Libya'dan alacaklı 100 KOBİ zorda!

İBRAHİM EKİNCİ

Libya’da Türk müteahhitlerin ödenmeyen alacakları birçok kez gündeme geldi ancak bir de bu ülkede alacakları kalan onlarca KOBİ var. Önemli kısmı İSTOÇ piyasasından, daha önce Libyalı müşterileri ile peşin çalışan 100’den fazla KOBİ, mal gönderdiği halde aylardır paralarını alamadı. Bunlardan bazılarının “çok zor durumda” olduğu belirtiliyor. Bu şirketlerden alınan bilgilere göre, sorun alıcıların, Libyalı müşterilerin borçlarını ödememesi değil, bu ülkenin bankacılık sistemi ve uygulamaları... İSTOÇ piyasasından bir şirketin yetkilisi, “Bizim gibi şirketler için 300 - 500 bin dolarlık rakamlar büyük. Bu miktarda bir parayı alamayan bir küçük şirket sıkıntıya girer. Öyle de oldu. Bazı şirketler bu noktada” dedi. Sorun çıkaran uygulamalar Türkiye’nin bu ülkeye ihracat rakamlarına da yansımış gözüküyor. Geçen yıl ocak temmuz döneminde 1.5 milyar dolarlık ihracat yapılmıştı. Bu yıl rakam çok daha aşağılara inmiş görünüyor.

Türk KOBİ’ler, İSTOÇ toptancıları daha önce Libya ile peşin çalışıyorlardı. Yani alıcı şirket Türkiye’ye bizzat geliyor, döviz bürolarından döviz alarak ödemelerini peşin yapıyordu. Ancak iç savaşın durulması ve bankaların açılması sonrasında, Libya otoriteleri, bu işlemi kendileri için kayıt dışı kabul ederek, “vesayit mukabili” sistemini getirdi. Buna göre Libyalı ithalatçı şirket gümrükten mal çekmeden önce bankaya parasını yatırmak ve bunu gümrükçüye beyan etmek zorundaydı. Sonradan Libya tarafı bu sistemi de değiştirdi, akreditif sistemine geçildi. Ancak Türk şirketleri Libya Bankaları’ndan paralarını yine alamadı. Birçoğu sıkıntıya düştü, bazıları Libya ile ticareti kesti. Firma yetkilileri, “Özellikle İSTOÇ piyasası bu konuda zor durumda. Krizin nedeni ise Libya’nın son bir yıldır kayıt dışı ekonominin önüne geçmek için bankacılık sistemini devreye sokması. Ancak bu sefer de malı gönderen Türk firmalarına ödeme yapan Libyalı şirketin ödediği parayı banka göndermiyor. Bu yıl nisan ayından beri bu uygulama Türk KOBİ’lerini çok zor durumda bıraktı” dedi. 

4 aydır para alamıyoruz, ülkede çift başlılık var 
DÜNYA’ya bilgi veren bir firma yetkilisi şunları söylüyor: “Ben İSTOÇ piyasasındayım. Çevremde böyle 5-6 firma var. Libya irregular bir piyasa, Daha önce ihracat peşindi. Para dövizciler vasıtasıyla gelirdi. Bir yıldır döviz sıkıntısı var Libya’da. Sermaye kontrolü yapıyorlar. Banka kuruyla piyasa kuru arasında fahiş rakamlar oluşunca, ‘bankalarla gönderelim’ dediler. Tamam dedik. 2014’te vesayit mukabili sistemi geldi. İthalatçı bankaya ödeme yapıp sonra malı çekiyor. Sorunsuz işledi ama yine kısıtlama getirdiler. İthalatı, döviz rezervlerini kontrol için olabilir. ‘Sadece aktreditif kabul edeceğiz’ dediler. Biz müşteriye sevkiyatını yapmışız, o da parasını bankaya yatırmış ama para bize gelmiyor. Bizim iki dosyamız var, 300 bin dolarlık. Bir başkasının 400 bin dolar. Sadece Libya’ya çalışan ihracatçı ve aracılar tamamen kilitlendi, durdular. Hırdavatçı bir şirketimiz çok sıkıntıya düştü. İSTOÇ’ta sıkıntılı firmalar var. 4 aydır para alamıyoruz. Libya’da çift başlılık var. Benim tahminim 40-50 milyon dolar takılmıştır diye düşünüyorum.” 

Gözler Libya Masası’nda, öncelik siyasette 
Ekonomi Bakanlığı’nda, iç savaş döneminde ve sonrasındaki alacakların takibini yapmak için bünyesinde bir Libya Masası kurmuştu. Libya’da alacağı takılan KOBİ’lerin gözü de bu masada. Dünya’ya bilgi veren şirketler, konudan Ekonomi Bakanlığı’nın haberdar edildiğini ve çözüm beklendiğini söyledi. 

Türkiye Libya İş Konseyi Başkanı Ersin Takla, yoğun siyasi gündem nedeniyle Libya gibi konuların yeterince takip edilemediğini söyledi. Takla, “DEİK olarak konuyu takip ediyoruz. Yazıyoruz, başvuruyoruz. Müteahhitlerin ve ihracatçılarımızın, KOBİ’lerin alacakları konusunda şimdiye kadar bir ilerleme olmadı. Libya da kendi derdine düşmüş durumda. İki hükümet var. 41 milyarlık bütçe yaptılar, içinde borçlarla ilgili bir ödenek yok. Merkez Bankası, bazı suistimaller olunca bütün ödemeleri kendi üstüne almış. Bankalar ödeyemiyor” dedi. 

Libya’da Batılı devletlerce desteklenen Tobruk Hükümeti, ülkede projeleri olan Türk şirketlerini uzaklaştırma kararı almıştı. Bazı tahminlere göre bu karar 4.5 milyar dolar alacağı olan 180 kadar Türk firmasını ilgilendiriyor. Daha önce yapılan çalışmalarda 18-19 milyar dolarlık bir proje portföyü ve buna ilave olarak da 1 milyar dolarlık makine-teçhizat bulunduğu belirlenmiş, 1 milyar dolarlık kesinleşmiş alacağa karşılık 3.5 milyar dolarlık da yapılmış, ancak onay mekanizmaları tamamlanamamış iş olduğu belirlenmişti. Türk şirketlerinden bazıları Libya’dan alacaklarını tahsil için uluslararası tahkime gitti. Hükümet de konuyu takip için Ekonomi Bakanlığı bünyesinde Libya Masası kurdu.