Fotoğrafla öykü anlatan adam
Bol ödüllü sıradışı fotoğrafçı Roger Ballen, İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde açılan retrospektif sergisiyle fotoğraf tutkunlarıyla buluşuyor. Sergi; sanatçının ünlü serilerinden bir seçki ve “Ballenesk Oda” adlı yerleştirmeden oluşuyor.
Çağdaş fotoğraf sanatının en sıradışı ve üretken fotoğrafçılarından Roger Ballen, bir retrospektifl e ülkemize konuk oluyor. Amerika doğumlu Güney Afrikalı fotoğrafçının sergisi, sanatçının 1980’lerden günümüze yaptığı üretimlerin izini sürüyor. İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde açılan sergiyi 4 Haziran’a kadar gezmek mümkün.
Eiger Sanat ve Fotoğraf Vakfı’nın katkılarıyla gerçekleştirilen “Roger Ballen: Retrospektif” sergisi, gerçekle kurgunun fotoğraf sanatındaki karşılıklarını alt üst eden Ballen’ın pek çok çalışmasına yer veriyor. Küratörlüğünü Demet Yıldız’ın yaptığı İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’ndeki sergi; “Dorps”, “Platteland”, “Yabanülke”, “Gölge Oda”, “Misafirhane”, “Kuş Sığınağı” ve “Hayaletler Tiyatrosu” serilerinden bir seçki ve bir de “Ballenesk Oda” adlı yerleş - tirmeden oluşuyor.
Erken tarihli çalışmalarında belgesel fotoğrafçılığın geleneğini izleyen Ballen, zamanla kendisinin “Ballenesk” diye nitelendirdiği yeni bir üslûp geliştirdi. Yapıtlarında çizim, resim, kolaj ve heykel tekniklerinden de yararlanan sanatçı, çok disiplinli olmakla birlikte, fotoğraf köklerine derinden bağlı, yeni bir estetik meydana getirdi.
1950’de dünyaya gelen Ballen, Magnum’da editörlük yapan annesinin de etkisiyle ilk gençliğini New York’ta fotoğraf alanının etkili isimleriyle bir arada geçirdi. Sanatçı, psikoloji lisans eğitiminin ardından Türkiye’den Yeni Gine’ye, Mısır’dan Güney Afrika’ya kadar pek çok yeri kara yoluyla gezdikten sonra ABD’ye döndü. Ardından Magnum foto muhabirlerine benzer ş ekilde çoğ unu sokaklarda ve fotoğ rafl adığı kişilerin haberi olmaksızın çektiğ i yolculuk karelerinden oluş an “Çocukluk” adlı seçkiyi yayımladı. Maden ekonomisi alanındaki doktora çalış masını Colorado Madencilik Fakültesi’nde tamamladıktan sonra Güney Afrika’nın Johannesburg ş ehrine yerleş ti ve maden yatağ ı arama çalış maları için ücra bölgelere ziyaretler gerçekleştirdi. Güney Afrika kırsalındaki, “dorp” denilen küçük kasabaları belgelemeye başladı. 1986 yılında “Dorps: Güney Afrika’nın Küçük Kasabaları”nı yayınladı. 1994’e kadar Güney Afrika kırsalındaki, gözden uzak toplulukları fotoğrafl adı ve bu çalışmalarını “Platteland: Güney Afrika Kırsalından İmgeler” le kitaplaştırdı. 2001’de Madrid’deki PhotoEspaña festivalinin “Yılın Fotoğ - raf Kitabı” gibi pek çok ödüle lâyık görülen “Yabanülke”yi yayınladı. Fransa’daki Arles Uluslararası Fotoğ raf Buluş maları’nın açılış ında “Yılın Fotoğ rafçısı” seçilen Ballen, özgün imgesel âlemindeki insan, hayvan ve nesnelerin fotoğ rafl arıyla birlikte, resim, tiyatro ve heykele ait unsurları bünyesine katan “Gölge Oda”yı kitaplaştırdı. Ardından 2008’de insanların pek az bulunduğ u ya da sahneden büsbütün çıktığ ı “Misafirhane” yi tamamladı. Johannesburg kenar mahallerinde bir evde çekilmiş ikonik fotoğrafl ardan oluş an monografisi “Kuş Sığ ınağ ı”nı 2014’te yayımladı. Son olarak geçen yıl, insanların etrafl arına yaptıkları çizim ve iş aretlerden esinlenen “Hayaletler Tiyatrosu” nu hazırladı.
İŞTE DÖNEM DÖNEM BALLEN
- Dorps: Ballen’ın tanındığı seri. Sanatçının Afrika’daki yoksul kesime yaklaşımı, etraftaki mimariyi betimleyişine benziyordu. Dorps’taki manzara kareleri, son dış mekân fotoğrafları oldu; sanatçı bu seriyle birlikte, orta format fotoğraf makinesi ve flaşla çekim yapmaya geçti ve incelikli tercihi doğrultusunda, kare negatif ve siyah beyaz film kullanmaya başladı.
- Platteland: İkinci serisi “Platteland: Güney Afrika Kırsalından İmgeler”de kırsal merkezlerdeki yoksul ve kıyıda kenarda kalmış toplulukları keşfetmeye yoğunlaştı.
- Yabanülke: “Yabanülke”de Ballen, belgesel yaklaşımından uzaklaştı, kendine yepyeni bir yol çizdi. Bu yeni yaklaşımda sanatçı hep gerçekler ve olgularla ilişkilendirilmiş siyah beyaz kullanımının ve dolaysız üsluptaki sahiciliğin bir kurgu olduğunu gözler önüne serdi.
- Gölge Oda: Ballen’ın çığır açıcı “Yabanülke”den edindiği tecrübeler “Gölge Oda”yla birlikte yepyeni âlemlere doğru ilerledi.
- Misafirhane: Ballen 5 yıl boyunca, yoksul işçiler, gelip geçici konuklar, kanun kaçakları, şifacılar, çocuklar, evcil hayvanlar ve böceklerle dolu görüntüler, rüya ile uyanıklık arasındaki ince çizgide gezindi.
- Kuş Sığınağı: Fotoğraflarda, evin insan ve hayvan sakinleri, özellikle de dört bir köşedeki kuşlar yer aldı.
- Hayaletler Tiyatrosu: Metruk bir kadınlar hapishanesinin karartılmış camlarına elle kazınmış izlerden esinlenen Ballen, cam üzerinde deneyler yapmaya başladı.