Endeks, 21 yıl sonra yeniden 'sadeleşecek'

Jülide YİĞİTTÜRK GÜRDAMAR

Borsa endeksinin geçtiğimiz yıl 100 bini aşması ile tartışılmaya başlanan ‘endeksten sıfır atılması, Borsa İstanbul Başkanı Himmet Karadağ’ın açıklamaları ile yine gündeme geldi. Başkan Karadağ, BIST-100 endeksinden iki sıfır atılmasının nisana kadar yapılabileceğini açıkladı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) adıyla 1986 yılında faaliyete başlayan borsada, 1997’de Tuncay Artun döneminde yılbaşındaki endeks değişikliğiyle hesaplanan değerinden iki sıfır atılmıştı.

Yılın ikinci işlem günü olan 3 Ocak 1997’de 100 bini geçerek 103.500 olan endeks, 1.035’e inmişti! Sıfır atılmasının ardından piyasanın ucuz görünmesiyle artan sermaye akımları endekse ralli yaptırmıştı. Borsa tarihinde ilk sıfırın atıldığı 1997 yılı Ocak ayında borsa endeksi yüzde70’e yakın prim yapmıştı. 22 Haziran 2017’de 100.000’i, 8 Ağustos 2017’de 110.000’i görüp rekor kıran BIST 100 Endeksi, 25 Ocak 2018’de de 120.000’i görüp rekorlarını tazeleyince; konu 21 yıl sonra tekrar gündeme taşınmış oldu. DÜNYA olarak konuyu analistlerle inceledik.

‘Ucuz’ algısı artacak

Dolar bazında tarihi zirvesine göre yüzde 40’a yakın iskontolu olan Borsa İstanbul’da endeksten sıfır atılması teorik olarak bir anlam ifade etmeyecek. Konuştuğumuz analistlerin ortak görüşü de bu yönde oldu: Psikolojik etkisi olacak, ucuz algısı artacak. Gedik Yatırım Yatırım Danışmanlığı Müdürü Üzeyir Doğan, endeksten sıfır atılması durumunda, geçmiş dönemde aynı durumda yaşanan hareket ve getirilerin tekrarlanacağı beklentisine girilmemesi gerektiğini belirterek, ancak endeksin ucuz olduğu algısını destekleyebileceğini de göz ardı etmemek gerektiğini söyledi. Hisse senetlerinin fiyatlarında herhangi bir değişim olmayacağına dikkat çeken Doğan’a göre, endeksin böleninin değiştirilmesini, bir yönüyle hisse senetlerindeki bedelsiz sermaye artırımları şeklinde de değerlendirmek mümkün.

Sırada Tahran Borsası mı var?
Borsa İstanbul’dan sonra Tahran Borsası ana endeksi TEDPIX’in de sıfır atabileceğini tahmin eden Yunus Kaya, “2017’nin son 6 ayında yüzde 21 yükseldikten sonra Ocak ayında da yüzde 3 yükselerek 30 Ocak’ta 98295 seviyesine gelen TEDPIX’de yükselişe devam ederse 2018 sonunda sıfırları atabilir” dedi.

Borsa İstanbul’daki 413 şirketin toplam piyasa değerleri 935 milyar TL’ye ulaştı. BIST 100 şirketlerinin değeri ise 750 milyar TL seviyesinde. “Endeksten 2 sıfır atılması halinde, piyasa değerinde bir değişim olmadan teknik bir düzeltme yapılmış olacak” diyen Alnus Yatırım Menkul Kıymetler Araştırma Müdürü Yunus Kaya ise, diğer taraftan bunun ucuz psikolojisi yaratacağından, 1997’nin ilk ayındaki gibi enflasyonun 10 katı büyük bir getiri sağlayacağını söylemenin yanlış olacağını söyledi. Kaya, “Çünkü getiri için tek etken ‘endeks değeri’ değil. 2013’te 2 farklı not kuruluşundan ‘yatırım yapılabilir ülke’ notunu aldıktan sonraki iyimserlik ve ardından yaşananlarla bu notların kaybı; 2009’da başlanan İstanbul Finans Merkezi çalışmalarının etkisi ile İstanbul’un Global Financial Centres Index’inde 2012’de 56. sıraya kadar yükselmişken 2017’de 78. sıraya gerilememiz gibi hayal kırıklıkları önümüzde duruyor. Şahsen, reel getiri sağlayarak yıllar süren bir ralli yapan borsayı, kısa süreli ralli yapıp geri çekilen borsaya tercih ederim” diye konuştu.

Endeks değeri en yüksek ülke Jamaika
BIST-100 endeksi, 6 basamak ve 2 küsurat ile tüm dünyada en büyük endeks değerleri arasında başlarda yer alıyor. Türkiye’yi geçen tek ülke; alan olarak bizden 70 kat küçük olan Jamaika. 30 Ocak itibariyle Jamaika Main Index 285,271.89 seviyesinden kapandı. Dünya borsalarında endekslerinin 4 basamak ve 2 küsurat şeklinde olduğu görülüyor.

İki sıfır atılması borsanın hafızasını silebilir

Üzeyir Doğan’a göre, endeksten iki sıfır atılmasındaki en kritik nokta 1986-1996 arasındaki verilere ait bilgilerin silinebilme riski. Doğan, konuyu şöyle özetliyor; “İMKB’den 1997 yılında sıfır atılmadan önce başlangıç değeri ‘1986 = 100’ olacak şekilde belirlenmişti. Daha sonra duyulan ihtiyaçla birlikte 1997 yılı başı itibariyle endeksten iki sıfır atılarak veriler geçmişe doğru revize edildi. Yani bu değişimle birlikte endeksin başlangıç değeri ‘1986 = 1’ oldu. Eğer şu anda yürütülmekte olan çalışmaların sonunda endeksten 1997 yılında yapıldığı gibi iki sıfırın daha atılmasına karar verilecek olursa; endeksin başlangıç değeri ‘1986 = 0.01’ olacak. Böyle bir değişiklik yapılması durumunda, geçmiş verilerin takip edilmesi ve incelenmesi açısından önemli bir dezavantaj oluşabilir. Endeksin geçmiş performansı da bir anlamda silinmiş olacak. Örnek vermek gerekirse İMKB ilk yılında 100’den 184’e çıkarak yüzde 184 prim yapmıştı. Bu tarz bir değişiklik yapılması durumunda bu yüzde 84’lük primi göremeyeceğiz. Bu durumla karşılaşmamak adına, olası yeniden iki sıfır atılması kararı verilmesi durumunda endeks başlangıç değeri olarak ‘1986 = 0.01’ yerine ‘1986 = 0.0100’ gibi bir ayarlama (virgülden sonra dört basamak) da düşünülebilir. Ancak, bunun da 0 atılmasındaki sadeleşme amacıyla bir miktar çelişebileceğini unutmamak gerekir. Bu sorunun etkisini en azından hafifletmek adına borsadan tek sıfır atılması da bir seçenek olarak düşünülebilir. Böylece virgülden sonra iki basamak gösterimlerinde borsanın ilk yıllarındaki fiyat değişimlerinde en azından yüzde10’luk değişimlerin görülmesi mümkün olacaktır.”