soso ile en kirli, harika etkinlikler
Araştırmacılar artık 0-3 yaş arasında doğa ile baş başa geçen zamanın, küçük motor kas gelişimi, denge gelişimi, bireysel başarı duygusu gelişimi, gözlem gücü gelişimi, doğanın sunduklarına takdir duygusu gelişimi gibi çoklu alanda olumlu etkisini kabul etmiş durumdalar.
AYFER GÜRDAL ÜNAL
Gelen sorulardan çıkardığım sonuç; aileler önemli ölçüde bilgisayarda, tabletlerde, cep telefonlarında oynanan oyunlardan ve buna ayrılan zamandan şikâyetçiler.
Bu bağımlılık, tabii ki kendi başına oluşmuyor. Vaktinde yapılmayan olumlu müdahaleler, doğa ile iç içe olmak için ayrılmayan yeterli zaman, ama doğa mı kaldı diye erken öne sürülen bahaneler sonra böyle şikâyetlere neden oluyor.
Araştırmacılar artık 0-3 yaş arasında doğa ile baş başa geçen zamanın, küçük motor kas gelişimi, denge gelişimi, bireysel başarı duygusu gelişimi, gözlem gücü gelişimi, doğanın sunduklarına takdir duygusu gelişimi gibi çoklu alanda olumlu etkisini kabul etmiş durumdalar. Benzer biçimde çocukların bilgisayar, tablet, televizyon seyretme gibi etkinliklerden de 0-3 yaş arası tamamen uzak tutulmaları gerektiğini de yazıyorlar. Hal böyle olunca doğa en güzel ve en doğal etkinlik alanı oluyor.
Diyeceksiniz ki, doğa mı kaldı? Haklısınız. Ancak hâlâ bir arka bahçemiz, yakınımızda bir park, biraz gayretle gidilebilir korularımız var. İşte bu ay sunacağım bu iki kitap sizi çocuğunuzla birlikte doğa keşfine çıkarma, geri dönüşüm bilinci kazandırma gücüne sahip.
İlk kitaptan ben de çekindiğim kompost imal etme konusunun aslında hiç de çekinecek bir olgu olmadığını öğrendim. Kolaymış. Soso'nun Kompost Kitabı'nı Redhouse Kidz yayınlamış, Sima Özkan yazmış, Orhan Ata resimlemiş.
Soso, bir apartmanın arka bahçesinde yaşayan sevimli mi sevimli bir solucan. Toprak altında yaşayan canlıların en çalışkanı Soso, çünkü gezindikçe toprağın havalanmasını sağlıyor. Nil ise aynı apartmanda oturan doğaya âşık bir küçük kız.
Nil, yemeklerden arta kalan organik atıkları, örneğin salata yaprakları, havuç soyarken çıkan kabuklar, yumurta kabuğu, meyve ve sebze atıkları, kuruyemiş kabuklarını bir kovada biriktiriyor. Sonra bahçeden kurumuş çiçek, kuru yapraklar, kesilmiş çimenleri ekleyip Soso'nun yaşadığı kompost sandığına boşaltıyor.
Kompost, çürüyüp toprağa karışan ve böylece toprağın besleyiciliğini, verimini artıran atıklarla oluşan doğal gübrenin adı. Soso'nun Kompost Kitabı, kompost oluşturmak için gerekli malzemeyi de saymış. Nelerin kompost olamayacağını da belirtmiş. Örneğin, plastik, metal, seramik, cam, süt ve süt ürünleri, pişmiş herhangi bir yiyecek, otçul olmayan hayvan dışkısı, ekmek, kemik, et, tavuk, balık, yağlı yiyecek, çok küfl ü sebze ve meyve kompost için uygun değil. Bunlar kompost sandığına konulmamalı.
Kompost yığınına bakmak için doğramak ve karıştırmak ve kompost nemli kalsın diye her gün su serpmek gerektiğini de bu kitaptan öğreniyoruz. Bu kitabı okuduktan sonra tabii ki, ilk kompost oluşturma deneyi başlayacak. Kompost bir kez oluşunca da oluşan toprağa çiçekler ekecek ve büyümesini izleyeceksiniz. Bundan iyi doğa etkinliği mi olur? Üstelik herkesin bir apartman bahçesi ya da küçük bir balkonu var. Kolay gelsin.
en kirli, en harika, en börtü böcekli arka bahçe etkinlikleri
İkinci kitabın ismi En Kirli, En Harika, En Börtü Böcekli Arka Bahçe Etkinlikleri. Yeni İnsan Yayınevi'nden çıkmış, ödüllü eğitimci Collen Kessler yazmış ve Sezgin Sarı dilimize kazandırmış. Kitabın önsözünde yazar dışarı çıkıp doğaya yakın olan insanın daha akıllı, daha huzurlu, daha sakin, daha dikkatli olduğunu, doğadaki faaliyetlerin yaratıcılığı ve icat yeteneğini beslediğini anlatıyor.
Kitap bölümlere ayrılmış. Etkinlikler çok basit ve çocuk tarafından kolaylıkla gerçekleştirilecek türden. Bahçe entomolojisini keşfetmek yönünde etkinlikler ile kitap başlıyor. Böcek kutusu imali, yere yakın böcekleri gözlemleyebilmek için böcek kapanı imali, tesbih böceğinin ıslak mı kuru mu alanı tercih ettiğini gözlemlemek için yarısı ıslak, yarısı kuru kap hazırlığı ve sonra deneyin kendisi.
Bu örnekler, sadece böceklerle bilimsel düşünce geliştirirken mümkün olasılıklardan birkaçı. Kitapta karınca araştırmaları, uğur böceği evi yapımı, böcekler ve kum kurtları için yuva yapımı, cırcır böcekleri yalnız mı yaşamayı sever yoksa birlikte mi deneyi, örümcek dostu çerçeve yapımı, kuşlar için çekici gelen renk var mıdır deneyi, CD kutusunda harika fasulye büyüme döngüsü izleme deneyi, meyve suyu paketi bahçesi, ayak izinden serçe yapma sanatsal etkinliği, sihirli peri bahçesi oluşturma, bir metrekarelik alanda ekolojik araştırma deneyi, kılcal hareket bitki deneyi de var ve bu etkinlikler, kitabın sunduğu etkinliklerden sadece birkaçı. Çok zengin bir kitap oluşturmuş Colleen Kessler.
Gerçekten çocuğu ile doğada vakit geçirmeye niyet etmiş ebeveynler için bulunmaz bir kaynak. Hem yapmayı, hem gözlemeyi, hem akıl yürütmeyi, hem neden sonuç ilişkisini deneyip, gerekirse düzeltmeyi, hem kayıt tutmayı özendirerek yaşam boyu öğrenme tutkusunu alevleyen bir kaynak kitap. Heyecanla öneririm.
İçinde bulunduğumuz yüzyılda doğayla iç içe, doğaya saygılı çocuklar yetiştirmek çok ama çok önemli. Tanık olduğumuz hoyratlık ve vurdumduymazlık çocuklara yaşayacak dünya bırakmıyor. Onun için doğaya çıkın, doğayla bağlar kurun, yöneticilere doğaya dokunmama konusunda baskı yapın. Göreceksiniz ki çocukların bilgisayar bağımlılığı kendiliğinden yok olacak. Doğa ve ebeveyn ile geçirilen eğlenceli zaman bu bağımlılığın panzehiri.
Bir yazının daha sonuna geldik. Orhan Veli'nin "Baharın İlk Sabahları" şiiri ile veda edeyim.
Tüyden hafif olurum böyle sabahlar
Karşı damda bir güneş parçası,
İçimde kuş cıvıltıları, şarkılar;
Bağıra çağıra düşerim yollara;
Döner döner durur başım havalarda.
Sanırım ki günler hep güzel gidecek;
Her sabah böyle bahar;
Ne iş güç gelir aklıma, ne yoksulluğum.
Derim ki: "Sıkıntılar duradursun!"
Şairliğimle yetinir,
Avunurum
Sevgiyle, kitapla, doğayla başbaşa kalın.
ahru@tnn.net