Japonya’da kritik katma değer vergisi artışı yürürlüğe girdi

İSTANBUL - Amerikan yayın kuruluşu CNBC, vergi artışının ekonomiye “1 Nisan şakası” gibi geleceğini belirtirken, ekonomistler 20 yıllık deflasyon sarmalından çıkma yolunda ilerleyen Japonya’da ekonomik toparlanmanın kırılgan olduğuna işaret ediyor. Nitekim 1 Nisan’da devreye girecek KDV artışının öncesinde, Japonya’da şubat ayında sanayi üretimi beklenmedik şekilde düştü. Ülkede bugün devreye girecek olan ve 1997’den bu yanaki ilk satış vergisi artışı, dünyanın en büyük 3. ekonomisinde toparlanmayı tehdit ediyor. Tokyo’daki ticaret bakanlığının verilerine göre sanayi üretimi şubat ayında aylık bazda yüzde 2.3 düştü.

Önceki artış ekonomide durgunluğa yol açmıştı

En son 1997’de KDV yüzde 3’ten 5’e yükseltildiğinde Japonya ekonomisi durgunluğa girmişti. Bu defa benzer bir senaryo beklenmiyor. Çünkü 1997’de Asya krizi ve Japonya bankalarının zayıf bilançolarıyla gelen kredi krizi de vergi artışlarıyla beraber ekonomiye sekte vurmuştu. Şimdi ise hem Japonya Merkez Bankası’nın devasa canlandırma planı hem de hükümetin maliye politikasına vermeye hazırlandığı ayar ile durgunluk senaryosu bertaraf edilebilir.

HSBC Japonya ekonomisti Izumi Delavier, Japonya’da bu defa ekonomide yavaşlama, tüketimde azalma geleceğini, ancak resesyonun yaşanmayacağını öngördü. KDV artışını “Doğru zamanda doğru adım” olarak niteleyen ekonomiste göre Japonya bu yıl yüzde 1 büyüyecek. Büyüme oranı Japonya’da 2013’te yüzde 1.6 oldu. Öte yandan vergi artışlarının kamu finansmanı açısından gerekliliği de vurgulanıyor. Japonya yüzde 230 kamu borcu milli gelir oranı ile gelişmiş ülkeler arasında borç yükü en yüksek olanlar arasında bulunuyor. Ülkenin haber siteleri ve gazetelerinde vergi artışıyla günlük hayatta neler değişeceğine yönelik haberlere yer verilirken, bazı gazeteler halka hangi ürünleri almaları ya da stok etmeleri gerektiğine ilişkin tavsiyelerde bulunuluyor. Bunlardan en dikkati çekenler arasında, dayanıklı ürünlerden bolca alınması, saç kestirilmesi, takı almaya niyetlilerse bunu geciktirmemeleri gibi konular yer alıyor. Halka ayrıca teknolojik ürünlerin zaman zaman indirime gittiği için hemen alımlarının gerekmediği, ancak beyaz eşya konusunda ellerini çabuk tutmaları gerektiği gibi önerilerde bulunuluyor. Kamu açığının milli gelire oranında dünyada lider olan Japonya’da, vergi artışı bu sorunun çözümü için gerekli görülen bir politika olarak görülüyor. Halkın bir kısmı bu sorunla mücadele için vergi artışına isteksiz olarak destek verse de bir kısmı ise “Taxzilla” olarak nitelendirdikleri artışa tepki gösteriyor. Ülke para birimi yenin dolar karşısında değer kazanması, ihracatçıları desteklemek amacıyla zayıf yen politikasını benimseyen Japonya’da halkı zaten zor durumda bırakıyordu. Ekim 2015’te verginin yüzde 8’den yüzde 10’a yükselecek olması, halkın endişelerini artıran etkenlerin arasında yer alıyor.

KDV Japonya’da ilk kez 1979’da gündeme gelmişti

Dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi Japonya’da katma değer vergisi ilk defa 1979’da gündeme gelmişti. Bu vergiyi gündeme getiren dönemin Başbakanı Masayoshi Ohira, yoğun bir muhalefetle karşılaşmasının yanı sıra seçimlerden de partisinin oy kaybına uğramasıyla vergi tartışmasını rafa kaldırdı. 10 yıl sonra ise dönemin Başbakanı Ryutaro Hashimoto, geniş bir konsensüs sağlayarak yüzde 3 oranın bir vergiyi yürürlüğe sokmayı başardı. Bu vergi oranı, 1997 yılında ise yüzde 5’e çıkarıldı. Vergi artışı bir dönem gündeme gelmezken, 2005 yılında dönemin Başbakanı Junichiro Koizumi vergi artışı tartışmasına yönelik yasağı kaldırdı.