'İnsani Gelişim'de Türkiye 79'uncu

BANGKOK - Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) "2009 İnsani Gelişme Endeksi" yayımlandı.

Buna göre, Norveç, "dünyanın yaşamak için en iyi ülke" kategorisini korurken, Nijerya, 182 ülke arasında "en kötüsü" olarak belirlendi. Yüksek insani gelişim kategorisinde yer alan Türkiye ise 79. sırada bulunuyor.    

İnsani Gelişim Endeksi, Türkiye'nin, yüksek gelir düzeyine rağmen hala eğitim ve sağlık hizmetleri alanlarında yapması gerekenler olduğunu işaret ediyor.

Raporun İngilizce tam metni için tıklayın (pdf dosyası)

Açıklamaya göre, Türkiye'de ilköğretim, ikinci öğretim ve üçüncü öğretime brüt kayıt olma ve yetişkinlerde okur yazarlık oranlarının sırasıyla yüzde 71,1 ve yüzde 88,7, ortalama ömrün ise 71,7 yıl olduğu kaydedildi. 

Kişi başına düşen GSYH'nın ise 12.955 Amerikan dolar olduğu, tüm bu verilerin, 0,806'lık bir İnsani Gelişme Endeksi değerini oluşturduğu belirtilen açıklamada, şunlar ifade edildi:

''Bununla beraber, endekste daha düşük kişi başına düşen GSYH değerlerine rağmen sıralamada Türkiye'nin üzerinde yer alan ülkeler var. Örneğin Bosna Hersek'te kişi başına düşen GSYH 7.764 Amerikan doları ile Türkiye'ninkinden daha düşük olsa da bu ülke endekste Türkiye'nin üç sıra üstünde yer alıyor. Sıralamanın bu şekilde olması büyük ölçüde Bosna Hersek'te yetişkinlerde okur yazarlık oranının yüzde 96,7 ile Türkiye'deki orandan (yüzde 88,7) daha yüksek olmasına dayanıyor. Bu durum da Türkiye'de insana yatırım yapmaya devam edilmesi gerektiğine işaret ediyor.''

Eğitim ve sağlık

Açıklamada, yıllık endekste ''Yüksek İnsani Gelişim'' kategorisinde yer alan Türkiye'nin yüksek gelir düzeyine rağmen hala eğitim ve sağlık hizmetleri alanlarında yapması gerekenler olduğuna dikkati çekildiği belirtildi.

Bulgaristan, Romanya ve Makedonya gibi aynı kategoride sıralanan 18 ülkenin, daha düşük gelir seviyelerine rağmen Türkiye'den üst sıralarda yer aldığı kaydedilen açıklamada, ''Bu da Türkiye'nin yüksek gelir düzeyini insani gelişime dönüştürmek için daha fazla çaba harcaması gerektiğine dikkati çekiyor'' denildi.

Cinsiyet eşitliği

İnsani Gelişme Endeksi'nin yanı sıra İnsani Gelişme Raporu'nun yoksulluk ve cinsiyet gibi diğer endeksleri de kapsadığı ifade edilen açıklamada, yoksulluğun günde 1,25 Amerikan doları ile ölçülmesine çok yönlü bir alternatif sunan İnsani Yoksulluk Endeksi'nin (HPI) Türkiye'yi 135 ülkeden 40. olarak sıralasa da kadınların ekonomik ve politik hayata aktif katılımını ölçen Cinsiyet Güçlendirme Ölçütü'nün (GEM) tamamen farklı bir tablo çizdiği belirtildi. 

GEM'e göre, Türkiye'nin 109 ülke arasında 101. sırada, yani sondan sekizinci olduğu kaydedilen açıklamada, ''Bu da Türkiye'de cinsiyet eşitliğinin güçlendirilmesi için daha fazla çaba harcanması gerektiğinin altını çiziyor'' denildi.

Açıklamada ayrıca, Türkiye'nin temel insani gelişme göstergelerinde son 27 yıldır tutarlı bir şekilde ilerlediği belirtildi.

Bosna Hersek'in gerisindeyiz

Listede Rusya Federasyonu 71'inci sırada yer alırken, Makedonya 72'nci, Brezilya 75'inci, Bosna Hersek 76'ncı oldu.

Ermenistan 84'üncü sırada yer aldı, Azerbaycan 86'ncı, İran ise 88'inci oldu. 118 ülkelik listenin son 3 sırasında ise Vietnam, Moldova ve Ekvatoral Gine sıralandı.

Raporun İngilizce tam metni için tıklayın (pdf dosyası)

"Yüksek İnsani Gelişim" kategorisinde yer alan Bulgaristan, Romanya ve Makedonya gibi 18 ülke, daha düşük gelir seviyelerine rağmen Türkiye'den üst sıralarda bulunuyor. Bunun, Türkiye'nin yüksek gelir düzeyini insani gelişime dönüştürmek için daha fazla çaba harcaması gerektiğine dikkat çektiği ifade ediliyor.

İndekse göre "Çok Yüksek İnsani Gelişim" kategorisinde Norveç'i Avustralya ve İzlanda takip ederken, Nijerya'dan sonra Afganistan ve Sierra Leone "Düşük İnsani Gelişim" kategorisinde yer aldı. 

UNDP'den yapılan açıklamada, "Zaman içerisinde kayda değer gelişmelere rağmen ilerleme düzensiz oldu. Birçok ülke son yıllarda ekonomik darboğaz, savaş, AİDS salgını karşısında gerileme yaşadı ve bu hissedilen küresel ekonomik krizin etkisinden önceydi" denildi.

En uzun ömür Japonlar'da, en kısa Afganistan'da

İndekse göre, Nijerya'da ortalama yaşam süresinin 50 olduğu, bunun Norveç'ten 30 yıl daha kısa olduğu belirtiliyor. "Orta seviyede insani gelişim" kategorisindeki ülkelerin yüzde 20'si ile karşılaştırıldığında, yoksul 24 ülkedeki halkın yarısının okuma yazma bilmediği kaydediliyor. Japonlar, 82.7 ortalama ile diğer ülkelerdekilerden uzun yaşadığı, savaş gören Afganistan'da ortalama yaşam süresinin 43.6 yıl olduğu belirtildi. 

Yıllık kişi başı gelirin ortalama 298 dolar olduğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde yaşan insanların ise en fakir insanlar olduğu ifade edildi.

Çin, Venezuela, Peru, Kolombiya ve Fransa'nın daha fazla gelir ve uzun yaşam süresi ile önceki yıla göre listede 3-4 sıra üste çıktığı kaydedildi. Çin, Kolombiya ve Venezuela'nın ayrıca eğitimde daha da geliştiği belirtildi. 

1990 yılından bu yana yıllık insani gelişim indeksi yayımlayan UNDP, 1980 yılından bu yana insani gelişimin küresel olarak yüzde 15 oranında ilerlediğine dikkati çekiyor. 

Liste

Listenin ilk 20 ülkesi şöyle:

1- Norveç

2- Avustralya

3- İzlanda

4- Kanada

5- İrlanda

6- Hollanda

7- İsveç

8- Fransa

9- İsviçre

10- Japonya

11- Lüksemburg

12- Finlandiya

13- ABS

14- Avusturya

15- İspanya

16- Danimarka

17- Belçika

18- İtalya

19- Liechtenstein

20- Yeni Zelanda