İş güvenliği masrafı işçiden alınabilir mi?

Resul KURT

İşverenler tarafından çalışanlarının, iş sağlığı ve güvenliği hükümleri uyarınca düzenli sağlık muayenelerinin yapılması gerekmektedir.

Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda; az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir, tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir, çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir, özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. 

Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun “Sağlık gözetimi” hükmü uyarınca işveren;

1) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.

2) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır:

a- İşe girişlerinde.

b- İş değişikliğinde.

c- İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.

d- İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.

Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.

Alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.

Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur.

Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. Ancak bu noktada, işe giriş şartı olarak talep edilen sağlık raporları için, işe alım sürecindeki adaylar tarafından katlanılan maliyet işverene yansıtılamaz. 

İşe girişlerdeki, sağlık muayene rapor maliyetlerinin işveren tarafından ödenmiş olması için, kişi ile işveren arasında hizmet akdinin kurulmuş olması şarttır. Yani, henüz, işçi ve işveren ilişkisi kurulmayan kişilerce katlanılan sağlık muayene giderlerinin işverene yansıtılması mümkün değildir. 

Bu durumda, işverence, işe alım ya da işe başvuru şartı olarak getirilmiş olan sağlık muayene rapor şartı varsa, bu maliyetler işverene yansıtılamayacaktır.

Sonuç itibariyle işverenlerin çalışanlarına karşı en önemli sorumluluklarından birisi de iş güvenliği önlemlerinin alınması ve çalışanların işyerlerindeki tehlikelere karşı korunmalarının sağlanmasıdır. Dolayısıyla da işverenler iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri nedeniyle ortaya çıkan maliyetleri çalışanlarından isteyemeyecekleri gibi bu maliyetleri gerekçe gösterip işçi ücretlerinde indirim de yapamazlar.