Artık metalleri gübre yapan tesis 350 milyon dolarlık ithalatı önlüyor

Nurdoğan A. ERGÜN

Mardin’i sürdürülebilir geleceğin merkezi yapma hedefiyle faaliyet gösteren Eti Bakır, 1.2 milyar dolarlık yatırımla hayata geçirdiği Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi’nde, ‘artık’ ürünlerden farklı metalleri ekonomiye kazandırıyor. Mazıdağı tesislerinde 2 bin ton katot bakır, 2 bin 530 ton çinko karbonat, 6 bin 740 ton kobalt karbonat üretiliyor. Aynı zamanda üretilen fosforik asit, sülfürik asit gibi ürünler fosfatla karıştırarak gübre üretimi yapılıyor.

Yıllık 2 bin 500 ton kobalt, 2 bin ton bakır ve bin ton çinko üretilen tesiste, toplamda 5 bin 500 ton metal içeren ürün imal ediliyor. Bakır üretiminde ortaya çıkan pirit konsantresinden kobalt üretilen entegre tesiste, yine artık malzemelerden imal edilen gübre kapasitesi ise yıllık 500 bin ton. Eti Bakır, hayata geçirdiği gübre tesisiyle 350 milyon dolar gübre, 270 milyon dolar metal ithalatını ikame etmeyi hedefliyor. Türkiye’nin yıllık mineral gübre ithalatı ortalama 2.5 milyar dolar.

Gübre üretiminin yüzde 15’ini karşılıyor

“2 bin 500 tonluk kapasiteyle dünyadaki kobalt üretiminin yüzde 2’sini gerçekleştiriyoruz” diyen Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, kobalt, nikel, lityum, çinko ve manganez gibi elementlerin, artık dünyanın ve insanlığın geleceğinde hayati bir rol üstlendiğini belirtti. Kayışoğlu, “Dünyada çok az sayıda tesisin üretebildiği bu elementlerin birçoğu, bugün Mardin’de üretilerek dünyanın farklı coğrafyalarına sunuluyor.

Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi, Doğu ve Güneydoğu’nun en büyük özel sektör yatırımı” diye konuştu. Yıllık 400 bin tonluk DAP gübresi üretim kapasiteleri bulunduğunu açıklayan Kayışoğlu, Türkiye’deki gübre üretiminin yüzde 15’ini, Eti Bakır’ın Mardin ve Samsun’daki gübre fabrikalarından karşılandığını belirtti. Kayışoğlu, 250 bin ton DAP kapasiteli Samsun Gübre tesisinin de 2025 başında devreye alınacağını açıkladı.

Enerjinin yüzde 100'nü kendisi üretecek

Üretimde kullanılan enerjiyi de yine kendi bünyelerinde üreteceklerini kaydeden Kayışoğlu, 25 MgW’lık elektrik tüketiminin yüzde 88’ini açığa çıkan ısıdan elde ettiklerini bildirdi. 40 milyon dolarlık yatırımla 11 MgW’lık güneş enerjisi yatırımını tamamlamak üzere olduklarını söyleyen Kayışoğlu, güneş enerjisi üretim hattının 2024 Mart ayı gibi devreye alınacağını iletti.

Özel ürünler İngiltere’den Türkiye’ye taşınacak

Tesiste yüzde 99.99 saflıkta kobalt üretilebildiğini aktaran Kayışoğlu, “Böylece teknoloji, petrokimya, otomobil, uçak sanayi, seramik gibi alanlarda katma değerli ürünlerin üretimini yapabiliyoruz” dedi.

Üretimde önemli bir atılımın İngiltere’nin Widnes kentindeki ICoNiChem’in grup bünyesine katılmasıyla yaşandığını söyleyen Emre Kayışoğlu, “Yeni yatırımlarla ICoNiChem’in kobalt üretimini iki kat artırdık. Kobaltı; nikel, sodyum ve magnezyumdan ayrıştırma kapasitesini 900 tondan bin 800 tona çıkaran ICoNiChem, Mazıdağı’ndan gelen ürünleri de İngiltere’de işlemeye başladı. İngiltere tesisinde özel ürünler üretiyoruz. Amacımız bu ürünleri Türkiye pazarına taşımak” diye konuştu.

Artığa çıkan demir için tesis kurulacak

Mazıdağı Tesisi’nde üretim aşamasında artığa çıkan demiri cevher olarak satan Eti Bakır, cevheri katma değerli ürüne dönüştürmek için yıllık 200 bin ton kapasiteli inşaat demiri üretim tesisi kuracak. 250 milyon dolarla hayata geçirilecek tesisin 24 ile 36 ay arasında devreye alınması planlanıyor. 150-200 dönüm arazi üzerinde kurulacak tesiste 500 kişi istihdam edilecek.

“Tarımsal üretim için maden olmazsa olmaz”

Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri’ni ziyaret eden TİM Maden Sektör Kurulu Başkanı ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Çetinkaya, kobalttan gübreye kadar birçok ürünün üretimini gerçekleştiren tesisin Türkiye ve dünya için çok iyi bir örnek olduğunu ifade etti.

Çetinkaya, “Fosfatlı gübre üretimi ile maden ve tarım arasındaki ayrılmaz ilişkiyi net bir şekilde ortaya koyan tesis, teknolojide yoğun olarak kullanılan kobalt üretimini de gerçekleştiriyor. Ancak, böyle bir tesis dahi bizi gübre ithalatından kurtaramıyor. Bir tarım ülkesi olan Türkiye, gübre ihtiyacını ithalatla karşılıyor.

İşte, bu yüzden modern yaşamın her alandaki tedarikçisi olan madenciler olarak bizler, tarımı da tarımsal üretimi de sahipleniyoruz. Çünkü; önce insan, sonra çevre, sonra maden anlayışıyla hareket ediyoruz. Ülkemizin Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri gibi 6-7 tane daha tesise ihtiyaç duyduğunu söylemeliyiz. Çünkü madenlerimizi ne kadar çıkarabilirsek, o kadar başarılı oluruz. Tarımda da sanayide de teknolojide de ilk olarak madenlere ihtiyaç duyuyoruz” diye konuştu.