Irak'taki ekonomik kriz protestolarla derinleşiyor

Bağdat, Misan, Basra, Süleymaniye ve Kerkük'te halk sokaklara çıkarak elektrik kesintisi ve maaş sorununu protesto ediyor.  

Irak'ta daha önce IŞİD ile mücadele eden Şii milislere ve ordu güçlerine destek için sokaklara çıkan vatandaşlar, bugünlerde mevcut hükümetin ekonomi ve enerji politikalarını protesto ediyor. Neredeyse her gün birçok kentte ve ilçede gösteriler oluyor. Bu gösterilerde zaman zaman gerginlik yükseliyor. Eylemciler, kamu binalarına taşlarla saldırarak şiddete başvurabiliyor.  

Irak'ta yaşanan öfkenin birçok nedeni var. IŞİD şiddeti, terör saldırıları, abartılı güvenlik önlemleri, hayat pahalılığı, ekonomik kriz, geçim sıkıntısı, elektrik ve su sıkıntısı sarmalında yaşam mücadelesi veren Irak halkı, artık bazı şeylerin değişmesini istiyor.  

Bütçede gelir kaybı yaşandı 

Irak'ın 2014 yılında 150 milyar dolar olan bütçesi 2015'te petrol varil fiyatlarında yaşanan düşüş nedeniyle 100 milyar dolar olarak hesaplandı. Bütçedeki daralma nedeniyle ülkedeki 6 bin yatırım projesinin durdurulduğu belirtildi.  

Irak'ın gelir kaynağının yüzde 95'ini petrol ihracından elde edilen gelirler oluşturuyor. IŞİD saldırıları nedeniyle Kerkük-Yumurtalık boru hattından yapılan petrol sevkiyatı düştü. Petrol ihracı ve petrol fiyatının düşmesi ülke ekonomisine büyük darbe vurdu. IŞİD ile mücadele kapsamında Şii milislerden oluşan Haşdi Şabi gücünün kurulması ve bunlara maaş bağlanması ve diğer askeri harcamaların artması da mali krizin derinleşmesine neden oldu.  

Maaş sıkıntısı ve hayat pahalılığı 

Irak'ta hali hazırda çoğu memurun maaşları ödenemiyor ya da geç ve eksik veriliyor. Alım gücü düşen halk, geçim sıkıntısı yaşıyor. Üretimin olmadığı ülkede çoğu gıda ürünü, tekstil malzemesi, otomotiv, beyaz eşya, ev aletleri, elektronik, inşaat ve benzeri diğer tüketim malzemeleri Türkiye, İran, Arap ülkeleri ve Avrupa'dan geliyor. Üretimde de tüketimde de dışarıya bağlı olan Irak'taki hayat pahalılığı IŞİD şiddetinden sonra yaşanan sığınmacı göçüyle daha da ağırlaştı. Bağdat, Basra, Erbil, Duhok, Kerkük gibi illerde sığınmacı sayısının fazla olması sebebiyle ev kiraları ve günlük ihtiyaçlar pahalandı. Sığınmacı sayısının fazla olduğu kentlerde mevcut elektrik ve akaryakıt da yetersiz olmaya başladı.  

Elektrik kesintileri ve yükselen sıcaklar 

Ülkede son zamanlarda 50 dereceyi bulan sıcaklıklar, yoğun klima kullanımına neden oldu, bu da beraberinde daha fazla enerji tüketimini getirdi. Irak'ın çoğu kentinde gün boyunca elektrik kesintileri yaşanıyor. Elektrik sıkıntısından dolayı sıcaktan bunalan Iraklılar, sokaklara çıkarak protesto gösterilerinde bulunuyor. Son zamanlarda elektrik sıkıntısına su kesintileri de eklendi. Yaşam kalitesi daha da düşen Iraklılar, sorumlu gördükleri yetkilileri protesto ediyor.  

"Irak'ı daha zor günler bekliyor" 

Iraklı ekonomi uzmanı Macit el-Suvari, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Teröre karşı yürütülen savaş, siyasi sorunlar, 2003 yılından beri süregelen mali ve idari yolsuzluklar ekonomik krize neden oldu" dedi.  

İdari, mali ve güvenlik alanlarındaki kötü yönetimin terör örgütü IŞİD'in ülkeye girmesine yol açtığını, bununla birlikte ülkede yaklaşık 6 bin yatırım projesinin askıya alındığını söyleyen Suvari, şöyle devam etti: 

"Petrolün varil fiyatı 45 doların altına düşerse Irak'ı önümüzdeki aylarda daha zor günler bekliyor. Yüksek oranda kemer sıkma politikasına gidilmesi gerekecek. Aynı zamanda bütçenin üzerindeki yükü hafifletmek için özellikle Başbakan, Cumhurbaşkanı ve Meclis Başkanı gibi makamlara tahsis edilen çok yüksek miktardaki maaş ve ikramiyelerin minimize edilmesi gerekiyor." 

Mali yolsuzlukların ülkede ayrıca elektrik ve özel sektörün geliştirilememesi sorununu beraberinde getirdiğini anlatan Suvari, Irak'taki ekonomik krizden Kürt bölgesinin de etkilendiğini kaydetti.  

"Tek gelir kaynağı petrol" 

Irak Temsilciler Meclisi Ekonomi Komitesi Üyesi Milletvekili Mitak el-Hamidi de Irak bütçesinin sadece "petrol gelirine" dayandığını belirterek, bunun yanlış olduğunu ve böyle devam etmesi halinde gelecek yıl daha büyük bir ekonomik krizle karşılaşabilecekleri uyarısında bulundu. 

Krizin nedenlerinin sadece IŞİD ile savaş olmadığına dikkati çeken Hamidi, "Bu yılki bütçede memurların maaşlarını tespit ettiğimiz için fazla sorun yaşamayacaklar. Fakat ciddi ve rasyonel ekonomik planlar devreye sokulmazsa önümüzdeki yılların vatandaşa bedeli ağır olacak" ifadesini kullandı. 

"Kürtler ekonomik durumlarını düzeltti" 

Hamidi, krizin sadece Bağdat ve güney illerini etkilediğini dile getirerek şunları anlattı: 

"Kürdistan bölgesi, merkezden aldığı yüzde 17'lik bütçe payına sahip. Ayrıca bugün hem Kürdistan hem de Kerkük'ten çıkarılan petrolü satıyor ve buradan elde ettikleri geliri hiçbir şekilde merkez hazinesine aktarmıyorlar. Aynı zamanda çok sayıda yatırım planı ve projeleri var. Orta ve güney illerinin aksine ekonomik durumlarını 1990'llı yıllardan beri düzeltme yoluna gittiler." 

"Sığınmacılar da etkilendi" 

Terör saldırıları nedeniyle evlerini terkeden sığınmacıların da yaşanan mali krizden büyük ölçüde etkilendiğini dile getiren Hamidi, "Musul ve Enbar'da  IŞİD saldırıları sonucu çok sayıda ev ve tarım alanı yerle bir edildi. Sığınmacılar evlerine geri dönse bile yeniden imar için ciddi para yardımına ihtiyaç duyacaklar" dedi. 

Hamidi, "Irak dinarının ABD doları karşısında değer kaybetmesi ve petrol satış fiyatındaki düşüş sarsıntılı bir ekonomik durumu beraberinde getirdi. Petrol dışında hiçbir gelir kaynağımız yok. İdari ve mali yolsuzluklar da almış başını gidiyor" diye konuştu. 

Hamidi, ekonomik krizden kurtulma yöntemleriyle ilgili soruya ise "Hükümet, yeni seçenekler devreye sokarak özel sektörü yeniden aktifleştirmeli ve güçlü yatırımlara yönelmeli" yanıtını verdi.  

"Krizden yüzde 95 etkilendik" 

  Iraklı müteahhit Abbas Şammari ise ekonomik kriz sonucu ülkedeki uluslararası yatırım şirketlerine bağlı projelerin büyük darbe aldığını söyledi. 

Özel sektörün de söz konusu krizden yüzde 100 oranında etkilendiğini vurgulayan Şammari, "Hal böyle devam ederse ticaret, sanayi ve ekonomik sektör büyük bir darbe alacak ve 6 ay sonra ülke en büyük ekonomik krizle karşılaşacak" dedi. 

Dünyanın birçok yerinde meydana gelen ekonomik krizlerin değişik alternatif kaynaklar devreye sokularak çözüldüğünü hatırlatan Şammari, şunları kaydetti: 

"Bizimkisi uluslararası bir kriz değil. Kötü ve düzgün plan ve stratejilerin yokluğundan dolayı meydana gelen anlamsız ve şaşkına uğratan bir krizdir. Daha önceki ambargo, İran-Irak ve Körfez Savaşları döneminde meydana gelen ekonomik krizler çözüme kavuşturulmuştu. Bunların bir kısmı petrol, takas ve karşılıklı mutabakat zabtı ile çözülmüştü. Fakat halihazırdaki kriz, zikredilen yöntemlerin hiçbiriyle çözülemeyecek kadar çetrefilli."   

"Sorunlar geçmiş yönetimlerin birikimi" 

Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, dün yaptığı açıklamada, "Petrol fiyatlarındaki düşüşün yol açtığı ekonomik kriz, hayatın her alanını etkiledi. Irak'ın karşılaştığı sorunlar, siyasi yönetimlerdeki birikimlerin sonucudur. Bu da ülkede gerçek bir sorun meydana getirdi" demişti.  

Ülkede son günlerde artan sıcaklıkla birlikte yaşanan yoğun elektrik kesintileri ve buna karşı düzenlenen gösterilere de değinen İbadi, "Vatandaşların meşru taleplerine cevap vermek ayıp değil, bu bir görevdir" ifadelerini kullanmıştı.  

Irak'taki ekonomik krize önlem olarak üst düzey yetkililerinin maaşları düşürülmüştü.