Büyük 'coğrafi' uyanış

 

 

İSTANBUL - Urfalı, Hataylı, Ordulu, Gaziantepli Türk Patent Enstitüsü'ne (TPE) koştu. 2012'de 'coğrafi uyanış var' dedirtecek gelişmeler yaşandı. TPE'ye yöre ürünleri için "coğrafi işaret" tescil ettirmek üzere 2000 yılında sadece 9 başvuru olmuştu. 2001'de 11, 2002'de 10 başvuru olmuştu. İlerleyen yıllarda, yıl bazında en fazla artış

2011'de 50 başvuru ile yapılmıştı. Ancak ne olduysa oldu, geçen yıl, büyük bir uyanış gerçekleşti. Sadece 3 ilin başvurusu 50'yi aşarak, önceki yıllar rekorunu solladı. Yılın bütününde toplam başvuru sayısı 126'yı buldu. Bu rakam 2000 yılı sonrası 10 yılın toplamından fazla. Geçen yıl Urfalılar 23 coğrafi ürün için, Hatay ve Ordulular 14 ürünleri için, Antepliler 13 ürünleri için TPE'nin kapısını çaldı. "Coğrafi uyanış" dedirten gelişmenin bir başka göstergesi de bekleyen başvurular...

 

 

 

 

Bu yıl yapılan 14 başvuru ile birlikte 220! Eğer bu işlemler tamamlanır ve başvurular kabul edilirse coğrafi tescil sayısı bir anda iki kattan fazla artmış olacak. Bu uyanışta, başvuru sayısındaki bu artışta TPE'nin çalışması çok etkili olmuş. TPE Başkanı Prof. Dr. Habip Aslan'la konuştum. Çok ilginç bilgiler verdi. En çarpıcı olan şu; Türkiye çapında 2 bin 500 civarında yöresel ürün tespit edilmiş. Prof. Aslan'ın açıklamalarını aynen aktarıyorum: "Geçen yıl yöresel ürünler çalışması yaptık, valiliklerle, odalarla. Broşürler gönderdik, faydalarını anlatan... Farkındalık arttı tabi. 2 bin 500 civarında ürün tespit edildi. Bunların bir kısmı elenebilir ancak önemli bir kısmının tescili gerekiyor. Bunun için kaymakamlıklar, odalar başvurular yapacaklar. Bu yıl da önemli bir başvuru gelir. En çok başvuru gelen Ordu'ya uzman gönderdik. Başbakanlık'ta tasarı var.

Ulusal bir gazetede yayınını öngörüyor. O tabi maddi olarak zorlar, kaldırılmasını istedik. Avrupa'da bu konuda örnek ülkeler Fransa ve İtalya'dır. Onlarda tescil sayısı 600 - 700 civarında. Bizde biraz fazla olur." Urfa'nın, Türkiye'de siyasi literatüre de giren 'Tırşık' isimli sebze yemeği de tescili için başvurulan ürünler arasında.

 

 

 

 

 

Coğrafi işaret; belirgin niteliği, ünü, özelliği olan bir ürünün bir yöreye aitliğini ifade ediyor. Bu ürünlerin üzerinde o yörenin adının kullanılması, tüketiciler tarafından o ürünün benzerlerinden farklı özelliklere sahip olduğu şeklinde algılanıyor. Coğrafi işaretler menşe adı ve mahreç işareti olarak iki ayrı şekilde değerlendiriliyor. Menşe adı uygulamasında, ürünün üretimi sadece kendi coğrafyasında yapılabiliyor. Iğdır'da üretip, 'Malatya Kaysısı' diyemiyorsunuz. Eskişehir Lületaşı, Erzincan Tulum Peyniri, Ege Pamuğu, Elazığ Öküzgözü Üzümü bunun diğer örnekleri... Mahreç işaretinde ise ürünün üretim işlemlerinden en az birinin yöresinde gerçekleşmesi gerekiyor. Bu da coğrafi tescili olan ürünlerin başka yörelerde üretiminin yolunu açabiliyor ancak üretimde bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve kalitesinin aynı olması şartı var. Örnek, Damal Bebeği, Isparta Halısı, Siirt Battaniyesi, Adana Kebabı, Çorum Leblebisi, Mardin Kaburgası gibi... Coğrafi işaret, diğer sınai mülkiyet haklarından farklı olarak tek bir üreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü koruyor. Coğrafi işaret tescili ürünün işaret sahibi yöreye ekonomik katkısını korumak, ulusal, kültürel, yöresel ün için yapılıyor. Türkiye'de tescil edilen işaret Türkiye'de geçerli. Diğer ülkelerde geçerli olabilmesi için o ülkelerde ayrıca tescil gerekiyor. Örneğin Türkiye'de iskoç viskisi, parmesan peyniri tescilli.

 

 

 

Türkiye'de Scotch Whisky (İskoç viskisi), Champagne ve Parma Jambonu, Reggio Parmesanı gibi yabancı yöresel ürünlerin tescili var. Türkiye'den de bazı yöresel ürünlerin Avrupa'da tescili için çalışma var. Prof. Dr. Habip Aslan, "Avrupa Komisyonu'na başvuru yapıldı. Antep Baklavası, Aydın İnciri, Afyon Pastırması ve  Sucuğu için yapıldı. 4 işlem takip ediyoruz. Bunlar önemli. Yöresel ürünlerin kalkınmaya katkısı için tescil şart ama daha önemlisi denetimdir. Denetim mekanizması kuruyoruz" dedi.