Küresel muhasebe prensipleri: UFRS

Ferda ELERMAN / Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Avustralya Certified Practicing Accountant

 

2011 yılı sonu itibariyle dünyada 100'den fazla ülkede Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) uygulanmaktadır. Bu ülkelerde genellikle UFRS halka açık şirketler için zorunlu olmakta; diğer şirketler için ise isteğe bağlı olmaktadır. Diğer taraftan; Avrupa Birliği 2002 yılında yayınladığı bir genelge ile 2005 yılından itibaren, tüm AB üyesi ülkelerde menkul kıymetler borsasında işlem gören şirketlerin konsolide mail tablolarını hazırlarken UFRS'Yİ kullanmalarını zorunlu kılmıştır. 

 

Ülkemizde UFRS'nİn Kısa Tarihçesi

Ülkemizde, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK), 2005 yılından itibaren başlayarak, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK) tarafından yayınlanan tüm UFRS ve Uluslararası Muhasebe Standartları'nı (UMS), UMSK'dan Türkçe'ye tercüme etme ve yayınlama iznini almak suretiyle, Türkçe'ye tercüme etmiş ve Resmi Gazete'de yayımlamıştır. TMSK, ülkemizdeki belli büyüklükteki bağımsız denetim şirketlerinden aldığı destekle, çok titiz bir tercüme çalışması yapmış ve ülkemiz tarihinde ilk defa tüm UMS ve UFRS'ler Türkçe'ye bire bir çevrilerek resmi bir evrak niteliğini kazanmıştır.

Diğer taraftan, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Seri X, 29 No'lu Tebliği ile, 2008 yılından itibaren, SPK'ya tabi işletmelerin AB tarafından kabul edilen haliyle UFRS uygulaması gerekliliğini zorunlu hale getirmiştir. AB ile uyumlu UFRS ile kastedilen şudur: AB yayınlanan her bir finansal raporlama standartını, AB dahilindeki çeşitli danışma kurullarında incelemekte ve daha sonra ilgili standartlar hem AB Parlamentosu, hem de AB Konseyi'ne sunulmaktadır. Parlamento ve Konsey'in kabul ettiği standartlar yürürlüğe girmekte, red edilenler Danışma Kurullarına incelenmesi için geri gönderilmektedir. Keza, Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK), 2006 yılından itibaren tüm bankaların ve finans kuruluşlarının, bağımsız denetime tabi mali tablolarında UFRS ile uyumlu, Türkiye Muhasebe Standartları'nı uygulamaları gerektiğini şart koşmuştur.

 

Neden UFRS?

Peki, UFRS'yi tüm dünyada düzenleyici kuruluşlar ve yatırımcılar gözünde bu denli popüler yapan hangi özelliklerdir? 2006 yılında, Accounting and Business Research, International Accounting Policy Forum Dergisinde yayımlanan bir makalede(*), UFRS'nin yatırımcılar için doğrudan ve dolaylı faydaları aşağıdaki gibi özetlenmiştir:

 

Doğrudan faydalar:

a) UFRS yerel muhasebe prensiplerine oranla, daha kapsamlı ve daha gerçeğe uygun mali bilgileri yatırımcılara sunmaktadır. Böylece uluslararası yatırımcılar sermaye piyasalarında karar verirken daha iyi bilgilendirilmekte ve aldıkları yatırım kararlarındaki risk derecesi azalmaktadır.

 

b) Küçük yatırımcılar; büyük yatırımcılar ve yatırım fonlarına nazaran, mali bilgileri değerlendirmekte daha az donanımladırlar. UFRS; özellikle içerdiği ayrıntılı dipnotlar nedeniyle işletmelerin ayrıntılı finansal raporlama yapmasını sağlamakta ve böylece küçük yatırımcılar sermaye piyasalarında büyük yatırımcılarla rekabet edebilmektedir.

 

c) UFRS'nin yaygınlaşmasıyla yatırımcılar yerel muhasebe prensipleri arasındaki farkların yaratabileceği verimsizlikleri aşmakta ve mali bulguların yorumlanması kolaylaşmaktadır. Bunun neticesinde, uluslararası yatırımcılar artmakta ve sermaye piyasaları gelişmektedir.

 

d) UFRS, farklı coğrafyalardaki şirketlerin mail performanslarının karşılaştıralabilirligini arttırmakta ve böylece yatırımcılar açısından mail bilgi maliyetini azaltmaktadır. Bu unsurlar yatırımcıların daha doğru ve isabetli yatırım kararları almalarını sağlamaktadır.

 

Dolaylı faydalar:

UFRS'nin yatırımcılara sunduğu dolaylı faydalar; yatırımcılara sunduğu yüksek kalitede mali bilginin sonucunda yatırımcıların özsermaye maliyetlerinin azalmasıyla yakından ilgilidir. Son yıllarda "gerçeğe uygun değer" raporlama prensibinin tüm aktif kalemler için geçerli olması sonucunda, UFRS, yatırımcılara geçmişe nazaran daha şeffaf ve gerçekçi mali bilgileri elde etme fırsatı vermektedir. Örneğin UFRS prensipleri gereği; olası zararların; zarar beklentisinin oluştuğu ilk anda mali tablolara alma zorunluluğu, yöneticilerin şirket hissedarlarının çıkarlarını daha iyi gözetmesine neden olmaktadır. Böylece, zarar eden projeler daha iyi takip edilmekte ve acilen alınması gereken kararlar zamanında ve geç kalınmadan alınmaktadır. UFRS, böylece mali tablolardaki şeffaflığı artırmakta ve meşhur "Agency Cost" olarak bilinen yöneticilerin kendi çıkarlarını gözetmek uğruna şirketlerin aleyhine karar alma riskini azaltmaktadır.

 

Sonuç

2011 yılı Mayıs ayı itibarıyla; 98 ülkenin, menkul kıymet borsalarında koteli şirketlerin tümü veya bir kısmı, mali tablolarını UFRS'ye göre oluşturmak ve raporlamak zorundadır. Ayrıca 25 ülkenin mali idaresi; UFRS'nın isteğe bağlı olarak uygulanmasına karar vermiş ve halka açık olan veya olmayan şirketleri UFRS'yi kullanmaları konusunda serbest bırakmıştır.(**) UFRS'nin küresel çapta bu denli hızlı yaygınlaşmasının nedeni dünyada artık çok az sayıda kapalı ekonomiye sahip ulkenin kalmış olması ve serbest ticaret ile yatırım fonları aracılığıyla uluslararası sermaye hareketlerinin yaygınlaşmasıdır. Yukarıda bahsedilen ve UFRS'yi kabul eden 123 ülkenin (Türkiye dahil) hemen hemen tümünün, Dünya Ticaret Örgütü'nün üyesi olması rastlantı değildir. Bir başka deyişle, büyük küçük yerküredeki tüm ekonomiler, uluslararası ticarette ve sermaye piyasalarında var olabilmek için, işletmelerinde UFRS'nı benimsemek zorunda olduklarının farkına varmışlardır. Diğer taraftan, UFRS'nin; son yedi yıl gibi kısa sayılabilecek bir sürede yaygınlaşmış olması; halen bilinirliği ve farklı coğrafyalardaki işletmeler tarafından benzer şekilde uygulanırlığı hakkında soru işaretleri doğurmaktadır. Bir sonraki yazımızda, UFRS'nin prensip bazlı bir muhasebe seti olması nedeniyle, farklı ülkelerde veya aynı ülkedeki işletmeler tarafından aynı titizlikle uygulanmasının ne kadar olası olduğunu tartışacağız.

 

.. Makalenin ismi; International Financial Reporting Standards (IFRS):pros and cons for investors; yazar Ray Ball; yayının ismi; Accounting and Business Research, International Accounting Policy Forum; sayfa 5-27. 2006

... Deloitte Touche Tohmatsu Limited UFRS Cep Kitapçığı 2011.