince’in hayattayken kelebeklerle ilgili bir sorunu oldu. Spotify, youtube gibi mecralarda yer almayı reddetti. Müzik endüstrisinin herkesle birlikte kendisini de kelebekleştirmek istemesine direndi. Çünkü Spotify gibi müzik marketlerde raf ömrü 1 gün kadar kısa olabiliyor. Sanat yaşamının ilk yıllarında benzer bir çıkışı tam da tersinden kendisini sıkıştıran Warner Bross’a karşı yapmıştı. WarnerBross, “…bir yılda bir albümden fazla çıkaramazsın…” deyince bayrak açtı. Özetle ayaküstü tüketime de kontrollü tüketime de karşıydı, “evergreen” (hep yeşil) kalmak istedi. 

Homo Sapiens Mobilus

Bize ne ad taktıklarını biliyor musunuz; yeni nesil insanın tarihe geçen adı “Homo Sapiens Mobilus”. Kullanıldığı yerlerde Modern Tüketim Mutlusu ve Mobil Tüketici anlamlarında.... Ben tüketim olgusunu da içine alan daha geniş bir şemsiyede kullanmak istiyorum. Ömrümüz kısa, hareket halindeyiz, her an tüketiyoruz. Aslında biz kelebek görüntüsünde bir tür canavarız.

The Times (NYT), National Geographic, BuzzFeed, NBC News, The Atlantic, The Guardian, The BBC, Spiegel ve Bild olmak üzere 9 haber kuruluşu, geçen yıl Mayıs ayında bazı içeriklerini orijinal olarak Facebook platformunda sunacaklarını duyurdular. Facebook’un “Hızlı Makaleler (Instant Articles)” projesi çok ilgi çekti. Facebook, geniş bir çerçevede potansiyel alıcıya erişim sağlıyor. Ayrıca şirketin teknik platformundaki “feeding stories”, haberleri mobil cihazlara hızlı yüklenmesini ve başarılı kullanıcı deneyimi sağlıyor. 

Medya ve yayıncılık tarihinde bir devir bitti yeni bir devir başladı. Çok tartışıldı; baskın teknoloji şirketlerinin karşısında medya kuruluşlarının “beyaz bayrak” çektiği söylendi. Ki doğrudur. Haber sitelerinin buharlaşacağı söylendi. Bir bakıma doğrudur... Gazetecilik ölüyor mu diye bağrışıldı... Bildiğimiz anlamıyla bir yönüyle doğrudur. Burada karıştırılan konu habercilik, bilgi, içerik olabilir. Bazı işlerin raf ömrü kısa olabilir ama bilgi ölümsüzdür; evergreen!

Gelenekselin ömrü

Geleneksel medyanın hayatla mücadelesi, kelebeklerin ömrünü çağrıştırıyor. Çok uzun yaşamalarına karşın, ölümsüz olabilmek için yeterince güçlü değiller. 

Sıcak gelişmeleri Twitter üzerinden takip eden kullanıcıların oranı Facebook üzerinden takip edenlerin yaklaşık 2 katı. (%59 - %31). 2015 başında Twitter, sıcak olayları anlık almak amacıyla, canlı görüntü ve video akışı uygulaması olan Periscope’u satın aldı. 

Medya hedef kitlenin okumak ve paylaşmak isteyeceği hikayeler üretmek için çok çalışmak ve yaratıcı olmak zorunda. İlgi çeken ve özgün makaleler üretmenin yanı sıra zamana karşı da savaş vermeliler. Dijital yayıncılık temposu okurun dikkatini, çok çabuk bir sonraki ve daha yeni parçaya yönlendiriyor. 

48 saat

Acı ama gerçek makalelerin bir raf ömrü var. Ne kadar biliyor musunuz; 48 saat. Sosyal ağlarda durumu iyi olan makalelerin ömrü en fazla 3.2 gün. (Facebook’ta 3.2 - Twitter’da 2.5 gün) Bazı makaleler bu yaşam-döngüsünü kırarak beklenenden daha uzun süre kendini koruyor: “Evergreen” makaleler. Ne acıdır ki, Homo Sapiens Mobilus için makale 140 karakter ya da bir paragraf. Ama biz biliyoruz değil mi, gerçek ölümsüz makaleler bunlar değil. 

Herkes ölümsüz olmak istiyor: “Evergreen” hep yeşil, yaprak dökmeyen, eskimeyen unutulmayan anlamında... Kim olursak olalım kelebeklerin bazıları kadar uzun, kelebeklerin bazıları kadar da kısa yaşayabiliyoruz. Evergreen olabilmek için sonradan hatırlanacak kadar “iyi” (kaliteli-bilgili-olumlu-zamanlı) olmak gerekiyor. Tarihteki evergreen’leri kendi kendinize test edin, geçmişten isimleri sayın ve yüzünüzün alacağı şekli kaydedin. Mutlu ve ekşi anlarınızı yakalayacaksınız. 

Şu kelebekler çok güzel canlılar, keşke daha uzun yaşasalar!