Elektrik kesintileri ekonomiyi de vurdu

MEHMET KARA

Türkiye, tarihinin en büyük elektrik kesintisini dün yaşadı. Yurt çapındaki kesintiler nedeniyle fabrikalar durdu, tren, metro ve benzeri toplu ulaşım hizmetleri aksadı. 

Dün saat 10:36'dan itibaren Türkiye'nin tümünde elektrikler kesildi. Kesintilerin elektrik iletim şebekesi kaynaklı olduğu duyuruldu. Bunun üzerine Türkiye Elektrik İletim AŞ'nin (TEİAŞ) Ankara'da bulunan Milli Yük Tevzi Merkezi'nde kriz masası oluşturuldu. Kriz masasında Bakanlık, TEİAŞ, TEDAŞ yetkilileri sistemini an be an takip altına aldı. Kriz masası, öncelikle sistemi yeniden ayağa kaldırıp ülkeye elektrik vermeye odaklandı. 

Öğle saatleri itibariyle Erzurum, Trabzon, Edirne ve Tekirdağ'da elektrik verilmeye başlandı. Daha sonra kademe kademe bütün ülkeye elektrik verildi. Saat 16:00 itibariyle ülkenin yüzde 80'i yeniden elektrik alabilir hale geldi. 

Elektrik kesintileri ülke çapında hayatı olumsuz etkiledi. Jeneratör ve benzeri alternatif kaynakları bulunmayan kurum ve kuruluşlar büyük sıkıntı yaşadı. Büyük şehirlerde elektrikle çalışan metro ve benzeri toplu taşıma sistemleri çalışamadı. 

Fabrikalar durdu 

Elektriğe bağımlı pek çok fabrika üretimini durdurmak zorunda kaldı. Bunlar arasında Tofaş ve Petkim gibi Türkiye'nin önde gelen sanayi devleri de yer aldı. İzmir Aliağa'daki PETKİM tesislerinde, elektrik kesintisi nedeniyle soğutucular devre dışı kalınca bacalardan alev çıktı. Bunun üzerine tesislerde üretim durduruldu. 

Yaşanan üretim kaybı nedeniyle milyonlarca dolarlık zararın oluştuğu belirtildi. Kesintilerin makina ve ekipman arızalarına yol açmasından kaynaklanan zararların da ortaya çıktığı kaydedildi. 

Siber saldırı iddiası 

Bütün Türkiye, ülke tarihinde görülmemiş bu kesintilerin nedenini merak ederken, siber saldırı iddiaları bile gündeme geldi. Enerji Bakanı Taner Yıldız, kesintilerin enerji tedariki ve arz güvenliğiyle bir ilgisi bulunmadığını belirtti. Bakanlık'tan yapılan açıklamada, kesintiyle ilgili medyada yer alan çeşitli iddialara itibar edilmemesini istendi ve "Doğru bilginin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız ve Kriz Merkezimiz tarafından kamuoyuyla paylaşılacağını ifade etmek isteriz" denildi. 
Enerji Bakanı Taner Yıldız, kesintinin nedeninin de incelemeler sonrası açıklanacağını duyurdu. Yıldıçz "Bütün kayıtlar elimizde. Bu teknik bir gerekçeden mi, bir manevra arızasından mı, bir işletme hatasından mı kaynaklanıyor? Bunların her birisini açıkça söyleyebiliriz. Bunlar dakikalık değil, anlık olarak da tutuluyor" diye konuştu. 

Domino etkisi mi? 

Bu tür durumlarda çok sayıda iddianın gündeme gelebileceğini kaydeden Yıldız, "Biz gerçeklerle uğraşacağız" dedi. Ortaya atılan birçok iddia ve söylentiye cevap vermesinin doğru olmayacağını dile getiren Yıldız, "Terör müdür siber midir' deniyor, teknik bir arıza mıdır, bunların hepsini bu kesin çalışmalarımızı tamamladıktan sonra açıklayacağız" dedi. 

Arıza İzmir'den mi başladı? 

İzmir tarafında özel sektöre ait bir santralin bir gerekçe ile devre dışı olduğu ve onun bir domino tesiri yaptığından bahsedildiğini kaydeden Yıldız, "İlk anda ama bunu da teyit etmem, kesinleştirmem lazım. Aslında sistem kendi içerisinde izoledir. Yani o domino taşı hepsini bütün ülkeyi kapsamaz, arada izole yerler çok fazla ama nasıl orada bir atlama oldu, nasıl bir işlem oldu bütün kayıtları ortaya çıkardıktan sonra bakmamız lazım" diye konuştu.

Onatça: Akıllı şebeke yaygınlaştırılmalı 

Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Başkanı Süleyman Onatça, elektrik kesintisinin sadece yaşamı değil ülke imajını da olumsuz yönde etkileyeceğini söyledi. Onatça, kesintinin tehlike sinyali olarak değerlendirilmesini ve altyapı iyileştirme yatırımlarına öncelik verilmesini istedi. Türkiye'nin rekabetçilik açısından büyük önem taşıyan ‘Elektrik Şebekesi Kalitesi Göstergesi’nde 72’nci sırada olduğunu hatırlata Onatça "Akıllı şebekeler ve SCADA sistemi tüm ülke genelinde yaygınlaştırılmalı ve bu yolla şebeke problemleri ve kaçak kullanımlar hızla tespit edilerek anında müdahaleler gerçekleştirilmelidir" dedi.

"Sistem çöktü!"

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) kesintilerle ilgili açıklamasında, sorunun dağıtım sisteminden değil, iletim sisteminderki çökmeden kaynaklandığı belirtildi. Çökmeye yol açabilecek belli başlı nedenlere ilişkin iddia ve görüşler şöyle sıralandı: 
1 - İletim sistemindeki bakım ve rehabilitasyon eksiklikleri nedeniyle büyük çaplı bir arıza meydana gelmiş olabilir. 
2 - Santralların devreye girmemesi nedeniyle tüm enterkonnekte sistemi etkileyecek boyutta arıza meydana gelmiş olabilir. 
3 - Fiyatları düşük bulan santrallar elektrik üretmeyince ortaya çıkan arz açığı yönetilemeyince büyük arızalar meydana gelmiş olabilir. 
4 - Kayıp kaçak parasının iadesini önleyecek Yasa'nın seçimler öncesinde çıkması için hükümeti zorlamak isteyenler olabilir. 
5 - Sinop'ta nükleer santral kurulmasına ilişkin Japonya ile imzalanan anlaşmanın görüşmelerinin yapılıyor olması da manidardır. 
6 - Türkiye'nin Avrupa enterkonnekte sisteminde frekans bozukluğuna yol açması nedeniyle sistemin kesintiye uğramış olabilir.