Çin'in hedefi 'global yuan'

Evrim KÜÇÜK

İSTANBUL - Küresel ekonomi ve siyasette ağırlığını artırmaya çalışan Çin, parası yuanı sınırlarının dışına çıkarmak ve 'uluslararası' yapmak için kolları sıvadı. 1993'te parasını konvertibl hale getirme hedefi

koyan ancak geçen yıla kadar tüm ticaretini dolar ve diğer para birimleri cinsinden gerçekleştiren Çin, parasını dış ticarette önemli bir araç yapmak üzere hazırladığı programı hızlandırdı.

Yuanı, dolar ve Euro gibi global bir paraya dönüştürmek isteyen Pekin, bu kapsamda geçen ay Hong Kong'da bankalar arası piyasada yuan üzerindeki sınırlamaları kaldırdıktan sonra, ağustos ayında da yurtdışındaki yuan fonlarının ülkenin tahvil piyasasına kanalize edilmesine izin verdi. Böylelikle Çin ile takas anlaşması yapan yabancı merkez bankaları ile yuan cinsinden işlemlerin yapıldığı sınır ötesi anlaşmalara dahil olan bankalar, ellerindeki fonu Çin tahvil piyasasında değerlendirebilecek. Bu da, yabancılar için yuan yatırımlarının cazibesini artıracak. Çin'in 'uluslararası yuan' programı 3 aşamalı olarak ilerliyor. Birincisi 'sınır ötesi anlaşmaları yuan cinsinden yapmak'.

Bu Çin için biraz sancılı bir süreç çünkü şu an Çin'in dış ticaretinin sadece yüzde 1'i yuan cinsinden yapılıyor. İkinci aşama, sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi. Bu noktada Çin'in daha alması gereken çok yol var çünkü Çin dışındaki yatırımcının Asya Pasifik ülkelerinin paraları cinsinden yaptığı tahvil ihraçlarına bakıldığında yuanın payının çok düşük olduğu görülüyor. Üçüncü aşama ise yuanın uluslararası rezerv parası haline getirilmesi.

Sınır ötesi anlaşmaların tutarı 70 milyar yuan

Pekin'in şirketlerin Çin dışındaki ticari ödemelerinde yuan ödemesini izin veren pilot programı uygulamayla koyduğu 2009 yılı ortasından bu yana bankalar yuan cinsinden operasyonlara başlamış durumda.

Pekin'in bu programı aşamalı olarak genişletmesiyle bu yöndeki faaliyetlerin hızla arttığı gözleniyor. Yuan cinsind en sınır ötesi anlaşmaların büyüklüğü yılın ilk yarısında 10 milyar dolar (70.6 milyar yuan) geçen yılın ikinci yarısında kaydedilen 6.3 milyar yuanın neredeyse 20 katına çıktı. Tabii ki bu rakam, dolar ve Euro cinsinden anlaşmaların yanında hâlâ devede kulak kalıyor. Geçen yıl Çin'in sınır ötesi hizmet ve ticaret anlaşmalarının büyüklüğü 2.8 trilyon dolar olmuştu.

Yuanın işlemlerdeki ağırlığını artırmaya kararlı görünen Pekin, 'offshore' yuan işlemleri için Hong Kong'u merkez ilan etti. Yabancı şirketler bundan faydalanmaya başladı bile. Amerikan 'fast food' restoran zinciri McDonald's Hong Kong'da yuan cinsinden tahvil ihraç etti ve böyle bir adım atan ilk çokuluslu şirket oldu.

Bankalar yuanla ticareti öğretiyor

Çin'in uluslararası arenada yuana varlık kazandırma çabalarına paralel olarak önde gelen bankalar, kurumsal müşterilerine Çin ile ticarette dolar yerine yuan kullanımına ilişkin 'roadshow'lar hazırlıyor.

Geçtiğimiz günlerde CEO'sunu Londra'dan Hong Kong'a taşıyan HSBC, Stantard Chartered, Citigroup ve JP Morgan'ın aralarında olduğu bazı bankalar Asya, Avrupa ve ABD'de şirketlere yuan işlemlerini tanıtan programlar düzenliyor. Pekin'in para politikasıyla uyumlu hareket eden bu bankalar, gelecekte hızlı bir büyüyecek iş kolu olarak nitelenen yuan cinsinden işlemlerde pozisyonlarını şimdiden güçlendirmiş oluyor.

HSBC ve Standard Chartered, Çin parasıyla ticaret yapanşirketlere, komisyonlarda indirim ve diğer bazı finansal teşvikler sunuyor.

HSBC'nin Çin ile ticaret bölüm başkanı Chris Lewis, "Şu an dünyanın her yerinde yuan cinsinden ödeme yapabilecek durumdayız. Tüm diğer büyük bankalar aynı şeyi yapmaya çalışıyorlar" diyor. HSBC Hong Kong'un Çin ekonomisti Qu Hongbin de, "Çin'in toplam ticaret akışının yarısından fazlasının, özellikle de gelişmekte olan ülkelerle ikili ticaretin, önümüzdeki üç ila beş yıl içinde yuan cinsinden gerçekleştirilmesini bekliyoruz" şeklinde konuşuyor. Standard Chartered, haziran ayında Kore ve Japonya'da bu konuyla ilgili bir seminer düzenledi ve seminerlere Çin Merkez Bankası yetkilileri de eşlik etti. Banka benzer seminerleri Londra, Frankfurt ve Paris'te de yaptı.

JP Morgan'ın Çin'deki hazine ve menkul kıymetler bölüm başkanı Liba Robins, uluslararası müşterilerinden giderek artan bir talep geldiğini söylüyor. Citigroup'un global anlaşma hizmetlerinin Hong Kong Başkanı Carmen Ling, çok daha fazla sayıda Çinli şirketin yabancı ticaret ortaklarından yuan cinsinden ödemeleri kabul etmesini istediğine dikkat çekiyor.

İspanya'nın ikinci büyük bankacılık grubu BBVA da, Çin'e ihracat yapan Latin Amerika ülkelerini hedef alan bir küresel pazarlama kampanyası hazırlığı içinde.

Pekin şimdiye kadar ne yaptı ve ne yapacak?

AŞAMALI KÜRESELLEŞTİRME

• Temmuz 2009: Şanghay ve diğer dört bölgede ithalatçılar ve ihracatçıların Hong Kong ile Güneydoğu Asya ülkeleriyle yaptıkları ticarette ödeme aracı olarak yuan kullanmasına izin veren pilot bir uygulama başlattı.

• Haziran 2009: HSBC, Hong Kong'da 1 milyar yuan tutarında iki yıllık tahvil satışına çıktı ve yurtdışında yuan cinsinden borç ihracına çıkan ilk yabancı banka oldu.

• Mart 2009: Merkez Bankası Başkanı Zhou Xiaochuan, IMF'nin hesaplarında kullanılan SDR'lerin (Özel Çekme Hakkı) küresel rezerv parası olarak kullanılmasını öneren bir makale yazdı. Xiaochuan'ın yorumları, Çin'in artık doları, dünyanın önde gelen para birimi olarak görmek istemediği şeklinde değerlendirildi.

• Aralık 2008: Küresel finans krizinin şiddetlendiği dönemde Çin, Güney Kore ile 180 milyar yuan para takası anlaşması yaptı. Çin, ilk kez olarak yabancı bir merkez bankasına yuan vermiş oldu. Sonraki birkaç ay içinde Çin, aralarında Hong Kong ve Arjantin'in de olduğu merkez bankalarıyla toplam 470 milyar yuan beş takas anlaşması daha gerçekleştirdi.

HIZLANDIRILMIŞ KÜRESELLEŞTİRME

• Ağustos 2010: Amerikan 'fast food' restoran zinciri McDonald's, 29.5 milyon dolar tutarında tahvil ihracıyla, Hong Kong'da yuan cinsinden tahvil satışı yapan ilk finans dışı yabancı şirket oldu.

• Ağustos 2010: Çin, yuanın Malezya Ringiti karşısında işlem görmesine izin verdi. Yuan karşısında işlem gören altıncı para birimi olmasına karşın ringit, dolar çapraz kurundan farklı olarak faizi tekliflerle belirlenen ve yuan karşısında işlem görmesine izin verilen ikinci para.

• Ağustos 2010: Merkez Bankası, ticari ödemeler veya merkez bankası takas anlaşmasıyla yurtdışında oluşan yuan fonlarının, yerel tahvil piyasasına yatırımlarda kullanılmasına onay verdi.

• Temmuz 2010: Çin, Singapur ile 150 milyar yuan büyüklüğünde para takası yaptı. Bu, 2008 sonundan bu yana gerçekleştirilen sekizinci takas anlaşması oldu.

• Temmuz 2010: Hong Kong'ta yuan cinsinden finans ürünlerinin satışına izin verildi ve şirketlerin yuan fonlarına erişimi kolaylaştırıldı.

• Haziran 2010: İthalat ve ihracatçıların yuan cinsinden ödeme yapmasına olanak tanıyan pilot program, tüm ticari ortakları içine alacak şekilde genişletildi.

SIRADA NE VAR?

Çin, sermaye piyasalarını daha da liberalleştireceğini bildirdi ancak yuanın tamamen konvertibl hale getirilmesi için bir takvim vermedi. Bazı analistler, Şanghay'ı 2020 yılına kadar küresel bir finans merkezi haline getirme planlarının, konvertibilite hedefinin hayata geçirilmesi için son tarih olduğu görüşünde. Kısa vadede Pekin'in atması beklenen adımlar ise şöyle:

• Hong Kong'daki fon yöneticilerine ve bankalara, Çin borsasındaki offshore yuan mevduatlarına yatırım izni verilecek.

• Daha fazla sayıda banka ve şirkete Hong Kong'da yuan cinsinden tahvil ihracı için izin verilecek.

• Hong Kong'ta sıkı düzenlemelere tabi olacak 'teslim edilebilir' bir yuan 'forward' piyasası oluşturulacak. Şu ana kadar 'offshore' teslimatsız 'forward' piyasası vardı.

• Tüm yabancı şirketlerin Çin'de kote olmalarına izin verilecek. Bu uygulama, Hong Kong'da kayıtlı ve kote olan büyük Çinli kurumlarla başlayacak.

• Pekin, yuanın IMF'nin Özel Çekme Hakları'nı oluşturan döviz sepetine dahil edilmesi için bastıracak.