Gümrükte iş dünyasını etkileyecek yeni sistem (YGM Sistemi)

Hasan AKDOĞAN / Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri Emekli Gümrük Başkontrolörü

Uzun zamandır üzerinde çalışılarak uygulamaya sokulan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Sistemi, Gümrük Müsteşarlığı'nın tarihinde önemli bir yer tutacak gibi görünüyor. Yasal dayanağı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği olan bu sistemin yapısı ve işleyişi Resmi Gazete'de yayınlanan tebliğlerle açıklığa kavuşturuluyor.

YGM Sistemi'nin kapsamı "ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamalarının ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için yapılması gerekli tespit işlemleri" şeklinde tanımlanıyor. Gümrük Kanunu'nda değişiklik yapan 18/06/2009 tarihli 5911 sayılı Gümrük Kanun ile de bu kapsam tanımlanmış ve iş aleminden gelen itirazlara da son nokta konulmuş oluyor. Bir taraftan da uygulama alanları günbegün genişletiliyor.

Dış ticaret alanında faaliyet gösteren on birlerce şirket ve binlerce nakliyat şirketleri ile 1600 civarındaki antrepo sahibi şirketlerin ithalat, ihracat ve lojistik alanındaki işlemlerinden bazılarının yapılması veya yürütülmesi "yetkilendirilmiş gümrük müşaviri" tarafından yapılacak tespitlere bağlanıyor.

YGM raporu düzenlenmesi gereken işler ve YGM nitelikleri

Gümrük Müsteşarlığı'nca çıkarılan Gümrük Genel Tebliğleri'nde yapılacak işler ayrıntılı olarak belirtiliyor. Bunları; genel ve özel antrepoların açılması ön incelemesi-genişletilmesi-daraltılması-devri-eşya alınması-çıkarılması-fiziki sayım yapılarak stok kayıtlarının tespit edilmesi, kısmi ve tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu bazı eşyanın süre uzatımları, elde edilen ürünlerin ihraç edilmesi, nihai kullanım eşyasının amacına uygun kullanımda olup olmadığının tespit edilmesi, dahilde işleme izinleri kapsamındaki eşya ile ilgili süre uzatımları, ihracatçıların A.TR dolaşım belgelerinin kontrolü, gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ibra işlemleri, EUR.1 dolaşım sertifikalarının ve fatura beyanı veya EUR.MED fatura beyanı eşliğinde ihracatı yapılacak eşyanın menşe kurallarının kontrolü, başka kurumlarca kontrolü yapılacak olan eşyanın gümrük gözetiminin sona erdirilmesi, TIR boşaltma, sonlandırma ve sevk işlemleri, şeklinde sıralayabiliriz.

Kuşkusuz, bu işleri yapacak yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin nitelikleri önem taşımaktadır. Gümrük Müsteşarlığı'nda üst düzey görevlerde bulunmuş olup ayrılanlar ve halen mevcut gümrük müşavirlerinden son yedi yıldır disiplin cezası almamış olanlar gibi koşulları taşıyan kimselere YGM yetkisi vermektedir. Halen bu yetkiye sahip 242 kişi bulunmaktadır. YGM'lerin gümrük ve dış ticaret işlerinde deneyimli-bilgili-mesleki olarak kendilerini kanıtlamış-raporlama tekniklerini bilen-denetim ve araştırma işlerinde bilgili tecrübeli ve görgü sahibi meslek erbapları olması ve modern çalışma tekniklerinin kullanılarak hizmet verebilmeleri bir taraftan idarenin işlem sürecini kolaylaştırır diğer taraftan da iş sahiplerinin geleceğe yönelik tedbirler alabilmelerine olanak sağlar.

Bu arada; oluşturulan her yeni sistemde olduğu gibi YGM Sistemi'nin de muhtelif zafiyetleri taşıdığı muhakkaktır. Lojistik şirketleri ve Gümrük Müşavirliği şirketleri ile YGM ilişkileri detaylı bir düzenlemeye ihtiyaç gösteriyor. YGM Sistemi'nin devreye girmesinden itibaren, hizmeti alacak olanlara intikal ettirilen tekliflerde müsteşarlığın ücret tarifesine uyulması konusu da yapılacak olan mali denetimler açısından önem taşıyor.

2008 yılının Ekim ayından itibaren bir kısım yönü devreye sokulmuş bulunan ve uygulama alanı genişlemekte olan sisteminin işleyişinde güncel sorunların yaşandığı da biliniyor. Örneğin; ihracat yapan şirketlerimizin A.TR belgelerini ticaret odalarına ya da YGM'lere onaylattırmaları konusunda bir tereddüt içinde oldukları görülüyor. Esasen YGM'ye onaylatmaları halinde dönemsel kontrol işlemlerinden kurtuluyorlar ama YGM'lerin daha düşük bir ücreti kabul ederek onaylama işlemi yapıp daha yüksek ücret alabilecekleri dönemsel denetim yolunu terk etmeleri de işin tabiatına uygun düşmüyor.

Keza; YGM mevzuatına göre "nihai kullanım-dahilde işleme izin belgesi ve geçici ithalat ve de gümrük kontrolü altında işleme" konularında yapılan sözleşme sürelerinin birden fazla yılı kapsayabilmesi mümkün iken elektronik sistemin bunu tam olarak karşılamıyor olmasının yanı sıra her beyanname için bir rapor yazılarak ücretlendirilmesi esasına bakıldığında çok sayıda beyannameleri olan şirketlerin bu paraları ödemeleri fiiliyatta mümkün görülmüyor. Bu durumun aylık rapor düzenleme tekniği ile aşılabileceği anlaşılıyor.

Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Bu sorunlar iş sahipleri ve YGM'ler tarafından Gümrük Müsteşarlığı'na zaman zaman intikal ettirilmektedir. Nitekim en son olarak genel antrepolara eşya alınıp buralardan eşya çıkarılması konusunda da özel antrepolardaki uygulama paralelinde işlem yapılması 2009 Eylül ayında başlıyor. Antrepo işleticilerinin sesleri bu dönemde şikayet moduna yükseliyor ama geri dönüşü olmayan bir yolda oldukları da biliniyor.

Sistemde giderilmesi gerekenler

YGM Sistemi'nin ithalat, ihracat, nakliyat ve lojistik alanında istenen yararları sağlaması için; müşavirlerin ve YGM'lerin mesleki çerçevede oda şeklinde örgütlenmeleri, YGM olabilme kriterlerin yeniden değerlendirilmesi, YGM'lerin eğitim süreci hakkında düzenleme yapılması,YGM yardımcılığı oluşturulması, stajyer çalıştırma usulünde düzenlemeler yapılması, Gümrük Müsteşarlığı nezdinde temsil kabiliyeti sağlanması, ofis-şube açma konularında ticaret hukuku dikkate alınarak açık ve net düzenlemelerin yapılması, asgari ücret tarifesinin revizyonuna (personel maliyeti-kurumlar vergisi-ortaklar gelir vergisi vs. açılarından) gidilmesi, YGM'lerin çalıştıracakları elemanların görevleri ve sorumluluklarının netleştirilmesi, elektronik imza konusunda çalışmalar yapılması, gerekli görülüyor.

Sisteme ilave edilmesi gerekenler

Dahilde İşleme Rejimi sisteminde ayniyat tespiti-ekspertiz gerektiren durumlar-tespitler, geçici depolama yerleri için süre uzatımı, tezkiye edilecek firmalara ilişkin tespitler, zor durum tespitleri, kamu sağlığı ve güvenliğine ilişkin eşyaların imhası, Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları, yeni kanununla birlikte hayata geçirilecek olan Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası koşullarının tespit edilmesi, konularında da YGM'lere rol verilmesi/yetkili kılınmaları, sistemin amaçları açısından bir bütünlük yaratacaktır.

Sonuç olarak; her yeni sistem bir ihtiyaçtan doğar. Lehinde ve aleyhinde olanların ileri sürdükleri veriler birlikte değerlendirildiğinde sağlıklı bir yapının zaman içinde ortaya çıkacağını söylemek mümkündür. Yeter ki sabır gösterilsin.