AR-GE destekleri yenilendi yatırımcı TÜBİTAK'a koştu

ANKARA - AR-GE yasasının çıkması sanayici tarafından memnuniyetle karşılandı. Yatırımcılara sektör ya da faaliyet ayrımı gözetmeksizin 2024 yılına kadar teşvik ve destek sağlayan yasa yüzde 40 olan vergi matrahı indirimini de yüzde 100'e çıkarıyor. Gaziantep Sanayi Odası Başkanı Nejat Koçer bürokratik engellemelerle karışalşılmadığı durumda yasanın yatırım iklimini iyileştirebiliceğini söyledi. Hükümetin uzun süredir üzerinde çalıştığı AR-GE yasasının çıkmasının ardından yatırımcılar TÜBİTAK'a akın etti. Çok sayıda firma teşviklerden nasıl yararlanılacağı konusunda bilgi almak için TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı'nın kapısını çalarken, önümüzdeki günlerde teşviklere yönelik taleplerin çığ gibi büyümesi de bekleniyor. Hükümetin Türkiye'yi uluslararası düzeyde rekabet edebilir ve katma değeri yüksek mal ve hizmet üretir hale getirmek için hazırlanan Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Kanunu nisan ayında yürürlüğe girdi. Yatırımcılara sektör ya da faaliyet ayrımı gözetmeksizin 2024 yılına kadar çeşitli teşvikler ve destekler sağlayacak olan yasayla yüzde 40 olan matrah indirimi yüzde 100'e çıkartılıyor. Teşvikten yararlanacak işletmeler için en az 50 kişilik AR-GE personeli çalıştırma koşulunun arandığı yasada, AR-GE personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta priminin işveren tarafından ödenmesi gereken miktarın yarısının 5 yıl süreyle bütçeden karşılanması da öngörülüyor. Ayrıca, AR-GE personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin yüzde 80'i doktoralı olanlarda ise yüzde 90'ı alınmayacak. Oda başkanları yasadan memnun Gaziantep Sanayi Odası Başkanı Nejat Koçer AR-GE yasasının çıkmasının çok önemli bir gelişme olduğunu belirterek "Ancak Anadolu'da AR-GE bilinci çok gerilerde. İlk önce bu bilincin yukarıya doğru çekilmesi gerekiyor. İnsanlar üretim ve istihdam sorunları yaşarken AR-GE onlar için fantezi olarak görülüyor" dedi. Sorunlardan dolayı AR-GE faaliyetlerinin geri sıralara itildiğini dile getiren Koçer, yasanın rekabet gücünün artırılması için önemli olduğunu söyledi. Koçer, "AR-GE ile ilgili bu nitelikte önemli bir kanun ilk defa bu yıl çıktı. Eğer uygulamalar iyi olursa ve bürokraside takılmalar ve boğulmalar yaşanmazsa iyi olur. Ama bundan önce üretim ve yatırım ikliminin iyi bir şekilde belirlenmesi gerekir" dedi. Kocaeli Sanayi Odası Başkanı Yılmaz Kanbak ise, "Herkes böyle bir kanunun çıkmasını bekliyor ve istiyordu. Kanunun da olumlu olacağını düşünüyorum. Çünkü özellikle teknokentlerdeki KOBİ'ler ve 50'nin üzerinde AR-GE personeli çalıştıran firmalar için iyi bir kanun oldu" diye konuştu. Kanbak kanunla birlikte Türkiye'deki firmalar rekabetçi alanda daha çok söz sahibi olabilecek hale geleceklerine inandıklarını da ifade etti. Denizli Sanayi Odası Başkanı Müjdat Keçeci de yasanın sanayicinin farklılık yaratabilmesiyle ilgili yapılan önemli bir çalışma olduğunu belirterek şunları kaydetti: "Hükümetin bu alanda yaptığı çalışmayı sempatiyle karşılıyoruz. Ancak bu çalışmadan yarına odaklı bir fayda beklemememiz gerekir. Çünkü AR-GE'de uzun soluklu çalışmalar sonucunda ekonomiye değerler getirilir. Bugünden başlayıp yarına bir değer beklenmemesi gerekir. Ama ben ileriki dönemlerde Türkiye ekonomisinin bundan olumlu bir şekilde sonuç alacağını ümit ediyorum. Ancak şöyle bir konu da var ki, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkeler AR-GE'ye milyarlarca dolar paralar harcıyorlar. Türkiye'de bu ülkelerden geri kalmamalı. Eğitime, savunmaya ve diğer konulara nasıl bütçe ayrılıyorsa düzenli ve iyi miktarlarda AR-GE'ye de bütçe ayrılmalı." Tüm AR-GE harcamalarına teşvik yok Sabancı Üniversitesi Araştırma Politikaları Direktörü ve TÜBİTAK Eski Başkan Yardımcısı Cemil Arıkan 2006 yılında Ulusal inovasyon Girişimi Raporu hazırladıklarını hatırlatarak "Bu rapordan sonra AR-GE ile ilgili bizimle çalışılmak istendi. AR-GE Yasası'nın hazırlanma aşamasında ana nüvesini biz hazırladık. Ancak bizim dikkat çektiğimiz konular yasaya yeterince yansıtılmadı. Şu anda Türkiye'de hibe fonlarından destek alan bütün projeler yasa kapsamında yer alıyor. Bu çok önemli bir konu. Halen hazırdaki projeler vergi istisnalarından yararlanabiliyorlar. 50'den fazla AR-GE elemanı çalıştıran şirketler de sadece proje bazında destek almıyorlar. Tüm AR-GE harcamaları bu kapsama giriyor. Bu da diğer bir önemli konu" diye konuştu. Arıkan AR-GE Yasası'nda rekabet öncesi araştırmalarından söz edilmesine karşın yasanın araştırmayı yeterince teşvik etmediğini ifade etti. Rekabet öncesi araştırmanın birkaç şirketin bir araya gelerek AR-GE çalışması yapması ve çıkan sonuçları isteyen şirketin dilediği yönde kullanması olduğunu belirten Arıkan "Yasa kapsamında böyle bir şey yer almıyor. Zaten projelere teşvikler sağlanıyor. Rekabet öncesi araştırmaların açıkça belirtildiği bir madde yok. O yüzden yasanın bu tarafı eksik kalıyor. Ancak bu yasayla birlikte ekonomide de ilerlemeler kaydedilebilir. Bizde tasarım yapan şirket sayısı çok az. Mesela dünyada otomotiv parça tasarımı yapan fakat bizim isimlerini bile bilmediğimiz pek çok şirket var. Bu şirketler mesela bir şase tasarımı yapıyor, çeşitli otomobil markalarına satıyorlar. Bu tasarımları çok sayıda üretici kullandığı zaman tasarım da etkinlik kazanıyor. Türkiye'de de bu tarz tasarım şirketlerine ihtiyaç var" şeklinde konuştu. AR-GE yasasında yer alan 50 AR-GE personeli çalıştırma konusunun önem kazandığını belirten Arıkan şunları kaydetti: "Türkiye'ye otomotiv konusunda parça imalatı akıyor. Ancak bu parçaların knowhow'ları başka ülkelere ait. Zaten knowhow'a sahip olanlar kazanıyorlar. Ancak bu knowhow bizi bir 10 yıl sonra terk edecek. O zamana kadar bizim knowhow'larımızın olması lazım. Hem kendimize ait olursa başka ülkelerden aldığımız gibi başka ülkelere de satabiliriz. Ekonomiye katma değeri yüksek üretimler yaparak katkıda bulunabiliriz. Cari açığın temeli de burada yatar. Cari açığın ortadan kaldırılması isteniyorsa katma değeri yüksek üretimler yapılmalıdır." Yeni AR-GE Kanunu'nun getirdiklerinden bazıları ise şöyle: - 100 bin YTL'ye kadar teknogirişim sermayesi Yenilik ve AR-GE faaliyetleriyle ilgili düzenlenecek kağıtlardan damga vergisi alınmayacak, teknoloji alanında sahip olduğu orijinal fikri hayata geçirmek isteyen ve teknik alanda eğitim görenlere, teminat aranmaksızın 100 bin YTL'ye kadar teknogirişim sermaye desteği verilecek. - Vergi matrahından indirim imkanı AR-GE ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerine ilişkin yapılacak AR-GE harcamalarının tamamı; 500'den fazla AR-GE personeli çalıştıran işletmelerin her yıl, bir yıl önceye göre ek olarak yaptıkları AR-GE harcamalarının yarısı vergi matrahından düşülecek. Bu gider amortisman yoluyla daha sonraki yıllarda vergi matrahından indirilecek. - Vazgeçme durumunda bile gider yazılacak Ayrıca AR-GE projelerinden daha sonraki yıllarda vazgeçilmesi veya projenin tamamlanamaması halinde ise AR-GE faaliyeti kapsamında aktifleştirilmiş olan tutarlar ile gayri maddi haklara yönelik olmayan harcamalar, doğrudan gider yazılacak." - Başvurular KOSGEB ve TÜBİTAK'a yapılıyor AR-GE desteğinden yararlanmak isteyen yatırımcılar ise KOSGEB ve TüBiTAK gibi kuruluşlara başvuruyorlar. TÜBİTAK'ın AR-GE konusundaki çalışmalarını Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) yürütüyor. TÜBİTAK'ın destek için aradığı koşullar - Sanayi ve AR-GE Projeleri Destekleme Programı Özellikle, yeni ürün üretim, ürün kalitesi ve standartlarının yükseltilmesi, maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi ve yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında oluşturulan projelere 1995 yılından bu yana AR-GE desteği veren TÜBİTAK'ın 4 farklı AR-GE destek paketi bulunuyor. Bu programlardan ilki 1501 numaralı olarak da bilinen Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı. TÜBİTAK bu programla sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan işletmelere destek veriyor. AR-GE nitelikli proje harcamaları için yüzde 60'a varan oranlarda hibe veren TÜBİTAK'ın destek oranı alt sınırı ise yüzde 50. destekleme süresi proje bazında en fazla 3 yıl olan programda ise projelerde limit sınırlaması bulunmuyor. - KOBİ AR-GE Başlangıç Destek Programı KOBİ'leri AR-GE projesi yaptırmaya özendirmek için, bu firmalar tarafından sunulan ilk iki projenin avantajlı bir şekilde geri ödemesiz olarak desteklenmesi amacıyla hazırlanan programdan yararlanmak isteyenlerin öncelikle KOBİ şartlarını taşıması gerekiyor. Ayrıca firmanın daha önceden TÜBİTAK Sanayi AR-GE desteklerinden hiç faydalanmamış ya da en fazla bir projesinin destek almış olması gerekiyor. Bu destekte proje limiti ise 400 bin YTL. TÜBİTAK 400 bin YTL'lik bir projenin yüzde 75'lik kısmını hibe şeklinde geri ödemesiz olarak karşılıyor. Programın destekleme süresi ise en fazla 18 ay. - Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme Programı Teknogirişim Programı'na üniversitelerin örgün öğrenim veren, herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok 5 yıl önce almış gerçek kişiler başvurabiliyorlar. Ayrıca girişimci adayları başvuru esnasında TÜBİTAK tarafından sağlanan ücretsiz Girişimcilik ve iş Planı Hazırlama Eğitimi'ne de başvurarak katılabiliyorlar. Desteklenmesine karar verilen projelerin yüzde 75'ine hibe desteği veriliyor. Destek üst limiti 100 bin YTL, destekleme süresi ise proje bazında 12 ay. - Uluslararası Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı Türkiye'de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan ve yabancı iş ortakları bulunan firmaların yararlandığı bu programda, destek almaya hak kazanan büyük ölçekli firmaların AR-GE projelerinin uygun bulunan proje harcamalarına en fazla yüzde 60, KOBİ'lerin harcamalarına ise yüzde 75 oranlarında hibe destekleri sağlanıyor. Bu programda destek süresinde ve proje bütçelerinde ise herhangi bir kısıtlama bulunmuyor. KOSGEB'in AR-GE desteği için şartları KOBİ'lerin destek almak amacıyla en çok başvuruda bulunduğu KOSGEB ise AR-GE alanında malzeme, teçhizat ve prototip üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini, KOSGEB tarafından desteklenerek başarı ile tamamlanan işletmelere verilecek olan kalite geliştirme ve teknolojik donanım temini, danışmanlık, AR-GE sonuçlarını yayınlama desteği, teknopark kira desteği, işlik tahsisi, AR-GE konusuna ilişkin yurtdışı kongre, konferans, panel, sempozyum, teknoloji fuarları ile teknoloji transfer amaçlı yurtdışı toplantılara katılım ve ziyaret desteği, başlangıç sermayesi desteği ve iş geliştirme desteği başlıkları altında AR-GE destekleri sağlıyor. KOSGEB, malzeme, teçhizat ve prototip üretimi ile ilgili giderler ve deneme amaçlı hammadde temini için; teçhizat ve demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde verdiği desteğin üst limiti 200 bin YTL, destek oranı ise yüzde 80. Ayrıca, teçhizat ve demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine de destek veriyor. Bu desteğin üst limiti 50 bin YTL, destek oranı ise yüzde 50. KOSGEB'in vermiş olduğu diğer destekler, destek oranları ve üst limitleri ise şöyle: - Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların teminat karşılığı satın alınması halinde; verilecek desteğin üst limiti 50 bin YTL, destek oranı yüzde 80. - Kalite geliştirme ve teknolojik donanım için gerekli demirbaşların finansal kiralama yolu ile alınması halinde; teçhizat ve demirbaşların faturada yer alan peşin bedeli ve KDV dışında kalan finansal kiralama giderlerine verilecek desteğin üst limiti 15 bin YTL. Destek oranı ise yüzde 50. - Teknoloji araştırma ve geliştirme desteğinden yararlanan işletmelerin danışmanlık ihtiyacının karşılanabilmesini teminen; işbirliği yapılmış olan üniversitelerden sağlanacak danışmanlık hizmetinden, ilgili üniversitelerin belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yararlanılır. İşletmelerin yurtiçi ve yurtdışındaki üniversitelerden alacağı danışmanlık hizmeti desteği üst limiti 20 bin YTL, destek oranı yüzde 80. - AR-GE çalışmasının sonuçlarının tanıtımı ve duyurulması amacı ile işletme tarafından kitap, broşür, CD ve benzeri doküman yayınlanması giderleri desteği üst limiti 3 bin YTL, destek oranı yüzde 80. - Teknopark kira desteği üst limiti 20 bin YTL, destek oranı yüzde 80. - İşletmelere, AR-GE projelerini gerçekleştirebilmeleri için KOSGEB TEKMER Müdürlüğü binalarında 24 (yirmi dört) aya kadar işlik tahsisi. - İşletmelerin, AR-GE konusuna ilişkin yurtdışı kongre, konferans, panel, sempozyum, teknoloji fuarları ile teknoloji transfer amaçlı yurtdışı toplantılara katılım ve ziyaret desteği üst limiti 5 bin YTL, destek oranı yüzde 80. - Başlangıç sermayesi desteği; AR-GE Projesi onaylandıktan sonra şirketlerini kuran veya AR-GE proje başvurusu tarihi itibariyle son bir yıl içinde şirketini kurmuş olan ve Teknoloji Geliştirme Merkezi bünyesinde işlik tahsis edilen işletmelere, işliklerde AR-GE faaliyetlerine başlamalarından sonra verilecek geri ödemesiz destek tutarı 10 bin YTL. - İş geliştirme desteği; Teknoloji geliştirme merkezi ve DTi'lerde yer alan, Teknoloji AR-GE Destekleri kapsamında desteklenen ve projesini başarıyla tamamlayarak mezun olan işletmelerin yararlanabileceği geri ödemesiz destek tutarı 15 bin YTL.